Sau ba năm sau khi Trung Quốc mở cửa thị trường tài chính của mình với toàn cầu, những gã khổng lồ từ Phố Wall ngày càng thấy giấc mơ về lợi nhuận trời cho từ thị trường 60 nghìn tỷ USD trở nên xa vời.

Goldman Sachs và Morgan Stanley nằm trong số các ngân hàng thu hẹp kế hoạch mở rộng đầy tham vọng và mục tiêu lợi nhuận do tình hình địa chính trị ngày càng xấu đi và việc Chủ tịch Tập Cận Bình sẵn sàng hy sinh các ưu tiên kinh tế vì những lo ngại về an ninh đã ảnh hưởng đến khu vực tư nhân và cản trở quá trình thương thảo. Theo một số giám đốc điều hành cấp cao giấu tên, các ngân hàng lớn đang cân nhắc cắt giảm việc làm quyết liệt hơn.

Goldman Sachs, sau khi vượt mục tiêu năm 2021 nhờ doanh thu tăng mạnh, giờ đây đã điều chỉnh dự báo kế hoạch 5 năm trước môi trường kinh doanh của Trung Quốc thay đổi mạnh mẽ. Morgan Stanley hiện chọn không xây dựng công ty môi giới nội địa, chỉ đặt cược khoảng 150 triệu USD vào hoạt động kinh doanh phái sinh và hợp đồng tương lai. Ngân hàng đang lên kế hoạch cắt giảm thêm việc làm, ảnh hưởng đến 7% nhân lực tại khu vực châu Á-Thái Bình Dương ngay trong tuần này, tham gia cùng JPMorgan và các đối thủ trong việc cắt giảm nhân viên tại Trung Quốc vào đầu năm nay.

Các động thái này đánh dấu một sự thay đổi đối với nhiều gã khổng lồ ở Phố Wall, khi mới 18 tháng trước còn đang lên kế hoạch cạnh tranh trực tiếp với các ngân hàng lớn của Trung Quốc trên sân nhà của họ và quan tâm nhiều hơn về việc tìm kiếm nhân lực địa phương để mở rộng. Theo các giám đốc điều hành cấp cao, đối với nhiều ngân hàng, giờ đây họ nhận ra rằng họ cần suy nghĩ lại về nền kinh tế số 2 thế giới vì môi trường kinh doanh đã suy yếu đáng kể và các cơ hội tốt nhất để kiếm lợi nhuận vượt trội trong nước đã hết.

Giáo sư tài chính Mark Williams tại Đại học Boston cho biết: “Thay đổi này khiến chi phí kinh doanh ở Trung Quốc cao hơn và lợi nhuận thấp hơn nhiều. Các ngân hàng toàn cầu này rất dễ bị tổn thương trước các hành động chính trị có thể gây tổn hại tài chính nghiêm trọng cho các chi nhánh của họ và cho các cổ đông.”

Trong khi nhiều ngân hàng đang cắt giảm việc làm trên toàn cầu, thì việc cắt giảm ở Trung Quốc là lớn nhất trong nhiều năm và trong nhiều trường hợp, sâu hơn so với phần còn lại của thế giới. Nền kinh tế Trung Quốc đang vật lộn để đứng vững trở lại sau nhiều năm bị hạn chế bởi Covid-19 và các lệnh siết ngành, từ công nghệ tài chính đến giáo dục tư nhân và bất động sản. Tổng cộng, ít nhất 100 việc làm tại Trung Quốc đã bị mất kể từ tháng 9. Chỉ riêng Goldman đã sa thải hơn 1/10 lực lượng lao động của mình tại đại lục sau khi tăng gấp đôi số lượng nhân viên lên hơn 600 người để xây dựng hoạt động kinh doanh của mình.

Đại diện của Goldman Sachs, JPMorgan và Morgan Stanley từ chối bình luận.

Bi quan hơn

Trung Quốc đã ban hành những thay đổi sâu rộng nhất trong nhiều thập kỷ đối với các dịch vụ tài chính của mình, cho phép các công ty nước ngoài sở hữu toàn bộ các công ty bảo hiểm, ngân hàng, môi giới và quản lý tài sản khi Chủ tịch Tập Cận Bình tìm cách hỗ trợ nền kinh tế khỏi tình trạng suy thoái mạnh nhất kể từ đầu những năm 1990 trong bối cảnh chiến tranh thương mại với Mỹ. Tuy nhiên, các công ty quốc hữu tại tất cả các ngành nghề này đã cố thủ vững chắc sau khi học hỏi từ các đối tác liên doanh của họ trong nhiều năm, khiến các công ty toàn cầu khó cạnh tranh.

“Các ngân hàng Trung Quốc hoàn toàn thống trị thị trường,” Dick Bove, nhà phân tích ngân hàng lâu năm và giám đốc chiến lược tài chính tại Odeon Capital Group ở New York, cho biết thêm rằng các công ty trong nước hiện “không cần đến chuyên môn của Mỹ”.

Ngân hàng quốc tế đang không ở vị trí thuận lợi trong một thị trường từ lâu được coi là đích đến cuối cùng để thu về khoản phí kếch xù, từ sáp nhập đến mua bán và giao dịch cổ phiếu. JPMorgan, Citigroup, Bank of America và Morgan Stanley đã đầu tư vào Trung Quốc tổng cộng 48 tỷ USD vào năm 2022, mặc dù con số này đã giảm 16% so với năm trước. Theo tính toán của Bloomberg, các ngân hàng đã chi hơn 4 tỷ USD trong những năm gần đây để gia tăng hoặc mua cổ phần kiểm soát trong các công ty quản lý tài sản và chứng khoán của họ, dựa trên sự tăng trưởng trong tương lai.

Bối cảnh địa chính trị rạn nứt đồng nghĩa với việc các công ty Phố Wall phải có được sự cân bằng mong mạnh. Ai cũng sẽ nói như nhau trước công chúng: Trung Quốc vẫn là một cơ hội lớn và họ không có kế hoạch rút lui, đặc biệt là khi đã chi rất nhiều tiền. Còn riêng tư hơn, các giám đốc điều hành ngân hàng đang nói rằng thật khó để duy trì quan hệ tốt với cả hai bên khi căng thẳng liên tục bùng phát. Điều đó có thể trở nên khó khăn hơn khi giai đoạn bầu cử của Hoa Kỳ đến gần - và chính sách Trung Quốc sẽ trở thành một chủ đề chính ở cả 2 phe.

Do đó, các giám đốc điều hành ngân hàng đang tăng cường giám sát rủi ro tín dụng và thị trường, đặt ra cho các nhà quản lý cấp cao ở châu Á những câu hỏi về tính thanh khoản của họ và khả năng khách hàng có thể bị Mỹ trừng phạt. Họ nói thêm rằng các chủ ngân hàng càng ở xa Trung Quốc, họ càng bi quan.

Chen Zhiwu, giáo sư tài chính tại Trường Kinh doanh Đại học Hong Kong, cho biết: “Các ngân hàng ở Phố Wall lẽ ra phải tính đến rủi ro địa chính trị từ lâu. Trong vòng 5 năm tới, kịch bản tốt nhất đối với họ là Trung Quốc đảo ngược hướng đi và quay trở lại với chính sách mở cửa thực sự và cải cách thị trường, phục hồi môi trường kinh doanh. Đây là một kịch bản cực kỳ khó xảy ra nhưng không phải là không thể xảy ra.”

Triển vọng không chắc chắn đã thúc đẩy Morgan Stanley theo đuổi hoạt động kinh doanh tại Trung Quốc từ Hồng Kông trong nhiều năm và trung tâm tài chính này sẽ tiếp tục là điểm đến chính ngay cả khi họ xây dựng một số đơn vị quản lý tài sản và ngân hàng nội địa cũng như xin giấy phép nghiên cứu và tạo lập thị trường. Trung Quốc chiếm chưa đến một nửa doanh thu ngân hàng đầu tư từ châu Á-Thái Bình Dương vào năm ngoái, so với khoảng 60% trong những năm trước, một người trong cuộc cho biết.

Các ngân hàng Phố Wall phải đối mặt với những sóng gió trên một số mặt trận. Yếu tố thúc đẩy doanh thu lớn nhất trong những thập kỷ qua – niêm yết các công ty Trung Quốc lên sàn chứng khoán New York – gần như đã cạn kiệt. Ông Tập đã thắt chặt các quy tắc về việc niêm yết để giữ các công ty ở lại trong khi Hoa Kỳ đã đàn áp các công ty Trung Quốc. Điều đó đã khiến các đợt IPO bị tạm dừng và một số cổ phiếu nổi tiếng như PetroChina và hai hãng hàng không lớn nhất tìm cách hủy niêm yết ở New York.

Các thương vụ cổ phiếu Trung Quốc ở nước ngoài giảm xuống chỉ còn 19 tỷ USD vào năm 2022, kém xa so với mức hơn 120 tỷ USD vào năm 2020 và 2021, khi các ngân hàng bao gồm UBS, Morgan Stanley và Goldman đứng đầu bảng xếp hạng. Trong khi số thương vụ đang bắt đầu tăng trở lại, các ngân hàng cho biết nhiều đợt phát hành không thể được thực hiện vì các nhà đầu tư không muốn trả nhiều tiền trong khi các công ty Trung Quốc không muốn bán giá thấp.

Các ngân hàng toàn cầu cũng ít thâm nhập được vào thị trường nội địa có tính cạnh tranh cao. Goldman đứng thứ 13 trong việc sắp xếp thương vụ bán cổ phiếu ở Trung Quốc vào năm ngoái, sau 12 ngân hàng địa phương. Thị trường trái phiếu nước ngoài, từng là nguồn thu phí chính cho các công ty bảo lãnh phát hành như HSBC và Goldman, đã sụp đổ sau khi nhiều công ty bất động sản Trung Quốc vỡ nợ.

Đầu tư của Trung Quốc ra nước ngoài, một nguồn phí tư vấn khác, cũng đã chậm lại. Theo dữ liệu của Bloomberg, các công ty Trung Quốc chỉ công bố các giao dịch tổng trị giá 44 tỷ USD vào năm ngoái, mức thấp nhất kể từ năm 2008 và chỉ bằng một phần nhỏ so với mức đỉnh 233 tỷ USD vào năm 2016.

Trong khi đó, các công ty nước ngoài đang phải đối mặt với sự giám sát ngày càng chặt của các cơ quan chức năng — lo ngại về luồng thông tin nhạy cảm — đột kích các công ty tư vấn làm thẩm định cho các nhà đầu tư toàn cầu. Bắc Kinh cũng đã thúc giục các doanh nghiệp nhà nước của mình cắt đứt dần mối quan hệ với các công ty kế toán Big Four vì những lo ngại về bảo mật dữ liệu. Gần đây nhất, các nhà đầu tư đã lo sợ khi một số công ty dữ liệu tài chính, bao gồm Wind Information Co., ngừng cung cấp thông tin chi tiết về các công ty Trung Quốc cho khách hàng nước ngoài.

Không còn là ưu tiên

Theo một cuộc khảo sát về môi trường kinh doanh của Phòng Thương mại Hoa Kỳ được công bố trong năm nay, do căng thẳng, Trung Quốc không còn là ưu tiên đầu tư trong top 3 đối với phần lớn các công ty Mỹ. Các nhà đầu tư bao gồm Warburg Pincus đã cắt giảm các nhóm giao dịch ở Trung Quốc trong khi các quỹ đầu tư tư nhân mạnh như Carlyle và PAG đang gặp khó khăn trong việc huy động vốn mới trong khu vực. Hai quỹ hưu trí của Canada gần đây đã tạm dừng đầu tư trực tiếp vào Trung Quốc do rủi ro địa chính trị.

Về mặt quản lý tài sản, các công ty như BlackRock và Fidelity đang thúc đẩy mở rộng các hoạt động nội địa của họ, mặc dù đối thủ Vanguard có kế hoạch đóng cửa hoạt động kinh doanh còn lại ở Trung Quốc và Van Eck đã rút lui.

Môi trường xấu đi xảy ra ngay cả khi các quan chức ở Bắc Kinh đã nói lên sự cần thiết của đầu tư nước ngoài khi nền kinh tế đấu tranh để lấy lại lực kéo sau sự gián đoạn kéo dài của Covid. Thủ tướng Lý Cường đã tuyên bố vào tháng 3 rằng sẽ thiết lập một “không gian rộng” cho các công ty quốc tế phát triển, trong khi một cơ quan quản lý chứng khoán hàng đầu tái khẳng định cam kết mở cửa thị trường vốn của đất nước trong cuộc họp với các nhà lãnh đạo của 10 công ty quốc tế bao gồm cả Goldman Sachs và Bridgewater.

Trong khi đó, JPMorgan đang chuẩn bị tổ chức ba hội nghị tại Thượng Hải trong tháng này, bao gồm Diễn đàn Kinh tế Mới Trung Quốc và Hội nghị Thượng đỉnh Trung Quốc Toàn cầu, với sự tham dự của Giám đốc điều hành Jamie Dimon, theo lời một người trong cuộc.

Tại một buổi dạ tiệc vào tháng 3 ở Thượng Hải, Giám đốc điều hành châu Á của JPMorgan, Filippo Gori, đã nói với hơn 1,000 nhân viên rằng “việc kinh doanh có thể chậm lại trong năm nay, nhưng hãy bỏ qua những ồn ào và tập trung vào những gì chúng ta muốn đạt được ở Trung Quốc trong dài hạn.”

Đối với giáo sư Williams, kịch bản tốt nhất cho Phố Wall là Trung Quốc và Mỹ giảm bớt những lời hoa mỹ và cho phép một môi trường thân thiện hơn.