Đã hơn 5 năm kể từ khi cựu Tổng thống Donald J. Trump tự gọi mình là "Người đàn ông thuế quan", nhưng kể từ đó, nhiệt huyết của ông đối với chính sách này dường như ngày càng tăng.

Ông Trump luôn khẳng định rằng việc áp thuế quan đối với hàng hóa nước ngoài có thể bảo vệ các nhà máy Mỹ, thu hẹp khoảng cách giữa xuất khẩu và nhập khẩu của Hoa Kỳ, đồng thời buộc các chính phủ nước ngoài không muốn hợp tác cũng phải nhượng bộ. Trong thời gian còn làm việc tại Nhà Trắng, ông Trump đã sử dụng mối đe dọa áp thuế quan để cố gắng thuyết phục Mexico ngăn chặn dòng người nhập cư bất hợp pháp qua biên giới Mỹ, và để thúc đẩy Trung Quốc ký kết thỏa thuận thương mại với Hoa Kỳ.

Tuy nhiên, trong những tuần gần đây, ông Trump đưa ra những tuyên bố thậm chí còn mạnh mẽ hơn về sức mạnh của thuế quan, bao gồm việc chúng sẽ giúp chi trả cho dịch vụ chăm sóc trẻ em, chống lạm phát, tài trợ cho quỹ đầu tư quốc gia của Mỹ và giúp duy trì vai trò thống trị của USD trong nền kinh tế toàn cầu.

Các nhà kinh tế tỏ ra hoài nghi về nhiều khẳng định này. Mặc dù thuế quan tạo ra một mức doanh thu nhất định, nhưng trong nhiều trường hợp, chúng chỉ có thể tạo ra một khoản tài trợ nhỏ so với mức cần thiết để theo đuổi một số mục tiêu mà ông Trump đã đề ra.

Trong một số trường hợp khác, họ cho rằng thuế quan thực sự có thể gây phản tác dụng đối với nền kinh tế Mỹ, bằng cách khiến các chính phủ nước ngoài trả đũa và làm tăng chi phí cho người tiêu dùng. Nghiên cứu kinh tế cho thấy gánh nặng thuế quan thường do các doanh nghiệp và hộ gia đình Mỹ gánh chịu, chứ không phải các công ty nước ngoài.

Eswar Prasad, chuyên gia kinh tế thương mại tại Đại học Cornell, nhận xét: "Trump dường như bị thu hút bởi thuế quan thương mại như một công cụ đàm phán với các quốc gia khác vì thuế quan có biểu tượng chính trị mạnh mẽ trong nước, dễ dàng áp dụng và gỡ bỏ hơn các lệnh trừng phạt tài chính, và có thể được điều chỉnh theo tình hình thay đổi."

Ông nói thêm: "Điều trớ trêu là việc sử dụng thuế quan để trừng phạt các quốc gia sử dụng các hoạt động thương mại không công bằng hoặc đang cố gắng giảm sự phụ thuộc vào USD, có thể sẽ gây tổn hại đến nền kinh tế và người tiêu dùng Mỹ."

Tại một cuộc vận động ở Wisconsin hôm thứ Bảy, ông Trump cũng đề xuất rằng thuế quan có thể được sử dụng như một hình phạt đối với các quốc gia từ bỏ việc sử dụng USD Mỹ trong thương mại quốc tế.

Các nước như Nga và Trung Quốc đã cố gắng tài trợ một phần hạn chế hoạt động thương mại bằng đồng tiền riêng, như một cách để tránh các lệnh trừng phạt của phương Tây và chống lại sự thống trị của chính phủ Mỹ đối với nền kinh tế toàn cầu.

Ông Trump gợi ý rằng các quốc gia cố gắng chuyển đổi khỏi USD sẽ phải đối mặt với thuế quan lớn đối với các sản phẩm của họ. Ông tuyên bố: "Nếu bạn rời bỏ USD, bạn sẽ không thể làm ăn với Mỹ, vì chúng tôi sẽ áp thuế 100% lên hàng hóa của bạn."

Ông Prasad cho rằng ngay cả khả năng xảy ra những chính sách "thất thường và thù địch" như vậy cũng có thể khuyến khích các quốc gia giảm sự phụ thuộc vào USD trong thanh toán thương mại và dự trữ ngoại hối.

"Điều này sẽ làm tăng lãi suất của chính phủ Mỹ nếu các nhà đầu tư nước ngoài bắt đầu xem USD là một đồng tiền có nền tảng thể chế không ổn định và phụ thuộc vào những thay đổi chính sách của một tổng thống tương lai," ông nói.

Brad Setser, một nhà kinh tế tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại và từng là cố vấn cho chính quyền Biden, viết trên mạng xã hội rằng vai trò toàn cầu của USD với tư cách là đồng tiền dự trữ xuất phát từ việc các quốc gia tự nguyện lựa chọn nó. Những đe dọa của Mỹ có lẽ sẽ không ảnh hưởng nhiều đến hành vi của các quốc gia khác và, nếu có, có thể khiến USD trở nên kém hấp dẫn hơn.

Ông viết rằng đề xuất này là "một trong những ý tưởng điên rồ nhất được một ứng cử viên tổng thống Mỹ đưa ra."

Trong nhiệm kỳ tổng thống của ông Trump, tỷ lệ tổng lượng hàng nhập khẩu chịu thuế quan đã tăng gấp đôi - mặc dù vẫn ở mức thấp theo tiêu chuẩn quốc tế - khi ông áp thuế đối với máy giặt, tấm pin mặt trời và kim loại nước ngoài, cũng như mức thuế từ 10% đến 25% trên nhiều sản phẩm từ Trung Quốc.

Mức thuế quan mà ông Trump hứa hẹn sẽ áp dụng nếu tái đắc cử còn lớn hơn nhiều so với những khoản thuế trước đây. Ông đã đề xuất mức thuế chung 10% đến 20% đối với gần như tất cả hàng nhập khẩu và 60% hoặc cao hơn đối với hàng hóa Trung Quốc, cũng như kế hoạch áp dụng mức thuế tương đương với mức thuế mà các quốc gia khác áp dụng đối với sản phẩm của Mỹ trên cơ sở có đi có lại.

Một phần trong lập luận của ông Trump về các khoản thuế này là khả năng tạo ra doanh thu. Khi ông tăng thuế quan với tư cách tổng thống, số tiền thu được từ thuế quan của chính phủ đã tăng đáng kể. Cục Hải quan đã tăng từ 41.6 tỷ USD doanh thu thuế quan vào năm 2018 lên 111.8 tỷ USD vào năm 2022.

Tuy nhiên, một phần doanh thu này đã phải chi trả để bồi thường cho các doanh nghiệp Mỹ bị thiệt hại do cuộc chiến thương mại sau đó. Với tư cách tổng thống, ông Trump đã cấp 23 tỷ USD cho nông dân Mỹ để giúp họ bù đắp thiệt hại, sau khi các nước ngoài áp đặt thuế quan lên hàng xuất khẩu của Mỹ để trả đũa, khiến xuất khẩu nông nghiệp của Mỹ sụt giảm mạnh.

Dưới sự dẫn dắt của ông Trump, nhiều đảng viên Cộng hòa gần đây đã ủng hộ thuế quan như một nguồn thu tiềm năng để tài trợ cho việc cắt giảm thuế. Trong bài phát biểu tại Câu lạc bộ Kinh tế New York tuần trước, khi được hỏi về cách giảm chi phí chăm sóc trẻ em và giúp nhiều phụ nữ tham gia lực lượng lao động, ông Trump đã đề cập đến thuế quan.

Ông Trump nói về doanh thu có thể thu được từ thuế quan: "Chúng ta sẽ thu về hàng nghìn tỷ USD, và dù chi phí chăm sóc trẻ em được coi là đắt đỏ, thì tương đối mà nói, cũng không quá đắt so với những con số chúng ta sẽ thu về."

Ông còn nói thêm rằng đất nước sẽ "không còn thâm hụt trong một thời gian khá ngắn".

Tuy nhiên, ngay cả khi ông Trump có thể áp đặt tất cả các khoản thuế quan mà ông đã đề xuất, số tiền thu được có thể sẽ thấp hơn nhiều so với con số "hàng nghìn tỷ" mà ông mô tả. Số tiền này cũng sẽ ít hơn nhiều so với chi phí cần thiết để trang trải các sáng kiến mà ông đề xuất sử dụng nó, như bù đắp thuế thu nhập và giảm thâm hụt ngân sách liên bang.

(Chi phí cho một chương trình chăm sóc trẻ em có thể không nhiều như các khoản chi tiêu khác: Một nghiên cứu cho thấy chương trình mẫu giáo phổ cập cho trẻ 3 và 4 tuổi sẽ tốn 351 tỷ USD trong 10 năm tới. Ngược lại, Văn phòng Ngân sách Quốc hội dự đoán rằng các khoản cắt giảm thuế mà ông Trump đưa ra năm 2017 sẽ tốn hơn 4 nghìn tỷ USD trong 10 năm.)

Một nghiên cứu của các nhà kinh tế tại Viện Peterson tính toán rằng thuế quan 10% đối với tất cả sản phẩm nhập khẩu, cộng với thuế 60% đối với hàng Trung Quốc, sẽ tạo ra khoảng 227 tỷ USD mỗi năm. Tuy nhiên, các nhà kinh tế cho rằng con số này có thể là ước tính quá cao, vì thuế quan và sự trả đũa từ các nước ngoài sẽ gây ra tăng trưởng kinh tế thấp hơn và đẩy giá trị đồng USD lên cao.

Người tiêu dùng cũng có thể chuyển sang mua các sản phẩm không chịu thuế quan thay vì các sản phẩm chịu thuế, từ đó làm giảm doanh thu thuế quan theo thời gian. Ngoài ra, một phần doanh thu thuế quan có thể cần được sử dụng để bồi thường cho các nhà xuất khẩu có doanh nghiệp bị ảnh hưởng do cuộc chiến tranh thương mại.

Karoline Leavitt, thư ký báo chí quốc gia cho chiến dịch tranh cử của Trump, cho biết trong một tuyên bố rằng ông Trump đã "thành công trong việc áp thuế đối với Trung Quốc trong nhiệm kỳ đầu tiên VÀ cắt giảm thuế cho người dân Mỹ chăm chỉ làm việc ở trong nước - và ông ấy sẽ làm điều đó một lần nữa trong nhiệm kỳ thứ hai. Kế hoạch của Tổng thống Trump sẽ mang lại hàng triệu việc làm và hàng trăm tỷ USD từ Trung Quốc trở về Mỹ."

Các nhà kinh tế nhấn mạnh rằng thuế quan còn có những nhược điểm khác. Trong một báo cáo hôm thứ Hai, Tổ chức Thương mại Thế giới cho biết thuế quan thường đặt gánh nặng lớn nhất lên các hộ gia đình có thu nhập thấp, những người chi tiêu tỷ lệ thu nhập lớn hơn cho hàng hóa thương mại, cũng như phụ nữ và các công ty nhỏ, có thể ít có khả năng chi trả các chi phí cao hơn.

Ông Trump cho rằng thuế quan của ông sẽ làm giảm lạm phát, vì chúng sẽ tăng sản xuất và năng lực sản xuất của Hoa Kỳ. Tuy nhiên, hầu hết các nhà kinh tế cho rằng thuế quan ở mức ông đề xuất sẽ làm tăng giá tiêu dùng và thúc đẩy lạm phát. Một báo cáo gần đây từ nhóm Kinh tế Toàn cầu của Nomura dự đoán rằng, nếu ông Trump thắng cử, lạm phát năm 2025 sẽ "cao hơn đáng kể" 0.75 điểm phần trăm, khi thâm hụt tài khóa tăng và thuế quan đẩy giá lên cao.

Matt Priest, chủ tịch của một nhóm thương mại đại diện cho các nhà phân phối và bán lẻ giày dép, đã nêu rõ trong một tuyên bố hôm thứ Ba rằng nhiều ngành công nghiệp Mỹ không hài lòng với xu hướng thuế quan, cho rằng chúng đặt gánh nặng lên các gia đình Mỹ.

Ông Priest nói: "Thuế quan đối với giày dép - dù cao đến đâu - sẽ không dẫn đến việc tăng công việc sản xuất giày ở Mỹ. Chúng ta không thể tuyên bố đặt người Mỹ lên hàng đầu nếu chúng ta tiếp tục đánh thuế họ trước tiên."