Cơ quan chức trách Trung Quốc cho biết vào ngày thứ Sáu rằng họ sẽ kết thúc cuộc điều tra về Ant và công ty công nghệ tài chính này sẽ phải nộp một khoản tiền phạt gần 1 tỷ USD. Cuộc điều tra bắt đầu sau khi Jack Ma phê phán sự quản lý tài chính của Bắc Kinh vào năm 2020, buộc Ant phải rút lui khỏi kế hoạch IPO lớn nhất trong lịch sử.

Nhưng cái giá phải trả không chỉ dừng lại ở khoản tiền phạt. Lùm xùm này đã làm suy thoái niềm tin vào mảng tư nhân tại Trung Quốc, khi đất nước đối mặt với sự suy yếu ngày càng gia tăng từ tiêu dùng, thị trường nhà ở, xuất khẩu và đầu tư cơ sở hạ tầng. Ant đã phải tái cơ cấu mô hình kinh doanh, rút lui khỏi các lĩnh vực nhạy cảm và giảm sự cạnh tranh với các ngân hàng do nhà nước hậu thuẫn. Giá trị công ty, dự kiến ​​khoảng 315 tỷ đô la sau IPO, đã giảm xuống còn khoảng 78.5 tỷ đô la.

Vào thứ Bảy, Ant đề xuất mua lại tối đa 7.6% cổ phiếu nhằm cung cấp cơ hội hạ tỷ trọng sở hữu của những nhà đầu tư bị cuốn vào cuộc truy cứu kéo dài nhiều năm với công ty công nghệ tài chính này. Alibaba đang xem xét bán một phần cổ phiếu Ant.

Alibaba cũng không khá hơn. Chính quyền chủ tịch Tập Cận Bình đã nhắm vào công ty tiên phong trong thương mại điện tử này bằng việc siết vòng vây với các nền tảng internet hàng đầu. Alibaba cho biết trong năm nay sẽ chia thành sáu công ty lớn.

Giá trị thị trường của Alibaba đạt 234 tỷ USD, ngay cả khi cổ phiếu niêm yết tại Mỹ tăng 8% vào thứ Sáu sau khi cuộc điều tra về Ant kết thúc. Đó là khoảng cách 620 tỷ USD so với đỉnh cao năm 2020. Cổ phiếu niêm yết tại Hồng Kông tăng lên tới 5.6% vào thứ Hai.

"Các công ty đã thừa nhận sai lầm và án phạt đã kết thúc - ít nhất là đối với loạt vấn đề này", Kendra Schaefer, đối tác tại công ty tư vấn Trivium China, nói. Đế chế của Jack Ma đã ảnh hưởng rộng rãi tới nhiều lĩnh vực tư nhân, từ bất động sản và giáo dục trực tuyến đến trò chơi và dịch vụ đi kèm.

Chủ tịch Tập Cận Bình đã điều chỉnh lại nền kinh tế của đất nước để nhấn mạnh "thịnh vượng chung" và hỗ trợ cho tầng lớp trung lưu. Các cải cách đã khiến 1,000 tỷ USD bốc hơi khỏi thị trường chứng khoán Trung Quốc, và các nhà đầu tư mạo hiểm và tổ chức phải trả giá vì giá trị của đảng cầm quyền.

Trong khi biện pháp mới nhất của Trung Quốc có thể tín hiệu một sự nới lỏng của cuộc truy cứu, ưu tiên chính sách đảm bảo ổn định xã hội và an ninh quốc gia vẫn không thay đổi.

"Bạn phải chăm sóc nhân viên và xã hội, và sau đó bạn có thể chăm sóc nhà đầu tư của mình", Kendra Schaefer nói. "Đó thực sự là thông điệp hiện tại". Sự mất giá của tài sản của Jack Ma vượt quá 850 tỷ đô la là một dấu hiệu cho thấy việc tái thiết lòng tin với nhà đầu tư quốc tế sẽ rất khó khăn. Không chỉ có lợi nhuận doanh nghiệp bị áp lực do tăng trưởng kinh tế chậm lại, mà ưu tiên quốc gia đã thay đổi theo cách cơ bản.

Khó khăn kinh tế của Trung Quốc đang ngày càng gia tăng, đặt áp lực lên Tập Cận Bình để tái thiết sự hỗ trợ cho khu vực tư nhân. Trong một kịch bản xấu hơn - với sự suy thoái mạnh mẽ của thị trường bất động sản, tốc độ cải cách chậm và sự tách rời giữa Mỹ và Trung Quốc đầy “drama” hơn - Bloomberg Economics dự báo tốc độ tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc sẽ giảm xuống 3% vào năm 2030.

Phân tách Alibaba

Sự cải cách lớn được thông báo vào tháng 3 năm 2023, hứa hẹn mang lại nhiều đợt IPO.

Cùng với Ant, Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc đã áp phí cho một số ngân hàng khác và Tencent Holdings Ltd. Ant và Tencent đã phát đi thông cáo riêng của họ sau khi bị phạt, cho thấy họ đã hoàn tất phần lớn các cải cách cần thiết theo quy định của đất nước.

"Rõ ràng các cơ quan chức trách đã gặp khó khăn trong việc xác định chính xác họ muốn ngành công nghệ tài chính trông như thế nào và vai trò của các công ty công nghệ lớn trong đó", Martin Chorzempa, thành viên của Viện Nghiên cứu Kinh tế Quốc tế Peterson, nói. "Đây là lý do tại sao mất nhiều thời gian để xác định rằng họ đang tiến gần đến đích của kế hoạch cải cách với công ty công nghệ tài chính quan trọng nhất tại Trung Quốc".

Sự sụp đổ của đế chế Jack Ma bắt đầu vào tháng 10/2020 khi doanh nhân lớn tiếng này xuất hiện trên sân khấu tại Diễn đàn Bund ở Thượng Hải để nói chuyện với các nhà đầu tư và các quan chức chính phủ. Với Ant sẵn sàng công khai thông qua một vụ IPO khủng, Ma đã dành 20 phút chỉ trích những quy định từ lâu mà ông coi là ngăn cản sự đổi mới trong nước.

Chỉ vài ngày sau đó, các quan chức triệu tập Ma đến Ủy ban Quản lý Chứng khoán Trung Quốc và giải thích rằng họ đã phát hiện một loạt các vấn đề trong hoạt động kinh doanh của Ant, từ cho vay tiêu dùng và quản lý tài sản đến thanh toán trực tuyến. Kế hoạch IPO, có thể thu về 35 tỷ USD, buộc phải bị hủy bỏ.

Từ đó, tập đoàn công nghệ tài chính lớn này đã gặp thêm rất nhiều trở ngại quy định và buộc phải hoạt động giống như một ngân hàng truyền thống hơn. Lợi nhuận của Ant giảm khi công ty phải cải cách mô hình kinh doanh để đáp ứng yêu cầu của cơ quan giám sát Trung Quốc và chuyển trọng tâm từ mở rộng sang tuân thủ quy định.

Lợi nhuận ròng của Ant đi từ tăng trưởng hai chữ số vào đầu năm 2021 xuống âm bốn quý liên tiếp năm 2022. Vào đầu năm 2023, Ma nói rằng ông sẽ nhường quyền kiểm soát Ant mặc dù ông sẽ giữ lại khoảng 6.2% quyền bỏ phiếu.

Ant gặp vô số rào cản vào thời điểm cao trào của cuộc truy quét mảng công nghệ kéo dài hai năm. Vào tháng 4 năm 2021, các cơ quan chức Trung Quốc yêu cầu Ant chuyển thành một công ty tài chính nhưng cho đến ngày nay công ty vẫn chưa thể có được giấy phép,

Ant cũng bị buộc phải mở ứng dụng thanh toán của mình cho các đối thủ cạnh tranh và hoạt động cho vay của họ đã bị hạn chế đáng kể. Công ty bị cấm thực hiện các động thái nhằm đẩy người dùng vay tiền và các dịch vụ khác có lợi nhuận cao hơn, và khả năng cho vay của họ bị hạn chế bởi các quy định mới. Các khoản vay tiêu dùng phối hợp với ngân hàng - trước đây là một động lực chính của sự phát triển - đã được chia tách từ các thương hiệu Jiebei và Huabei của Ant.

Ant nắm giữ 50% cổ phần trong hoạt động cho vay tiêu dùng, được thành lập vào năm 2021 như một phần của việc cải cách, có khả năng phát hành khoảng 400 tỷ đến 500 tỷ nhân dân tệ cho vay. Tài sản quản lý trong quỹ thị trường tiền của Ant - trước đây là quỹ lớn nhất thế giới - đã giảm khoảng 36% xuống còn 759 tỷ nhân dân tệ (111 tỷ đô la) tính đến tháng 9 so với hai năm trước đó.

Một phần nào đó, số liệu của Ant phản ánh sự tăng trưởng có phần chậm lại của lĩnh vực internet Trung Quốc bị ảnh hưởng bởi các hạn chế Covid và sự kiểm soát chặt chẽ từ chính phủ.

Khi đang là công ty có giá trị nhất châu Á, mảng kinh doanh thương mại nội địa cốt lõi của Alibaba bị tác động bởi cuộc điều tra chống độc quyền và cuối cùng là mức phạt kỷ lục 2.8 tỷ đô la vào năm 2021. Công ty cũng bị hạn chế bởi sự cạnh tranh ngày càng khốc liệt với các đối thủ như JD.com và PDD Holdings, và mất thị phần trong lĩnh vực điện toán đám mây cho các đối thủ được hậu thuẫn nhà nước.

Sau khi Alibaba công bố quý tăng trưởng thu nhập 1 chữ số thứ 3 liên tiếp, họ đã đưa Joe Tsai và Eddie Wu, hai người đồng sự lâu năm của Ma, quay trở lại để điều hành đế chế chỉ vài tháng sau khi công ty thông báo kế hoạch chia thành sáu đơn vị lớn. Cặp đôi này mang trong mình hy vọng đưa công ty trở lại đúng hướng sau cuộc truy quét của Bắc Kinh.

Tuy nhiên, nhà đầu tư có vẻ lưỡng lự với cuộc thay đổi này. Cổ phiếu Alibaba giảm 1.5% vào ngày công bố bổ nhiệm các vị trí mới, và giảm trong ba ngày giao dịch tiếp theo. Sự chia tách của Alibaba cũng có thể làm tăng khó khăn cho Ant. "Kế hoạch tách Alibaba có thể gây thiệt hại hơn lợi ích cho Ant," Francis Chan, chuyên viên phân tích cấp cao tại Bloomberg.

Ma, người vẫn là nhà lãnh đạo tinh thần của Alibaba, xuất hiện tại Hàng Châu vào tháng trước trước khi diễn ra cuộc tái cấu trúc nhân sự về mặt quản lý. Ma trở về nhà vào đầu tháng 3 sau một thời gian dài đi du lịch nước ngoài sau khi chính phủ cố gắng thuyết phục ông trở lại nhằm thể hiện sự ủng hộ của chính quyền đối với doanh nghiệp tư nhân.

Các quan chức Trung Quốc đã cố gắng đảm bảo cả các công ty nước ngoài lẫn công ty Trung Quốc rằng đất nước đang mở cửa lại cho kinh doanh, đối mặt với một quá trình phục hồi kinh tế sau đại dịch Covid và các căng thẳng liên quan đến ưu thế công nghệ với Mỹ. Tuy nhiên, chiến dịch đó chưa được đánh giá cao. Tổng số vốn đầu tư mạo hiểm vào Trung Quốc đã giảm xuống 3.6 tỷ đô la trong bốn tháng đầu năm 2023, giảm 50% so với cùng kỳ năm trước, theo nhà cung cấp dữ liệu Preqin.

"Các khoản phạt nặng nề đối với Ant và Tencent, một mặt, cho thấy cam kết của Bắc Kinh trong việc tăng cường giám sát tài chính, nhưng mặt khác, cũng cho thấy cuộc cải cách hệ thống của nước này đối với các công ty nền tảng internet đã kết thúc," theo Shen Meng, giám đốc ngân hàng đầu tư Chanson & Co. "Mục đích là khuyến khích lòng tin của các doanh nghiệp tư nhân, nhưng việc có thể đạt được kết quả đó hay không vẫn còn phải chờ xem. Có thể có một khoảng cách giữa kỳ vọng của Bắc Kinh và hiện thực."