Tính chất “ổn định trong tất cả các điều kiện” của vàng thể hiện điều gì đó vượt xa các yếu tố kinh tế, chính trị và các diễn biến địa chính trị ngắn hạn. Vàng nắm bắt một xu hướng hành vi ngày càng dai dẳng giữa Trung Quốc và các cường quốc “trung bình” khác. Đây là một xu hướng mà phương Tây nên quan tâm nhiều hơn.

Trong vòng 12 tháng qua, giá của một ounce vàng trên các thị trường quốc tế đã tăng từ 1,947 USD lên 2,715 USD, bước nhảy vọt gần 40%. Điều thú vị là đà tăng này diễn ra khá tuyến tính và mỗi lần giá vàng giảm đều thu hút thêm nhà đầu tư mua vào. Việc mua vàng vẫn xảy ra mặc dù có những biến động mạnh trong lãi suất chính sách của các NHTW, biên độ dao động lớn của lợi suất TPCP Mỹ, lạm phát hạ nhiệt và sự biến động của tiền tệ.

Một số người có thể bị cám dỗ và coi sự tăng giá của vàng là một phần của sự gia tăng chung về giá tài sản, ví dụ như chỉ số S&P 500 của Mỹ đã tăng khoảng 35% trong 12 tháng qua. Tuy nhiên, chính mối tương quan đó lại là điều bất thường. Nhiều người khác sẽ đổ lỗi cho những rủi ro từ các cuộc xung đột quân sự, đã cướp đi sinh mạng và sinh kế của nhiều người vô tội, cùng với sự phá hủy cơ sở hạ tầng quy mô lớn. Tuy nhiên, hành trình tăng giá của vàng cho thấy có thể còn nhiều điều đang diễn ra hơn thế.

Việc mua vào ổn định từ các NHTW đã là động lực quan trọng thúc đẩy giá vàng tăng mạnh. Hoạt động mua này dường như không chỉ liên quan đến mong muốn dần dần đa dạng hóa dự trữ của các NHTW, giảm bớt sự thống trị của USD bất chấp “sự đặc biệt về kinh tế” của nước Mỹ. Bên cạnh đó còn có sự quan tâm trong việc khám phá các lựa chọn thay thế cho hệ thống thanh toán dựa trên USD mà đã là “trụ cột” của kiến trúc quốc tế trong suốt 80 năm qua.

Tại sao điều này đang diễn ra? Câu trả lời thường liên quan đến một sự mất niềm tin chung vào cách mà Mỹ quản lý trật tự toàn cầu và hai diễn biến cụ thể.

Người ta sẽ nhắc đến việc Mỹ vũ khí hóa các biện pháp thuế quan thương mại và các lệnh trừng phạt đầu tư, cùng với việc nước này ít quan tâm hơn đến hệ thống đa phương dựa trên luật lệ mà chính Mỹ đã đóng vai trò quan trọng trong việc thiết kế 80 năm trước.

Người ta cũng sẽ đề cập đến khả năng của Nga trong việc tiếp tục giao thương và phát triển kinh tế mặc dù một số ngân hàng của nước này đã bị loại khỏi Swift, hệ thống quốc tế quản lý phần lớn các khoản thanh toán xuyên biên giới, vào năm 2022. Nga đã làm điều này bằng cách tạo ra một hệ thống thương mại và thanh toán thay thế rời rạc, chỉ liên quan đến một số ít quốc gia. Mặc dù kém hiệu quả và tốn kém, hệ thống này cho phép Nga bỏ qua USD và duy trì một tập hợp cốt lõi các quan hệ kinh tế và tài chính quốc tế.

Rồi còn có khía cạnh liên quan đến xung đột ở Trung Đông, nơi mà nhiều người coi Mỹ là “kẻ thù” đối với các quyền con người cơ bản và việc áp dụng luật pháp quốc tế. Nhận thức này càng được khuếch đại khi Mỹ đã bảo vệ đồng minh chính của mình khỏi các phản ứng đối với những hành động bị cộng đồng quốc tế lên án rộng rãi.

Điều đang bị đe dọa ở đây không chỉ là sự suy giảm vai trò thống trị của USD mà còn là sự thay đổi dần dần trong cách hoạt động của hệ thống toàn cầu. Không có đồng tiền hay hệ thống thanh toán nào khác có khả năng và sẵn sàng thay thế USD làm trung tâm của hệ thống và cũng có một giới hạn thực tế đối với sự đa dạng hóa dự trữ. Nhưng ngày càng có nhiều phương thức đang được xây dựng để đi vòng qua trung tâm này cùng với đó là ngày càng có nhiều quốc gia quan tâm và tham gia.

Những gì đã xảy ra với giá vàng không chỉ là điều bất thường dưới góc độ các yếu tố ảnh hưởng kinh tế và tài chính truyền thống. Điều này cũng vượt xa những ảnh hưởng địa chính trị thuần túy để nắm bắt một hiện tượng rộng lớn hơn, đang xây dựng đà phát triển dài hạn.

Khi hiện tượng này cắm rễ sâu hơn, nó có nguy cơ gây ra sự phân mảnh nghiêm trọng của hệ thống toàn cầu và làm xói mòn ảnh hưởng quốc tế của USD cùng với hệ thống tài chính Mỹ. Điều này sẽ tác động đến khả năng của Mỹ trong việc định hình và ảnh hưởng đến các kết quả, đồng thời làm suy yếu an ninh quốc gia của nước này. Đây là một hiện tượng mà các chính phủ phương Tây cần chú ý nhiều hơn. Và đó cũng là một hiện tượng mà vẫn còn thời gian để điều chỉnh hướng đi, mặc dù không còn nhiều thời gian như một số người có thể hy vọng.