Sau 100 ngày cầm quyền, Chính phủ Công đảng Anh đã chính thức công bố ngân sách mùa thu đầu tiên, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong chính sách kinh tế và xã hội của nước này. Công chúng đang dõi theo sát sao ngân sách này, với kỳ vọng sẽ có những đột phá trong chính sách khí hậu.

Dù đang đối mặt với thâm hụt ngân sách 22 tỷ GBP (tương đương 28.6 tỷ USD), chính phủ vẫn thể hiện quyết tâm thúc đẩy tăng trưởng xanh. Qua phân tích ngân sách mới này, có thể thấy hai điểm sáng đáng ghi nhận và một điểm còn nhiều tranh cãi.

Điểm sáng đầu tiên là việc điều chỉnh thuế hàng không từ năm 2026. Cụ thể, hành khách đi các chuyến bay ngắn sẽ đóng thêm 2 bảng, trong khi chuyến bay đường dài tăng 12 bảng. Đặc biệt, những người sử dụng máy bay riêng sẽ chịu mức tăng thuế 50%. Đây được xem là một động thái kép có lợi cho cả môi trường và ngân sách, khi buộc nhóm người giàu - những người thải carbon nhiều nhất - phải trả mức thuế cao hơn.

Điểm sáng thứ hai là khoản đầu tư 2 tỷ bảng vào 11 dự án hydro xanh trên toàn quốc. Công nghệ này sử dụng năng lượng tái tạo để tách nước thành hydro và oxy, hứa hẹn tạo nhiều việc làm và đưa Anh trở thành quốc gia tiên phong trong lĩnh vực mới này.

Tuy nhiên, hydro xanh vẫn còn nhiều thách thức về chi phí cao và hiệu quả ứng dụng. Các dự án thí điểm sử dụng hydro xanh, chẳng hạn như sưởi ấm nhà ở và xe buýt đô thị, còn gặp nhiều khó khăn. Điều đó dẫn đến nhu cầu đối với công nghệ này rất thấp. Cổ phiếu hydro gần đây đã phản ánh đúng tình trạng này. Bên cạnh đó, chỉ có 5% dự án của châu Âu dự kiến đi vào hoạt động vào năm 2030 đã đạt được quyết định đầu tư cuối cùng, theo báo cáo của McKinsey và Hội đồng Hydro.

Điểm gây tranh cãi lớn nhất là quyết định tiếp tục "đóng băng" thuế nhiên liệu - loại thuế đánh vào xăng và dầu diesel, vốn đã bị đóng băng kể từ năm 2011, đồng thời duy trì mức giảm 5 xu mà cựu Thủ tướng Boris Johnson đã áp dụng trong khủng hoảng năng lượng. Quyết định này được cho là không còn phù hợp khi giá xăng đã giảm mạnh từ mức đỉnh 1.91 bảng/lít năm 2022 xuống còn 1.35 bảng/lít hiện nay. Điều này gây tổn thất lớn cho đất nước. Theo Văn phòng Trách nhiệm Ngân sách, việc đóng băng thuế từ 2010-2011 đến 2025-2026 sẽ khiến ngân sách thất thu tới 100 tỷ GBP, riêng năm tài chính tới là 3 tỷ GBP.

Đáng lo ngại hơn, chính sách này đi ngược với mục tiêu giảm khí thải trong giao thông - hiện chiếm gần một phần ba lượng khí thải của Anh năm 2023.

Thuế nhiên liệu vốn được áp dụng từ năm 1910 không chỉ giúp bảo trì đường sá mà còn hạn chế tiêu thụ nhiên liệu quá mức. Tuy nhiên hiện nay, mức thuế này thậm chí còn thấp hơn năm 2008 nếu tính theo giá trị thực. Trong khi đó, Công đảng lại tăng giá vé xe buýt lên 50% (từ 2 lên 3 bảng), trực tiếp gây khó khăn cho các hộ gia đình thu nhập thấp, không đủ khả năng sở hữu xe riêng.

Sự thay đổi của thuế tiêu thụ đặc biệt đối với xăng và dầu diesel tại Anh từ năm 2008 đến năm 2024.

Với nguồn thu khoảng 25 tỷ bảng mỗi năm từ thuế nhiên liệu, chính phủ cần sớm có chiến lược thay thế khi xe điện ngày càng phổ biến. Dù quyết định hiện tại có thể làm hài lòng người dân, nhưng nó đang cản trở quá trình chuyển đổi sang giao thông xanh và làm suy yếu các mục tiêu khí hậu của quốc gia. Đây là thời điểm thích hợp để Công đảng thực hiện những cải cách mạnh mẽ hơn, thay vì né tránh các quyết định khó khăn ngay từ đầu nhiệm kỳ.