Hôm thứ Bảy, tại một cuộc vận động ở Wisconsin, Donald Trump đã đưa ra những phát biểu kỳ quặc và có thể gây tổn hại về chính sách kinh tế. Bạn có thể nói "Thì sao?"; xét cho cùng, đó cũng chỉ là một ngày bình thường thôi mà. Thành thật mà nói, điều ghê tởm nhất ông nói tại sự kiện đó không phải về kinh tế; mà là tuyên bố rằng tầm nhìn hay kế hoạch của ông để "đưa họ ra ngoài" - trục xuất người nhập cư bất hợp pháp - "sẽ là một câu chuyện đẫm máu".

Tuy nhiên, những nhận xét của ông về cách sử dụng thuế quan để bảo vệ vị thế USD như một đồng tiền trú ẩn an toàn nên khiến bất kỳ ai tưởng tượng rằng chính sách kinh tế quốc tế trong nhiệm kỳ thứ hai của Trump sẽ giống như chính sách trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông - rất nhiều âm thanh và cuồng nộ nhưng chẳng có ý nghĩa gì.

Trump đã nói gì? Tóm tắt về những phát biểu của Trump thường làm cho chúng nghe có vẻ mạch lạc hơn thực tế - một quá trình mà một số người đã chỉ trích là "tẩy não". Vì vậy, hãy trích dẫn nguyên văn lời ông.

Đầu tiên, ông tuyên bố về sự không thể sai lầm của mình: "Trump luôn đúng. Tôi ghét phải đúng. Tôi ghét phải đúng. Tôi luôn đúng."

Thật vậy sao? Năm 2020, Trump dự đoán thị trường chứng khoán sẽ sụp đổ nếu Joe Biden đắc cử; tính đến thời điểm đóng cửa phiên giao dịch hôm thứ Sáu, thực tế chứng khoán đã tăng 40% kể từ khi Biden nhậm chức. Tất nhiên, ai cũng có thể đưa ra dự đoán sai; sẽ càng lo ngại hơn về việc trao quyền lực cho một người tin rằng mình không bao giờ sai.

Tại buổi vận động, sau khi ông nói... điều gì đó... về Ukraine và biên giới phía Nam nước Mỹ, đến lượt sắc lệnh này được đưa ra:

"Các thành phố của chúng ta thật hỗn loạn và rất nguy hiểm. Chúng ta sẽ làm cho chúng an toàn, sạch sẽ và đẹp đẽ trở lại, và chúng ta sẽ giữ USD là đồng tiền dự trữ của thế giới, và hiện tại USD đang bị bao vây dữ dội. Nhiều quốc gia đang rời bỏ USD. Các bạn sẽ không rời bỏ USD với tôi đâu. Tôi sẽ nói, 'Nếu bạn rời bỏ USD, bạn sẽ không làm ăn với Mỹ nữa, bởi vì chúng tôi sẽ áp thuế 100% lên hàng hóa của bạn, thưa ngài. Chúng tôi rất muốn quay lại với USD ngay lập tức. Cảm ơn rất nhiều.' Nó dễ dàng như vậy đó."

Trích dẫn trên đã bao gồm cả phần nói về việc làm cho các thành phố "an toàn" vì vốn nằm trong một câu dài lê thê của Trump. Câu này bắt đầu với vấn đề an ninh đô thị nhưng bỗng dưng chuyển sang nói về vai trò của USD, một cách khá đột ngột và kỳ lạ. Tuy nhiên, có một điều cần làm rõ: Trái với những gì Trump ngụ ý, tội phạm bạo lực, đặc biệt là các vụ giết người, thực tế đã giảm đều đặn kể từ thời điểm ngắn sau khi Trump rời khỏi Nhà Trắng.

Về USD thì sao? Có rất nhiều điều thần bí xung quanh vai trò của đồng bạc xanh này trên thế giới; Nhiều người thích ra vẻ thông thái bằng cách nhắc đến cụm từ "đồng tiền dự trữ" với vẻ mặt nghiêm trọng. Luôn có thị trường cho những kẻ bi quan, những người dự đoán sự sụp đổ sắp xảy ra với hậu quả khủng khiếp. Tuy nhiên, nói chung, càng hiểu nhiều về tiền tệ quốc tế, bạn càng ít lo lắng rằng (a) USD sẽ đột ngột mất vị trí đặc biệt và (b) sự xói mòn vị trí đó sẽ gây ra nhiều tổn hại.

Nhiều quốc gia trên thế giới có "két sắt" riêng, chứa đầy tài sản nước ngoài. Đây là kho dự trữ họ có thể dùng để bảo vệ đồng tiền của mình khi gặp khó khăn. Hiện nay, gần 60% kho báu này là trái phiếu chính phủ Mỹ. Con số này đã giảm từ 75% cách đây khoảng 30 năm, khi các nước bắt đầu "không để trứng vào một giỏ".

Tuy nhiên, không chỉ các chính phủ nước ngoài mới nắm giữ TPCP của Mỹ. Nhiều tổ chức khác cũng làm điều tương tự. Vì vậy, việc một số chính phủ nước ngoài sở hữu TPCP Mỹ không phải là vấn đề quá lớn.

Điều làm cho USD trở nên đặc biệt là vai trò "ông trùm" trong giao dịch quốc tế. Hầu hết các khoản vay mượn quốc tế đều được tính bằng USD. Nhiều hợp đồng thương mại cũng dùng USD để định giá. Thậm chí, cứ 3 tờ 100 USD thì có tới 2 tờ nằm trong túi người nước ngoài!

Vậy tại sao USD lại được ưa chuộng đến vậy? Nhà kinh tế Charles Kindleberger đưa ra một so sánh thú vị: USD giống như tiếng Anh vậy. Người ta dùng tiếng Anh và USD vì... quá nhiều người khác cũng dùng chúng. Đơn giản vậy thôi!

Quan trọng là, vai trò đặc biệt của ngôn ngữ và đồng tiền của chúng ta chủ yếu phản ánh các quyết định của khu vực đầu tư tư nhân. Đây chính là điều mà phe Cộng hòa trước thời Trump có lẽ sẽ hoan hô như một chiến thắng của thị trường tự do, chứ không phải do chính sách của các chính phủ nước ngoài.

Quay lại với Trump, chúng ta nghi ngờ ông ấy thực sự hiểu mình đang nói gì về USD như một đồng tiền dự trữ. Có vẻ ông ấy đang nhầm lẫn giữa việc chính phủ nước ngoài nắm giữ TPCP Mỹ với vai trò rộng lớn hơn nhiều của USD trên trường quốc tế.

Vậy Trump đang đề xuất gì? Liệu ông ấy sẽ trừng phạt Indonesia nếu các công ty ở đó dùng tiền Trung Quốc thay vì USD trong giao dịch? Hay sẽ trừng phạt Colombia nếu các trùm ma túy ở đó thích cất giữ Euro hơn USD?

Nghe vô lý ư? Đúng vậy, vô lý thật đấy! Khó mà hiểu được ý Trump qua những phát ngôn lộn xộn của ông ấy. Nhưng nhìn chung, ý tưởng Mỹ có thể dùng thuế quan để ép các nước dùng USD - một lần nữa, việc này chủ yếu do tư nhân quyết định - là quá ngông cuồng. Mỹ có sức mạnh kinh tế lớn, nhưng không đến mức đó.

Thực tế, mọi nỗ lực như vậy có thể sẽ gây tác dụng ngược. Phần lớn ảnh hưởng của Mỹ, cả về kinh tế lẫn các lĩnh vực khác, đến từ hình ảnh một quốc gia tỉnh táo và đáng tin cậy. Việc lạm dụng thuế trừng phạt sẽ phá hủy nghiêm trọng hình ảnh đó.

Nhưng chúc may mắn nếu bạn muốn giải thích điều này cho Trump. Đừng quên, ông ấy luôn nghĩ mình đúng mà!