Trong ba thập kỷ qua, chính phủ các nước châu Phi tìm kiếm nguồn vốn mới bằng cách phát hành trái phiếu bằng các loại tiền tệ khác ngoài đồng nội tệ của họ, chủ yếu là đồng USD và đôi khi là đồng EUR.

Tuy nhiên, việc có được chỗ đứng trên thị trường trái phiếu lớn thứ hai thế giới vẫn là một thách thức. Cả Bắc Kinh và các chính phủ châu Phi đang khát vốn đều đặt mục tiêu cao để thay đổi điều này.

Tại hội nghị thượng đỉnh Trung Quốc - Châu Phi ở Bắc Kinh tháng này, Chủ tịch Tập Cận Bình cho biết ông muốn "khuyến khích và hỗ trợ châu Phi phát hành trái phiếu panda tại Trung Quốc."

Tuy nhiên, các quốc gia phát hành trái phiếu panda từ châu Phi gặp phải một số rào cản cơ bản khi cố gắng phát hành trái phiếu tại Trung Quốc.

Thị trường trái phiếu panda là một thị trường đang phát triển. Trong ba quý đầu năm 2023, lượng phát hành đã tăng vọt lên 18 tỷ USD, theo dữ liệu từ Hiệp hội Các nhà đầu tư Thị trường Tài chính Quốc gia, vượt qua mức 11 tỷ USD của cả năm 2022.

Sự tăng trưởng này diễn ra sau khi Bắc Kinh nới lỏng các quy định vào đầu năm ngoái để giúp việc phát hành dễ dàng hơn. Một thay đổi quan trọng là các tổ chức phát hành có thể lựa chọn sử dụng số tiền huy động được ở Trung Quốc hoặc chuyển ra nước ngoài.

Lãi suất thấp hơn khiến Trung Quốc trở thành một thị trường hấp dẫn so với Mỹ, với trái phiếu kỳ hạn 3 năm có chênh lệch 150 điểm cơ bản.

Christopher Lee, giám đốc phân tích tại S&P khu vực châu Á - Thái Bình Dương cho biết, họ dự đoán chi phí huy động vốn trong nước sẽ tiếp tục thấp hơn ngay cả khi Mỹ cắt giảm lãi suất, vì PBOC có thể linh hoạt hơn trong việc giảm lãi suất.

Quan hệ thương mại

Theo Jack Buffington, giáo sư tại Đại học Denver ở Mỹ, các quốc gia châu Phi thúc đẩy quan hệ thương mại chặt chẽ hơn với Trung Quốc có thể tiếp cận thị trường này. Nhiều quốc gia châu Phi có tiềm năng phát triển trong lĩnh vực sản xuất và chuỗi cung ứng đang cố gắng duy trì sự cân bằng trong quan hệ thương mại và ảnh hưởng giữa Mỹ và Trung Quốc.

Việc phát hành trái phiếu panda có thể bổ sung một khía cạnh mới vào mối quan hệ tài chính giữa Trung Quốc, quốc gia là chủ nợ lớn nhất của châu Phi.

Kenya là một bên phát hành tiềm năng của trái phiếu panda. Đây là nơi Tổng thống William Ruto yêu cầu Trung Quốc xem xét lại khoản nợ của châu Phi với các giai đoạn ân hạn và thời hạn cho vay dài hơn để giảm bớt gánh nặng nợ.

Theo báo cáo của Bloomberg vào tháng Ba, Kenya mong muốn phát hành trái phiếu panda trị giá 500 triệu USD lần đầu tiên trong năm tài chính này.

Quốc gia Đông Phi này cũng đã gia nhập Ngân hàng Đầu tư Cơ sở Hạ tầng châu Á (AIIB) trong tháng này, một điều kiện tiên quyết cho việc phát hành trái phiếu panda.

Tổng thống Ruto nói, việc trở thành thành viên sẽ giúp Kenya tiếp cận nguồn vốn ưu đãi.

AIIB đã bảo lãnh cho việc phát hành trái phiếu panda trị giá 3.5 tỷ RMB của Ai Cập vào năm ngoái, đây là trái phiếu panda đầu tiên của châu Phi.

Website của ngân hàng cho thấy các quốc gia châu Phi khác như Nam Phi và Ghana đã gia nhập AIIB trong những năm gần đây, trong khi các quốc gia khác như Tanzania và Senegal đang chờ gia nhập.

Tính thanh khoản

Đồng USD chiếm ưu thế lớn trong các giao dịch toàn câu cũng có thể làm chậm quá trình chuyển hướng của châu Phi sang thị trường trái phiếu nội địa Trung Quốc. Mặc dù tỷ trọng của đồng USD như một đồng tiền dự trữ toàn cầu đã giảm từ 70% xuống 59% trong thập kỷ qua, nó vẫn giữ vai trò quan trọng trong thương mại và thị trường tài chính toàn cầu.

Buffington từ Đại học Denver cho biết, việc chuyển đổi sang tài trợ bằng đồng CNY cho các tổ chức phát hành lần đầu tiên sẽ đòi hỏi "một sự biến đổi lớn trong hệ thống tiền tệ và tài chính".

Với các nhà quản lý trái phiếu chính phủ, lo ngại về tính thanh khoản có thể làm tăng mức chênh lệch lợi suất mà nhà đầu tư yêu cầu để nắm giữ các loại trái phiếu ít được phát hành thường xuyên cũng là một vấn đề lớn.

Otavio Medeiros, Thứ trưởng quản lý nợ công của Brazil khi được hỏi liệu Brazil có xem xét phát hành trái phiếu panda hay không, ông cho biết ít nhất trong ngắn hạn, sẽ tốt hơn nếu tập trung vào đồng USD vốn có tính thanh khoản cao.

Hungary, quốc gia có quan hệ chính trị và thương mại chặt chẽ với Trung Quốc, đã phát hành trái phiếu panda từ năm 2017. Tuy nhiên, việc phát hành nhiều lần của Hungary vẫn chưa giải quyết được những câu hỏi về cách thức giao dịch và tính thanh khoản của các trái phiếu này, theo Sergey Dergachev, giám đốc danh mục đầu tư tại Union Investments.

Theo Banji Fehintola, giám đốc điều hành tại Tập đoàn Tài chính Châu Phi (AFC), tuy nhiên, các quốc gia châu Phi nên tiếp tục nỗ lực phát hành trái phiếu panda, một tổ chức tài chính phát triển trên toàn châu lục, thông qua việc kêu gọi các đối tác để giúp quá trình này diễn ra suôn sẻ.

Ông lấy ví dụ về Ai Cập, quốc gia năm ngoái đã phát hành trái phiếu samurai trị giá 500 triệu USD với sự hỗ trợ của AFC, một thỏa thuận chứng minh rằng châu Phi có thể thành công khi tiếp cận các thị trường mới.

Nếu chúng ta luôn hướng về phương Tây để huy động vốn mà không tìm kiếm các nguồn tài trợ thay thế, đó không phải là chiến lược đúng đắn.