PPI là gì?

PPI là dữ liệu phản ánh tình hình sản xuất của một nền kinh tế

Chỉ số giá sản xuất (PPI - Producer Price Index): là thước đo phản ánh biến động giá bình quân của tất cả các hàng hoá và dịch vụ thành phẩm được bán bởi nhà sản xuất giữa các thời kỳ. Đây là thước đo lạm phát ở cấp độ bán buôn được tổng hợp từ hàng nghìn chỉ số đo lường giá sản xuất theo ngành và các danh mục sản phẩm.

Chỉ số PPI được tính dựa lên giá bán từ 3 lĩnh vực sản xuất chính, bao gồm: doanh nghiệp sản xuất hàng hóa cơ sở, doanh nghiệp sản xuất công nghiệp và các doanh nghiệp chế biến. Thay đổi về giá cả sản xuất và cung cấp dịch vụ được biểu thị dưới dạng phần trăm (%) so với tháng, quý hoặc năm trước.

Ví dụ: Theo dữ liệu từ Cục Lao động và Thống kê Hoa Kỳ năm 2023 cho biết chỉ số PPI được tổng hợp từ 64,000 mức giá hàng tháng được báo cáo trực tuyến và tự nguyện bởi hơn 16,000 cơ sở sản xuất bán lẻ có tên trong Hệ thống Bảo hiểm Thất nghiệp, dựa trên 3 nhóm chính là nhóm ngành, nhóm hàng hóa và nhu cầu sử dụng.

Tại Mỹ, chỉ số PPI được Cục Thống kê công bố vào tuần thứ 2 của tháng kế tiếp sau khi kết thúc cuộc khảo sát. Ví dụ, báo cáo PPI tháng 11/2023 đã được công bố trong phiên Mỹ ngày 13/12/2023.

PPI thường phản ánh trước xu hướng biến động CPI trong dài hạn

Chỉ số giá tiêu dùng (CPI - Consumer Price Index): là chỉ số phản ánh được dùng để đo lường sự thay đổi về giá hàng hóa và dịch vụ mà người tiêu dùng phải trả.

Cả PPI và CPI đều là những thước đo kinh tế quan trọng và truyền tải những thay đổi hàng tháng về giá cả, tuy nhiên chúng lại được phản ánh dưới những quan điểm khác nhau. Khác với CPI đo lường thay đổi về giá cả mà người tiêu dùng phải trả thì PPI lại biểu thị giá bán dưới góc nhìn của các nhà sản xuất hàng hóa và cung cấp dịch vụ.

Chỉ số PPI phản ánh trước xu hướng chỉ số giá tiêu dùng CPI trong dài hạn. Khi giá sản xuất tăng thì sau một vài tháng chỉ số giá tiêu dùng cũng sẽ tăng do các doanh nghiệp chuyển chi phí sang người tiêu dùng. Ngược lại, nếu thành sản xuất giảm thì giá bán cho người tiêu dùng cũng sẽ dần giảm tốc.

Tuy nhiên, trong ngắn hạn, lạm phát ở cấp độ bán buôn và bán lẻ có thể khác nhau do cách các doanh nghiệp phân phối chi phí, cũng như có sự khác biệt trong điều chỉnh thuế (bán hàng và tiêu thụ đặc biệt) hay trợ cấp chính phủ.

PPI được tính toán dựa trên 3 giai đoạn chính

Chỉ số PPI được tính dựa trên 3 giai đoạn khác nhau của một quá trình sản xuất.

Giai đoạn 1:  giai đoạn hàng hóa thô, tức là hàng hóa chưa được đưa vào chế biến và sản xuất. Như vậy, trong giai đoạn này, chỉ số sẽ chỉ đo lường biến động về giá của các nguyên vật liệu giữa các tháng với nhau.

Giai đoạn 2: giai đoạn sản xuất trung gian (SOP - Standard Operating Procedure). Trong một số trường hợp, quá trình sản xuất của một mặt hàng sẽ dừng lại tại một công đoạn nhất định và được bán cho các nhà sản xuất khác để tiếp tục hoàn thiện. 

Ví dụ, các tổ chức khai thác sắt bán sắt đã tinh chế cho các nhà sản xuất thép, sau đó các nhà sản xuất thép sẽ chế biến và bán thép cho các doanh nghiệp xây dựng để chế tạo công cụ lao động và xây dựng các công trình giao thông,... 

Giai đoạn 3: giai đoạn hoàn thiện thành phẩm và được dùng để tính toán PPI lõi hay PPI cơ bản (Core PPI): đo lường biến động về giá của các thành phẩm, nhưng không bao gồm giá thực phẩm và năng lượng.

PPI được sử dụng để dự báo lạm phát

Mức giá chung tăng lên là dấu hiệu tích cực cho thấy nền kinh tế đang tăng trưởng, nhưng chỉ khi mức tăng này nằm trong phạm vi được kiểm soát. Khi nhu cầu về hàng hóa và dịch vụ tăng lên, các doanh nghiệp sẽ phải tăng nguồn cung thông qua việc tăng chi tiêu vốn và thuê thêm nhân công để nâng sản lượng. 

Tuy nhiên, nếu giá cả tăng ngoài tầm kiểm soát sẽ dẫn đến hiện tượng lạm phát, tức giảm sức mua của một đồng tiền. Ví dụ, giá thịt heo tăng vọt lên hơn 160,000 VNĐ/kg  trong thời kỳ đại dịch Covid 19, trong khi đó khi lạm phát giảm chỉ cần bỏ ra hơn 60,000 VNĐ để mua 1kg thịt heo.

Do lạm phát ảnh hưởng đến sức mua của một đồng tiền nên PPI còn được sử dụng là cơ sở để điều chỉnh hợp đồng mua - bán trong dài hạn. Các hợp đồng này thường cố định số tiền phải trả tại một thời điểm trong tương lai. Trong những thời kỳ giá cả biến động bất thường, hai bên thường đưa vào một số điều khoản điều chỉnh giá hợp đồng nhằm hạn chế tác động của lạm phát.

Ví dụ, một hợp đồng mua bán bột mì dài hạn được điều chỉnh theo những biến động về giá lúa mì thông qua việc áp dụng thay đổi trong PPI của lúa mì đối với giá bột mì. Nhà sản xuất có thể báo cáo lại cho đối tác phương pháp tính toán này và tiến hành điều chỉnh giá hợp đồng.

PPI chi phối mạnh mẽ biến động giá trên thị trường ngoại hối 

Ban đầu, PPI không có tác động đáng kể đến biến động của thị trường ngoại hối do ảnh hưởng của giá sản xuất tăng cao lên giá tiêu dùng, cuối cùng là lạm phát nền kinh tế có độ trễ nhất định về mặt thời gian. Lạm phát tăng sẽ khiến các Ngân hàng trung ương phải thắt chặt chính sách như tăng lãi suất để hạ nhiệt nền kinh tế.

Ví dụ,  báo cáo PPI tháng 8/2023 tại Hoa Kỳ tăng 0.7% so với dự báo tăng 0.4% và mức tăng 0.4% của tháng 7 đã phần nào hỗ trợ chỉ số DXY tăng vọt hơn 70 pip trong phiên Mỹ, do các nhà đầu tư gia tăng kỳ vọng Fed thắt chặt chính sách trong tháng 9. Đồng thời khiến các đồng tiền chính trong nhóm G7 như EUR hay GBP đồng loạt lao dốc.

Khi lãi suất tăng, việc gửi tiết kiệm trông hấp dẫn hơn vì tiền lãi lớn hơn trước. Cái giá của việc tiêu tiền trở nên đắt đỏ hơn bởi người tiêu dùng sẽ phải từ bỏ khoản lãi suất lớn khi họ lựa chọn tiêu tiền thay vì tiết kiệm. Do đó PPI tăng có thể khiến tỷ giá tăng và đồng nội tệ mạnh hơn.

Ví dụ, khi các trader nhận định PPI thúc đẩy lạm phát tăng ở Mỹ và Fed dự kiến sẽ sớm tăng lãi suất trong cuộc họp tiếp theo để xử lý lạm phát, họ sẽ tăng nhu cầu mua USD để gửi tiết kiệm với mức lãi suất cao và từ đó làm tăng giá trị của đồng bạc xanh so với các đồng tiền khác trên thế giới. 

Ngoài ra, khi lãi suất 1 đồng tiền tăng sẽ thúc đẩy các nhà đầu cơ sử dụng tiến hành giao dịch “carry trade” (giao dịch chênh lệch lãi suất), tức là bán hoặc vay các đồng tiền có lãi suất thấp (ví dụ như JPY) để thu lại lợi nhuận từ việc mua vào các đồng tiền có lãi suất cao hơn như USD, EUR hay GBP.

Đặc biệt trong các giao dịch ký quỹ có sử dụng đòn bẩy tài chính, các trader có thể khuếch đại lợi nhuận thu được chỉ với việc bỏ ra một lượng vốn nhỏ.

Hiện nay PPI đã trở thành dữ liệu quan trọng để dự báo sớm CPI và diễn biến lạm phát, cuối cùng là kỳ vọng lãi suất của thị trường, từ đó đưa ra các chiến lược và quyết định giao dịch đúng đắn. Bởi vậy, hiệu ứng dự báo là giá trị quan trọng nhất mà PPI cung cấp cho thị trường.