Tổng thống Donald Trump đã thực hiện lời đe dọa áp thuế nhập khẩu lên Canada, Mexico và Trung Quốc, đánh dấu một bước leo thang căng thẳng trong cuộc chiến thương mại. Các mức thuế mới bao gồm 25% đối với hầu hết hàng nhập khẩu từ Canada và Mexico, trong khi thuế đối với Trung Quốc tăng từ 10% lên 20%, ảnh hưởng đến khoảng 1.5 nghìn tỷ USD hàng hóa mỗi năm. Động thái này phản ánh quyết tâm của Trump trong việc sử dụng thuế quan để tăng nguồn thu và thúc đẩy sản xuất trong nước.

Động thái áp thuế của Trump ngay lập tức vấp phải sự trả đũa từ Canada và Trung Quốc, đồng thời có thể khiến Mexico có hành động tương tự cũng như đối mặt với các thách thức pháp lý tiềm tàng. Điều này làm dấy lên lo ngại về số phận của hiệp định thương mại mà Trump đã đàm phán với Canada và Mexico trong nhiệm kỳ đầu, đồng thời làm gia tăng áp lực lên nền kinh tế Mỹ. Khi hàng hóa nhập khẩu trở nên đắt đỏ hơn, giá cả tiêu dùng có nguy cơ leo thang, khiến tình trạng lạm phát vốn vẫn đang âm ỉ càng trở nên trầm trọng.

Lời tuyên bố tiếp tục áp thuế của Trump đã khiến thị trường chứng khoán Mỹ lao dốc mạnh vào thứ Hai, chỉ số S&P 500 giảm 1.8% trong phiên Mỹ, kéo theo đà bán tháo lan sang chứng khoán châu Á vào thứ Ba. Đồng đô la Canada và đồng peso Mexico cũng suy yếu sau khi Trump khẳng định sẽ tiến hành các mức thuế mới, làm dấy lên lo ngại về tác động tiêu cực đối với nền kinh tế khu vực.

Theo Budget Lab tại Đại học Yale, các mức thuế mới sẽ đẩy thuế nhập khẩu trung bình của Mỹ lên mức cao nhất kể từ năm 1943, gây áp lực lớn lên chi tiêu của người tiêu dùng. Theo ước tính, mỗi hộ gia đình Mỹ có thể phải gánh thêm tới 2,000 USD chi phí hàng năm do giá hàng hóa tăng. Bên cạnh đó, các biện pháp thuế quan này có nguy cơ làm chậm đáng kể tốc độ tăng trưởng kinh tế, đặc biệt nếu các quốc gia khác đáp trả bằng các đòn thuế quan tương tự.

Chính phủ Canada tuyên bố sẽ đáp trả bằng một gói thuế quan mạnh tay nhắm vào hàng hóa Mỹ, khởi đầu với mức thuế 25% áp lên khoảng 30 tỷ CAD (20.6 tỷ USD) hàng nhập khẩu, có hiệu lực cùng thời điểm với thuế của Mỹ. Trong 3 tuần tới, Ottawa sẽ tiếp tục mở rộng biện pháp trả đũa, áp thuế 25% lên thêm 125 tỷ CAD hàng hóa khác, bao gồm các mặt hàng chủ lực như ô tô, xe tải, thép và nhôm, làm gia tăng căng thẳng thương mại giữa hai nước.

"Canada sẽ không để quyết định vô lý này không bị đáp trả," Thủ tướng Justin Trudeau tuyên bố, khẳng định lập trường cứng rắn trước động thái áp thuế của Mỹ.

Trung Quốc cũng đã nhanh chóng đáp trả bằng cách áp thuế lên hàng xuất khẩu của Mỹ và đưa 10 công ty Mỹ vào danh sách "thực thể không đáng tin cậy," gia tăng áp lực lên doanh nghiệp nước này. Bắc Kinh tuyên bố mức thuế lên đến 15% sẽ được áp dụng đối với các mặt hàng như thịt gà và bông, trong khi đậu nành—một trong những mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Mỹ—sẽ chịu thuế 10%. Dù Trump bày tỏ mong muốn đối thoại với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, hai bên vẫn chưa có cuộc đàm phán nào, làm gia tăng bất ổn trong quan hệ thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Các mức thuế mới của Trump là một bước đi đầy rủi ro, đặc biệt khi ông từng giành được sự ủng hộ từ cử tri nhờ khai thác sự bất mãn với cách người tiền nhiệm xử lý nền kinh tế. Các cuộc thăm dò cho thấy cử tri mong muốn ông làm nhiều hơn để kiểm soát lạm phát, trong khi các nhà kinh tế cảnh báo rằng thuế quan sẽ khiến giá cả tăng cao mà không mang lại nguồn thu như kỳ vọng. Dù vậy, Trump bác bỏ lo ngại này, xem đây là một phần trong chiến lược tài chính nhằm xoa dịu những lo ngại về chi phí của gói cắt giảm thuế trị giá hàng nghìn tỷ USD đang được Quốc hội xem xét. Động thái này cũng diễn ra ngay trước bài phát biểu quan trọng trước Quốc hội vào tối thứ Ba, nơi ông dự kiến trình bày các ưu tiên trong nhiệm kỳ hai của mình.

Mức thuế 25% sẽ áp dụng cho tất cả hàng nhập khẩu từ Canada và Mexico, ngoại trừ năng lượng của Canada, sẽ chỉ chịu mức thuế 10%. Các mức thuế này sẽ có tác động đặc biệt nghiêm trọng đối với ngành ô tô, một lĩnh vực có chuỗi cung ứng xuyên biên giới giữa ba nước.

Tuy nhiên, chính quyền Trump đã trì hoãn việc loại bỏ miễn trừ thuế "de minimis" đối với hàng hóa giá trị thấp. Vì vậy trong thời điểm hiện tại, Canada và Mexico vẫn có thể gửi hàng hóa giá rẻ qua biên giới mà không bị áp thuế.

Trump ban đầu công bố thuế quan đối với Canada, Mexico và Trung Quốc vào tháng Hai, với lý do trừng phạt các quốc gia này vì không kiểm soát dòng người nhập cư trái phép và ngăn chặn nạn buôn lậu ma túy, đặc biệt là fentanyl, vào Mỹ. Tuy nhiên, trong khi mức thuế 10% đối với Trung Quốc đã có hiệu lực từ tháng trước, Trump quyết định trì hoãn áp thuế lên Canada và Mexico đến ngày 4/3, tạo cơ hội cho hai nước đàm phán một giải pháp thay thế. Dù vậy, các nỗ lực thương lượng không mang lại kết quả, khiến Washington quyết định tiến hành đánh thuế như kế hoạch ban đầu.

Thị trường tiếp tục chao đảo trước khả năng Trump sẽ đẩy mạnh cuộc chiến thương mại bằng các đợt áp thuế mới, làm thay đổi quan hệ kinh tế toàn cầu. Nhà Trắng đã phát tín hiệu về một loạt biện pháp tiếp theo, bao gồm thuế đối ứng vào tháng 4 nhằm vào các đối tác thương mại áp hàng rào thuế quan với hàng hóa Mỹ, cùng mức thuế 25% nhắm vào các ngành ô tô, bán dẫn và dược phẩm. Nếu triển khai, động thái này không chỉ làm gia tăng căng thẳng thương mại mà còn gây tác động sâu rộng đến chuỗi cung ứng toàn cầu.

Những mức thuế mới sẽ có tính cộng dồn, tức là sẽ được bổ sung vào các mức thuế áp dụng trước đó. Trump cũng đang xem xét áp thuế 25% đối với Liên minh châu Âu, đồng thời nhắm vào các mặt hàng như đồng và gỗ nhập khẩu. Bên cạnh đó, thuế đối với thép và nhôm dự kiến có hiệu lực vào ngày 12/3, tiếp tục gây áp lực lên Canada và Mexico – hai trong số những nhà cung cấp kim loại lớn nhất cho Mỹ.

Dù vấp phải lo ngại từ một số thành viên trong Đảng Cộng hòa, chính sách thuế quan của Trump vẫn chưa gặp phải sự phản đối mạnh mẽ từ nội bộ đảng. Trong khi đó, các nhóm doanh nghiệp tiếp tục kêu gọi Nhà Trắng đàm phán thay vì áp thuế, cảnh báo rằng các biện pháp này sẽ làm tổn hại đến doanh nghiệp và người tiêu dùng Mỹ, đồng thời kìm hãm tăng trưởng kinh tế. Hội đồng Thương mại Nước ngoài Quốc gia (NFTC) nhấn mạnh sự cần thiết của việc hợp tác với các đối tác thương mại lớn để giảm căng thẳng và nhanh chóng tìm giải pháp tháo gỡ thuế quan, tránh nguy cơ đẩy nền kinh tế vào một cuộc chiến thương mại toàn diện.