Dù bạn là nhà kinh tế đang cố giải thích tác động của chiến thắng Trump trong cuộc bầu cử hay là một chuyên gia ngân hàng đang phải đối mặt với những hệ quả đó, thì đây là một tin xấu: Việc dự đoán các chính sách kinh tế của Trump là một thách thức, và giải thích chúng lại càng khó hơn.

Cuộc bầu cử ở Mỹ năm nay khiến tôi nhớ đến cuộc trưng cầu dân ý về Brexit. Năm 2016, hầu hết các nhà kinh tế ở Anh đều ủng hộ việc ở lại EU, vì các mô hình kinh tế của họ cho thấy đây là lựa chọn tốt hơn về kinh tế, và câu hỏi "ở lại hay rời đi" khá đơn giản.

Tuy nhiên, kết quả tại Anh lúc đó đã rõ ràng: 72% các nhà kinh tế được Ipsos MORI khảo sát cho rằng Brexit sẽ gây tác động xấu đến kinh tế Anh, điều này đã trở thành sự thật. Tuy nhiên, họ lại không thể thuyết phục công chúng, và ngay trước cuộc trưng cầu dân ý, nhiều người dân Anh vẫn tin rằng Brexit sẽ có lợi cho kinh tế nước này về lâu dài.

So với Brexit, dự đoán các chính sách của Trump thậm chí còn khó khăn hơn.

Liệu Trump có thực sự nghiêm túc?

Những đề xuất kinh tế chính của Trump bao gồm tăng mạnh thuế nhập khẩu, cắt giảm thuế, can thiệp vào chính sách tiền tệ, thực hiện cuộc trục xuất lớn nhất đối với người nhập cư bất hợp pháp và đẩy mạnh việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch.

Biểu đồ dưới đây mô phỏng đề xuất thuế quan chủ đạo của Trump: Áp dụng thuế 10% trên tất cả hàng nhập khẩu và thuế 60% đối với hàng từ Trung Quốc, “một bước lùi” về mức thuế của Đạo luật Smoot-Hawley vào thập niên 1930.

Đề xuất thuế quan của Trump

Nhưng liệu Trump có thực sự nghiêm túc? Tôi không chắc, và cả những người thân cận với ông ấy cũng không rõ.

Trong các cuộc phỏng vấn với Financial Times, Arthur Laffer, cựu cố vấn của Trump, cùng Kevin Hassett, cựu Chủ tịch Hội đồng Cố vấn Kinh tế của Trump, đều cho rằng lời đe dọa áp thuế chỉ là một chiến thuật đàm phán. Nhưng Robert Lighthizer, cựu Đại diện Thương mại của Trump, lại không đồng tình. Ông lập luận rằng thuế quan có hiệu quả và các đối tác thương mại “không nên trách Mỹ khi thay đổi chính sách.”

Khi ngay cả những người trong đội ngũ của Trump cũng không thống nhất, các nhà kinh tế không thể lập mô hình chính xác để dự đoán chính sách của ông bởi vì họ không thực sự biết Trump sẽ làm gì.

Liệu Trump có thể thực hiện kế hoạch của mình?

Một trong những câu hỏi lớn mà các nhà kinh tế đang thảo luận là liệu Đảng Cộng hòa hay Đảng Dân chủ sẽ chiếm ưu thế trong cuộc bầu cử, nghĩa là giành được cả chức Tổng thống và kiểm soát lưỡng viện Quốc hội. Điều này rất quan trọng vì chính sách được thực hiện sẽ phụ thuộc vào việc Trump chỉ giành ghế Tổng thống hay cả quyền lực tại Quốc hội. Điều này làm tăng thêm sự không chắc chắn khi cố gắng xây dựng mô hình kinh tế cho kịch bản Trump thắng cử.

Dĩ nhiên, cũng có thể tình hình này sẽ không còn ý nghĩa nếu các cơ chế kiểm soát và cân bằng quyền lực ở Mỹ không hoạt động trong nhiệm kỳ của Trump, khi mà ông có thể phá bỏ các quy tắc chính trị thông thường. Ở đây, ngay cả các chuyên gia cũng có nhiều ý kiến khác nhau. Alan Wolff từ Viện Peterson cho rằng Trump sẽ khó có thể thực thi phần lớn các chính sách thương mại nếu Quốc hội phản đối. Ngược lại, Viện Cato và Alan Beattie từ Financial Times lại cho rằng vẫn còn lý do để lo ngại.

Tôi không phải là chuyên gia về chính trị, nhưng điều rõ ràng là: Việc dự đoán các tác động kinh tế của Trump trước khi có kết quả chính thức là rất khó khăn.

Kinh tế học có thể dự đoán chính sách của Trump?

Các nhà kinh tế vẫn đang cố gắng dự đoán bởi đó là công việc của họ. Nhưng thành thật mà nói, việc này chưa bao giờ dễ dàng.

Lấy ví dụ về Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), không phải vì họ là trường hợp cá biệt mà vì họ công khai rõ ràng về quy trình, và vốn dĩ IMF cũng gần như là tổ chức hàng đầu trong ngành. IMF đã sử dụng các mô hình kinh tế để đánh giá các chính sách của Trump, với kết quả được thể hiện qua các biểu đồ dưới đây. Biểu đồ có thể điều chỉnh giữa ba trường hợp: Chỉ áp dụng các chính sách thuế quan của Trump, áp dụng thêm yếu tố bất ổn thương mại toàn cầu (một yếu tố khá mơ hồ), và cuối cùng là bao gồm cả chính sách hạn chế nhập cư.

Chính sách của Trump khó ảnh hưởng đến tăng trưởng trong mô hình của IMF

Kết quả cho thấy tác động không quá lớn.

Theo dự báo của IMF, nền kinh tế thế giới sẽ tăng trưởng 16.88% vào năm 2029 nếu không có các chính sách của Trump, và 16.3% nếu có chúng. Những mô hình kinh tế tiên tiến này vẫn khó có thể phản ánh chính xác sự thay đổi sâu rộng hoặc những biến động lớn trong chính sách mà chúng chưa từng gặp.

Kết luận rằng Trump sẽ là một thảm họa, như IMF đã nhận định, hoặc rằng các chính sách của Trump không gây ảnh hưởng lớn, đều là những quan điểm phiến diện.

Một cách tiếp cận tốt hơn là theo quan điểm của Martin Wolf từ Financial Times, khi ông dùng các mốc lịch sử để nhận định rằng khả năng một nhiệm kỳ Trump tiếp theo sẽ đánh dấu “thời khắc quyết định” đối với tương lai thế giới.

Thị trường tài chính sẽ ra sao?

Gần đây, một số người đã chỉ ra một biểu đồ thể hiện sự chuẩn bị của thị trường tài chính cho một chiến thắng của Trump, với sự tương quan giữa tỷ lệ cược của ông trên Polymarket và lãi suất trái phiếu chính phủ Mỹ kỳ hạn 10 năm.

Lợi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 10 năm có mối tương quan với tỷ lệ đắc cử của Trump trên thị trường dự đoán cho tới tháng 7/2024

Ban đầu, đây có vẻ là một cách hợp lý để đánh giá tác động của các chính sách kinh tế của Trump. Tuy nhiên, sự tương quan này không đúng trước tháng 7 năm nay và cũng không chính xác sau ngày 1/11, khi tỷ lệ cược thay đổi mạnh vào cuối tuần rồi lại tăng lên. Nên nhớ rằng, khi Trump thắng cử năm 2016, nhiều chuyên gia dự báo thị trường sẽ sụp đổ, nhưng điều đó đã không xảy ra.

Câu hỏi đặt ra là liệu kinh tế học có thể đoán chính xác tác động của một chiến thắng của Trump không, và câu trả lời là “không hẳn.” Kinh tế học có thể chỉ ra rằng các chính sách của ông có thể gây thiệt hại lớn, nhưng thật khó để đánh giá chính xác mức độ ảnh hưởng.

Lợi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 10 năm có mối tương quan với tỷ lệ đắc cử của Trump trên thị trường dự đoán từ tháng 7 đến tháng 11

Hy vọng chúng ta không phải làm một đánh giá sâu rộng về điều này sau cuộc bầu cử.

Ngân sách và Ngân hàng Anh

Sau ngân sách của Vương quốc Anh tuần trước, thị trường tài chính đã khá lo lắng vì mức vay bổ sung của chính phủ và việc tăng thuế. Điều này khiến nhiều người ngạc nhiên.

Tuy nhiên, đối với những độc giả của bản tin này, những thay đổi này không phải là bất ngờ, vì tôi đã đưa ra những dự báo khá chính xác từ tuần trước. Biểu đồ dưới đây cho thấy tôi đã đánh giá thấp mức nới lỏng tài khóa năm đầu tiên, nhưng tôi cũng đã đánh giá quá thấp mức thắt chặt dự kiến sau này.

Việc nới lỏng chính sách tài khóa diễn ra sớm hơn dự đoán

Tóm lại, đây là một chính sách tài khóa khá thận trọng và phần lớn nới lỏng tài khóa năm nay đã được thực hiện và không gây lo ngại cho BoE.

Khi BoE đưa ra quyết định lãi suất vào thứ Năm tới, có thể sẽ giảm 0.25%, thách thức lớn của họ là giải thích những dự báo mới. BoE đã dựa vào dự báo lãi suất của thị trường đến cuối tháng 10, nhưng hiện nay các lãi suất này đã cao hơn khoảng 0.4%.

Dự báo của BoE là lãi suất sẽ giảm từ 5% hiện tại xuống còn 3.65% vào cuối năm 2025, nhưng vào thứ Hai vừa qua, thị trường kỳ vọng lãi suất sẽ chỉ giảm xuống 4.05%.

Kỳ vọng cắt giảm lãi suất của BoE đã suy yếu

Nếu BoE tiếp tục dự báo rằng lạm phát sẽ giảm về mức mục tiêu trong vòng hai đến ba năm tới, điều đó có nghĩa là thị trường kỳ vọng ít lần cắt giảm lãi suất hơn so với dự báo của Ngân hàng Anh. Mặc dù thị trường có lý do để nghĩ như vậy, nhưng BoE sẽ gặp khó khăn khi giải thích sự khác biệt này.

Về cơ bản, thật lạ khi BoE xây dựng dự báo dựa trên một lộ trình lãi suất mà giờ đây không còn giống với những gì thị trường đang kỳ vọng.

Biểu đồ quan trọng

Vào thứ Sáu, báo cáo việc làm của Mỹ cho thấy chỉ có 12,000 việc làm được tạo ra trong tháng 10. Tuy nhiên, tỷ lệ thất nghiệp vẫn duy trì ở mức thấp 4.1%, điều này là một tín hiệu tích cực.

Điều này có nghĩa là chỉ số Sahm, một công cụ nổi tiếng để dự báo suy thoái, hiện đang ở mức 0.4%. Chỉ số này chỉ ra rằng nếu tỷ lệ thất nghiệp trung bình trong ba tháng tăng 0.5% so với mức thấp của năm trước, nền kinh tế đã bước vào suy thoái.

Quy tắc Sahm có thể đã sai

Tuy nhiên, Claudia Sahm đã cảnh báo từ trước rằng chỉ số này có thể không còn chính xác trong lần này vì sự phục hồi sau đại dịch Covid-19 có nhiều điểm khác biệt. Đây là lời nhắc nhở rằng không nên chỉ dựa vào các quy tắc chung mà cần phải suy nghĩ thấu đáo.