Theo hai quan chức Hamas và ba nhà ngoại giao phương Tây, những bất đồng này xuất phát từ các yêu cầu mà Israel đưa ra sau khi Hamas đã chấp nhận đề xuất ngừng bắn do Tổng thống Mỹ Joe Biden công bố hồi tháng 5.

Theo nhiều nguồn tin, Hamas bày tỏ mối quan ngại sâu sắc về yêu cầu mới nhất của Israel, muốn duy trì sự hiện diện quân sự dọc theo Hành lang Netzarim - một dải đất theo hướng Đông - Tây mà Israel đã giành quyền kiểm soát trong cuộc xung đột hiện tại. Động thái này sẽ hạn chế đáng kể khả năng di chuyển tự do của người Palestine giữa miền Bắc và miền Nam Gaza. Ngoài ra, Israel cũng đề xuất duy trì lực lượng quân đội tại một vùng biên giới hẹp giữa Gaza và Ai Cập, được biết đến với tên gọi Hành lang Philadelphi.

Hiện tại, việc Israel kiểm soát Hành lang Philadelphi cho phép họ nắm quyền kiểm soát biên giới của Gaza với Ai Cập - cửa khẩu duy nhất của vùng đất này không giáp với Israel.

Theo một nguồn tin thân cận với các cuộc đàm phán, Hamas đang hết sức lo ngại trước những thay đổi "phút chót" trong điều kiện và thông số đàm phán từ phía Israel. Nhóm này e ngại rằng mỗi nhượng bộ họ đưa ra sẽ chỉ dẫn đến thêm nhiều yêu sách mới từ đối phương.

Văn phòng truyền thông của nhóm vũ trang Palestine không phản hồi yêu cầu bình luận về câu chuyện này. Văn phòng Thủ tướng Israel Netanyahu cũng không trả lời các câu hỏi về các cuộc đàm phán.

Trong một thông cáo báo chí hôm Chủ nhật, Hamas bày tỏ quan điểm rằng đề xuất mới từ các cuộc đàm phán tuần trước quá gần với lập trường gần đây của Netanyahu, và đặt ra nhiều điều kiện mới. Nhóm này kêu gọi các bên thứ ba kiên trì thực hiện bản thỏa thuận khung tháng 7, thay vì khởi động một vòng đàm phán mới.

Trong một tuyên bố trước các cuộc đàm phán tuần trước, văn phòng của Netanyahu phủ nhận đưa ra yêu cầu mới, nói rằng lập trường của họ dựa trên đề xuất trước đó.

Trong tuyên bố, văn phòng cho biết đề xuất tháng 5 của Israel nêu rõ chỉ những thường dân không vũ trang mới được phép trở lại phần phía Bắc của Gaza, vượt qua Hành lang Netzarim.

Theo nguồn tin từ văn phòng, Israel đã trình bày một cơ chế mới tại cuộc họp có sự tham gia của các bên thứ ba ở Rome vào ngày 27 tháng 7, nhằm đảm bảo các mục tiêu chiến lược của Israel trong khu vực. Điểm đáng chú ý là nội dung đề xuất ngầm ý về việc duy trì sự hiện diện quân sự của Israel tại Hành lang Netzarim. Động thái này được xem như một nỗ lực nhằm hạn chế khả năng di chuyển của các chiến binh Hamas trong vùng.

Theo một nguồn tin khác gần gũi với các cuộc đàm phán, Israel đề xuất rằng việc thống nhất cho phép thường dân trở lại miền Bắc Gaza sẽ được quyết định "vào một thời điểm sau". Một số bên thứ ba và Hamas xem đây như dấu hiệu Israel đang rút lại cam kết trước đó về việc rút quân khỏi hành lang Netzarim và cho phép người dân Gaza di chuyển tự do.

Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken vừa kết thúc chuyến công du khu vực vào thứ Ba nhằm tìm kiếm bước đột phá. Sau cuộc gặp với Netanyahu, Blinken tiết lộ Israel đã chấp nhận một đề xuất mới của Mỹ để thu hẹp khoảng cách giữa lập trường mới nhất của Israel và Hamas. Ông kêu gọi Hamas cũng có động thái tương tự.

Tại cuộc họp báo hôm thứ Ba, Blinken nhấn mạnh: "Sau bước tiến này, chúng ta cần hoàn thiện các thỏa thuận chi tiết để đưa lệnh ngừng bắn vào hiệu lực."

Hiện các bên chưa công bố nội dung cụ thể của cái mà Blinken gọi là "đề xuất bắc cầu", và Reuters cũng chưa được tiếp cận bản sao của đề xuất này.

Một nhà ngoại giao phương Tây mô tả yêu cầu mới nhất của Israel trong các cuộc đàm phán do Mỹ dẫn đầu, cho biết có vẻ như Mỹ đã chấp nhận những thay đổi do Netanyahu đề xuất, bao gồm cả việc tiếp tục triển khai quân đội Israel ở hai hành lang.

Một quan chức Mỹ phản bác ý kiến đó, nói rằng các cuộc đàm phán về "thực hiện" sẽ nhằm giải quyết bất đồng về các hành lang Philadelphi và Netzarim, số lượng tù nhân Palestine và ai sẽ được thả cùng các chủ đề khác.

Blinken cũng bác bỏ bất kỳ gợi ý nào về việc quân đội Israel chiếm đóng Gaza trong dài hạn, nói tại cuộc họp báo rằng lịch trình và địa điểm rút quân của Israel đã rất rõ ràng trong thỏa thuận.

VÒNG ĐÀM PHÁN MỚI

Vòng đàm phán tiếp theo dự kiến sẽ diễn ra tại Cairo trong những ngày tới, dựa trên đề xuất bắc cầu của Mỹ. Theo nguồn tin thân cận, người đứng đầu bên đàm phán của Mỹ, Giám đốc CIA Bill Burns, người đồng cấp phía Israel là Giám đốc Mossad David Barnea, Thủ tướng Qatar Sheikh Mohammed bin Abdulrahman Al Thani và trưởng đoàn đàm phán Ai Cập dự kiến sẽ tham dự. Ngoài ra, nguồn tin cho biết Sheikh Mohammed của Qatar dự kiến sẽ thăm Tehran trước khi đến Cairo. Thông tin phía Iran cho rằng Sheikh Mohammed sẽ đến vào thứ Hai.

Bộ Ngoại giao Iran hiện không phản hồi các câu hỏi. CIA từ chối bình luận, theo quy định sẽ không tiết lộ lịch trình di chuyển của Burns.

Hai quan chức Hamas cho biết đề xuất của Mỹ chứa một số thay đổi của Israel mà họ từ chối, bao gồm việc cho phép "tiếp tục sự hiện diện quân sự của Israel" dọc theo các cửa khẩu và trục xuất một số tù nhân Palestine thay vì thả họ về Gaza hoặc Bờ Tây trong bất kỳ thỏa thuận trao đổi con tin nào.

Một quan chức cấp cao trong chính quyền Mỹ khẳng định đề xuất bắc cầu không hề thay đổi các cam kết trước đó về Hành lang Netzarim. Theo vị này, mọi thỏa thuận tạm thời liên quan đến Hành lang Philadelphi phải tuân thủ văn bản ngày 27/5 của Israel và đề cương do Tổng thống Biden đưa ra, vốn đã được Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc ủng hộ. Quan chức này cũng cho biết đề xuất mới sẽ mang lại "lợi ích to lớn và tức thì" cho người dân Gaza, đồng thời đáp ứng một số yêu cầu trước đó của Hamas.

Theo hai nguồn tin từ các quan chức an ninh Ai Cập, Israel và Hamas dường như đã sẵn sàng thu hẹp bất đồng trong hầu hết các lĩnh vực, ngoại trừ vấn đề rút quân của Israel.

Trong một tuyên bố hôm thứ Năm, văn phòng của Thủ tướng Netanyahu nêu rõ mục tiêu chiến tranh của Israel bao gồm "bảo đảm an ninh biên giới phía Nam", ngụ ý về Hành lang Philadelphi.

Khi được Reuters hỏi về những khác biệt trong đề xuất ngừng bắn mới nhất, cơ quan thông tin nhà nước Ai Cập đã trích dẫn các tuyên bố chính thức gần đây, nhấn mạnh nỗ lực không ngừng nhằm đạt được thỏa thuận tại các cuộc đàm phán ở Cairo và Doha.

Văn phòng truyền thông quốc tế của Qatar đã không đưa ra bình luận trực tiếp về vấn đề này, thay vào đó, họ chỉ ra rằng tuyên bố được đưa ra vào tối thứ Ba, sau cuộc điện đàm giữa Thủ tướng Qatar và Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken. Tuyên bố này kêu gọi tăng cường nỗ lực nhằm đảm bảo một lệnh ngừng bắn ở Gaza. Khi được Reuters liên hệ để làm rõ, Bộ Ngoại giao Mỹ đã đề nghị tham khảo các phát biểu công khai gần đây của Ngoại trưởng Blinken về vấn đề này.

HÀNH LANG PHILADELPHI

Hành lang Philadelphi và cửa khẩu Rafah - khu vực biên giới giữa Gaza và Ai Cập - đang trở thành tâm điểm căng thẳng trong cuộc xung đột Israel - Hamas. Ai Cập coi đây là vùng đất nhạy cảm, có tầm quan trọng chiến lược.

Theo các nguồn tin an ninh, Cairo sẵn sàng tăng cường biện pháp nhằm bảo vệ hành lang này, song vẫn kiên quyết phản đối sự hiện diện của quân đội Israel tại đây.

Tuy nhiên, vào tháng 5 vừa qua, Israel đã giành quyền kiểm soát khu vực, với lý do ngăn chặn Hamas buôn lậu vũ khí và vật liệu cấm qua các đường hầm vào Gaza.

Động thái này của Israel đã gây ra hậu quả nghiêm trọng: đóng cửa khẩu Rafah, cắt giảm mạnh viện trợ nhân đạo vào Gaza, đình chỉ các hoạt động sơ tán y tế, đồng thời có nguy cơ làm mất vai trò trung gian của Ai Cập tại cửa khẩu biên giới duy nhất vào Gaza vốn trước đây không chịu sự kiểm soát trực tiếp của Israel.

Phía Ai Cập khẳng định các đường hầm buôn lậu đã bị đóng cửa hoặc phá hủy. Họ kêu gọi khôi phục sự hiện diện của Palestine tại Rafah và nhấn mạnh hành lang Philadelphi được bảo đảm bởi hiệp ước hòa bình Ai Cập - Israel năm 1979.

Trong khi đó, Hamas cảnh báo rằng sự hiện diện của quân đội Israel dọc hành lang đồng nghĩa với việc tiếp tục chiếm đóng, hạn chế quyền tự do đi lại của người dân.

TÙ NHÂN VÀ HÒA BÌNH

Theo Reuters, hai quan chức Hamas cho biết đề xuất mới nhất của Mỹ "không bao gồm lệnh ngừng bắn vĩnh viễn". Điều này trái ngược với kế hoạch của Tổng thống Biden đưa ra hồi tháng 5, trong đó đề xuất lệnh ngừng bắn tạm thời sẽ trở thành vĩnh viễn nếu "Hamas thực hiện các cam kết của mình."

Vấn đề tù nhân Palestine tiếp tục là một nút thắt khó gỡ trong các cuộc đàm phán. Israel đã bác bỏ đề xuất của Hamas về việc thả khoảng 100 tù nhân, trong đó có nhiều người già và đang thụ án trên 20 năm. Thêm vào đó, Israel còn đưa ra yêu cầu gây tranh cãi: nhiều tù nhân được thả phải bị trục xuất ngay lập tức và sống lưu vong bên ngoài Israel, Bờ Tây hoặc Gaza.

Trước tình hình này, một quan chức Hamas tuyên bố: "Hamas từ chối chấp nhận văn bản Mỹ - Israel."

Mặc dù một khuôn khổ ba giai đoạn cho thỏa thuận ngừng bắn đã được đề xuất từ cuối tháng 12, nhưng nhiều bất đồng về các chi tiết chính đã cản trở tiến trình đàm phán.

Mỹ, cùng với Qatar và Ai Cập, đang nỗ lực duy trì các cuộc đàm phán nhằm chấm dứt chiến dịch kéo dài 10 tháng của Israel ở Gaza và giải cứu các con tin còn lại bị Hamas bắt giữ từ ngày 7/10.

Cuộc xung đột bắt đầu khi Hamas tấn công Israel vào ngày 7/10, khiến khoảng 1,200 người thiệt mạng và 250 người bị bắt cóc. Kể từ đó, theo các cơ quan y tế Palestine, hơn 40,000 người đã thiệt mạng ở Gaza.