Trung Quốc: Hạ lãi suất là chưa đủ để gỡ nút thắt tăng trưởng
Nguyễn Việt Anh
Junior Analyst
Ngày càng có nhiều kỳ vọng rằng chính phủ Trung Quốc sẽ tăng chi tiêu cơ sở hạ tầng trong nỗ lực kích thích kinh tế mạnh hơn sau khi ngân hàng trung ương hạ lãi suất.
Theo các ngân hàng Nomura, Standard Charterd, và Morgan Stanley, các nhà lập pháp có thể tăng hạn ngạch trái phiếu mục đích đặc biệt của chính quyền địa phương để cấp vốn cho đầu tư cơ sở hạ tầng. Nhiều nhà kinh tế khác cho rằng chính phủ trung ương có thể phát hành trái phiếu mục đích đặc biệt như năm 2020, hoặc sử dụng các ngân hàng chính sách quốc doanh để kích thích chi tiêu.
Hỗ trợ tài khóa của Trung Quốc rất yếu trong năm nay. Theo Bộ Tài chính, tổng chi tiêu chính phủ trong 5 tháng đầu năm tăng chưa đến 1% so với cùng kỳ, góp phần vào sự suy yếu trong quá trình phục hồi kinh tế.
Tăng trưởng chi tiêu chính phủ so với cùng kỳ.
Hội đồng Nhà nước Trung Quốc, cơ quan điều phối các bộ của chính phủ, cho rằng nước này cần thực thi chính sách mạnh tay hơn để hỗ trợ nền kinh tế. Chính phủ đang nghiên cứu những biện pháp mới để áp dụng “một cách kịp thời”, tuy nhiên thời gian cụ thể và chi tiết sâu hơn chưa được nêu rõ.
Theo Đào Vương, kinh tế trưởng khu vực Trung Quốc tại ngân hàng UBS, "chính sách tài khóa cần phải đóng vai trò lớn hơn. Nếu chính phủ có thể tăng chi tiêu cho cả người tiêu dùng và cơ sở hạ tầng thì thật tuyệt với”. Mặc dù Bắc Kinh không cung cấp trợ cấp trực tiếp cho các hộ gia đình, nhưng “có thể sẽ có nhiều hỗ trợ tài chính hơn cho đầu tư cơ sở hạ tầng."
Thâm hụt ngân sách và tổng trái phiếu đặc biệt địa phương phát hành (số liệu 2023 là dự phóng)
Chính quyền Trung Quốc đang chuyển hướng chính sách sang hỗ trợ nhiều hơn khi dữ liệu gần đây cho thấy nền kinh tế đang chậm lại sau một pha tăng mạnh lúc mới mở cửa trở lại. Trong tuần này, JPMorgan, UBS và Standard Chartered đều hạ dự báo tăng trưởng GDP của Trung Quốc trong năm 2023 xuống 5.5% hoặc thấp hơn sau khi số liệu doanh số bán lẻ và đầu tư tài sản cố định đều cho kết quả giảm so với tháng 4 và thấp hơn kỳ vọng.
Việc ngân hàng trung ương hạ lãi suất trong tuần vừa rồi là lần hạ lãi suất đầu tiên trong 10 tháng qua, và các nhà kinh tế cũng dự đoán sẽ còn những đợt nới lỏng nữa trong nửa còn lại của năm. Theo họ, hiệu quả của chính sách tiền tệ chưa phát huy được hết bởi sự thiếu niềm tin trong khu vực tư nhân, đồng thời các công ty và hộ gia đình cũng lưỡng lự đối với việc vay mượn.
Hội đồng Nhà nước cũng đang xem xét một gói hỗ trợ diện rộng cho các lĩnh vực đang bị rút vốn như bất động sản. Các quan chức tại Bộ Thương mại và Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia cũng đưa ra gợi ý về những biện pháp thúc đẩy tiêu dùng, bao gồm tiêu dùng cho ô tô và thiết bị gia dụng.
Các quan chức cấp cao đã tổ chức nhiều cuộc họp với lãnh đạo doanh nghiệp và chuyên gia kinh tế để tham vấn ý kiến về việc vực dậy nền kinh tế. Các quan chức đang tìm cách cân bằng giữa mong muốn tăng cường niềm tin với những lo ngại về mức nợ cao trong nền kinh tế có thể dẫn đến tăng rủi ro tài chính.
Theo Michael Hirson, nhà kinh tế học Trung Quốc tại 22V Research và là cựu tùy viên Bộ Tài chính Hoa Kỳ tại Bắc Kinh, “Nếu muốn, Trung Quốc có nhiều cơ hội để tăng cường kích thích kinh tế. Những trở ngại chính là lo ngại về rủi ro tài chính chính quyền do dự tận dụng bảng cân đối kế toán của mình để mở rộng kích thích tài chính.”
Trong năm nay, chính quyền địa phương đã chậm trễ trong việc sử dụng hạn ngạch hàng năm đối với trái phiếu mục đích đặc biệt để cho chi tiêu cơ sở hạ tầng. Tổng trái phiếu phát hành trong năm nay chỉ trị giá 2.1 nghìn tỷ nhân dân tệ (294 tỷ USD), thấp hơn mức 3.3 nghìn tỷ nhân dân tệ của 6 tháng đầu năm 2022.
Lượng trái phiếu đặc biệt phát hành bởi chính phủ địa phương từ đầu năm 2023 (đen) và 2022 (xanh)
Năm nay, Nomura kỳ vọng Bắc Kinh sẽ bổ sung hạn ngạch phát hành trái phiếu mục đích đặc biệt của chính quyền địa phương thêm 500 tỷ nhân dân tệ lên 3.85 nghìn tỷ. Theo Bloomberg, 4 nghìn tỷ nhân dân tệ sốtrái phiếu mục đích đặc biệt mới được phát hành mới vào năm ngoái.
Morgan Stanley dự báo rằng với việc kết hợp sử dụng hạn ngạch chưa sử dụng từ những năm trước, hạn ngạch trái phiếu mục đích đặc biệt của địa phương năm nay có thể tăng thêm 1.1 nghìn tỷ nhân dân tệ
Theo Nomura, chính quyền trung ương cũng có thể bán trái phiếu chính phủ đặc biệt, một công cụ mà chỉ sử dụng trong trường hợp bất đắc dĩ, như phát hành 1 nghìn tỷ nhân dân tệ trái phiếu vào năm 2020 để duy trì nguồn tiền cho các biện pháp chống đại dịch.
Một lựa chọn khả thi khác để thúc đẩy đầu tư cơ sở hạ tầng là thông qua các ngân hàng chính sách quốc doanh, như Ngân hàng Phát triển Trung Quốc. Năm ngoái, các bên cho vay đã cấp vốn 740 tỷ nhân dân tệ cho các dự án, thúc đẩy đầu tư và tăng nguồn tài trợ cho cơ sở hạ tầng.
Các cơ quan chính phủ cũng đang gợi ý về việc đưa ra hỗ trợ có chủ đích hơn.
Phát ngôn viên Bộ Thương mại Shu Jueting cho biết Trung Quốc sẽ đưa ra biện pháp thúc đẩy tăng trưởng các ngành công nghiệp bao gồm ô tô, thiết bị gia dụng và dịch vụ ăn uống. Ngoài ra, theo phát ngôn viên Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia Meng Wei, các chính sách nhằm thúc đẩy tiêu dùng - bao gồm khuyến khích mua nhiều ô tô hơn và xây dựng nhiều trạm sạc xe điện hơn - cũng đang được thực hiện.
Chính phủ gần như vẫn giữ nguyên mục tiêu giới hạn thâm hụt ngân sách chính phủ trong phạm vi 3% để đảm bảo sức khỏe tài chính, và chỉ vi phạm giới hạn đó vào năm 2020 và 2021. Chính phủ gần đây đã linh hoạt hơn với ngân sách dành cho chi tiêu vốn.
Theo Tianlei Huang, điều phối viên chương trình về Trung Quốc tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, "chính phủ rất do dự trong việc tăng chi tiêu ngân sách để thúc đẩy tăng trưởng. Cả chính phủ trung ương và địa phương đều có sẵn nguồn lực để kích thích chi tiêu nếu họ thực sự quan tâm đến phục hồi kinh tế."
Bloomberg