Đối với giới cầm quyền Trung Quốc, những người đang chuẩn bị đối mặt với sự lựa chọn khó khăn giữa hai ứng cử viên hawkish - Tổng thống đương nhiệm Joe Biden và đối thủ Đảng Cộng hòa Donald Trump, việc Harris bất ngờ tham gia bầu cử tháng trước đã làm gia tăng thêm sự không chắc chắn cho một cuộc bầu cử vốn đã rất quan trọng đối với quan hệ Mỹ - Trung.

Chính quyền của Chủ tịch Tập Cận Bình sẽ phân tích kỹ lưỡng các tuyên bố và hồ sơ của Phó Tổng thống để tìm manh mối về lập trường của chính quyền Harris đối với quan hệ với Bắc Kinh - và liệu có tốt hơn so với nhiệm kỳ thứ hai của Trump hay không.

Zhao Minghao, giáo sư tại Viện Nghiên cứu Quốc tế và Trung tâm Nghiên cứu Hoa Kỳ thuộc Đại học Fudan nhận định: "Trump và Kamala Harris là hai liều thuốc độc đối với Bắc Kinh. Cả hai đều xem Trung Quốc là đối thủ cạnh tranh hoặc thậm chí là kẻ thù."

Trong khi Harris, khi còn là thượng nghị sĩ, đã đồng bảo trợ cho các dự luật bảo vệ nhân quyền ở Hong Kong và Tân Cương - khu vực Tây Bắc nơi Bắc Kinh giam giữ gần 1 triệu người thiểu số Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ, thì Trump đã phát động cuộc chiến thương mại và cam kết áp thuế cao hơn đối với hàng hóa Trung Quốc nếu ông tái đắc cử.

Trong bài phát biểu tại Đại hội Đảng Dân chủ, Harris chỉ đề cập đến Trung Quốc một lần, cam kết đảm bảo rằng "Mỹ - chứ không phải Trung Quốc - sẽ chiến thắng trong cuộc cạnh tranh của thế kỷ 21".

Ngược lại, Trump đã nhắc đến Trung Quốc 14 lần tại Đại hội Đảng Cộng hòa vào tháng trước, bao gồm việc khoe khoang rằng ông đã giữ Bắc Kinh "trong tầm kiểm soát" trong nhiệm kỳ tổng thống của mình và than phiền về việc mất căn cứ không quân Bagram ở Afghanistan, nơi mà ông tuyên bố "cách nơi Trung Quốc sản xuất vũ khí hạt nhân một giờ đồng hồ".

Thomas Qitong Cao, phó giáo sư tại Trường Fletcher về quan hệ quốc tế thuộc Đại học Tufts nhận xét: "Mọi người biết rất nhiều về Trump, về cách ông ấy cầm quyền nếu ông tái đắc cử. Trong khi đối với Harris, vẫn còn nhiều điều bí ẩn."

Trước khi trở thành phó tổng thống, Harris - người chưa từng đến Trung Quốc - có tương đối ít kinh nghiệm về đối ngoại. Kể từ khi nhậm chức, bà đã thực hiện 17 chuyến công du nước ngoài, bao gồm 4 chuyến thăm Đông Á, trong đó có cuộc gặp ngắn với Tập Cận Bình tại Thái Lan năm 2022 và tiếp xúc với Thủ tướng Lý Cường tại Jakarta vào năm ngoái.

Hầu hết các học giả Trung Quốc cho rằng, điều quan trọng hơn thành tích của Harris ở vị trí phó tổng thống là liệu bà có giữ lại các thành viên trong nhóm chính sách đối ngoại của Biden hay không, chẳng hạn như Ngoại trưởng Antony Blinken, Phó Ngoại trưởng Kurt Campbell và Cố vấn An ninh Quốc gia Jake Sullivan, cũng như các quan chức cấp cao khác vốn đóng vai trò then chốt trong các chính sách hawkish đối với Trung Quốc.

Sự không chắc chắn về đội ngũ của Harris khiến không chỉ Bắc Kinh mà cả các chuyên gia ở Washington phải vội vã tìm hiểu xem bà sẽ chọn ai cho các vị trí quan trọng về khu vực, đặc biệt là Trung Quốc. Cố vấn an ninh quốc gia của bà khi làm phó tổng thống, Philip Gordon, không phải chuyên gia về châu Á.

Wang Chong, chuyên gia chính sách đối ngoại tại Đại học Nghiên cứu Quốc tế Chiết Giang nhận định: "Điều thực sự quan trọng là bà ấy tin tưởng ai vì bà không phải chuyên gia về đối ngoại". Ông cho biết thêm việc Harris được đề cử là một "bất ngờ" đối với nhiều người ở Trung Quốc.

Một số nhà phân tích Trung Quốc cho rằng ứng cử viên phó tổng thống của bà, Tim Walz, có tiềm năng mang đến cách tiếp cận cá nhân hơn cho quan hệ song phương. Mặc dù Walz, người lần đầu đến thăm Trung Quốc cách đây vài thập kỷ khi còn là một giáo viên trẻ, đã chỉ trích gay gắt Đảng Cộng sản Trung Quốc, nhưng ông vẫn được những người từng tiếp xúc với ông ở Trung Quốc nhớ đến với thiện cảm.

Walz cũng đã gặp Đạt Lai Lạt Ma, cuộc gặp của ông với các quan chức Mỹ tuần trước đã gây phẫn nộ cho Bắc Kinh.

Christy Dai, một trong những cựu học sinh của ông tại Trường Trung học số 1 Phật Sơn, nơi Walz giảng dạy năm 1989, chia sẻ với Financial Times: "Ông ấy khiến tôi cảm thấy thế giới bên ngoài thật thân thiện. Nếu có một nhà lãnh đạo thế giới như ông ấy, các vấn đề quốc tế có thể sẽ tiến triển theo hướng đúng đắn".

Tuy nhiên, Wang lưu ý: "Chỉ vì một người biết về Trung Quốc không có nghĩa là họ ủng hộ Trung Quốc".

Trong khi Biden đã tập hợp các đồng minh của Mỹ để áp đặt kiểm soát xuất khẩu công nghệ tiên tiến và linh kiện sang Trung Quốc, đồng thời tăng cường hợp tác an ninh trong khu vực, các quan chức của ông cũng đã cố gắng thúc đẩy giao tiếp với Bắc Kinh.

Zhao từ Đại học Fudan nhận xét: "Các quan chức của Biden đã nhấn mạnh rằng Mỹ không muốn tách rời khỏi Trung Quốc, họ muốn giảm thiểu rủi ro", đồng thời cho biết thêm rằng giọng điệu mềm mỏng hơn là để đáp ứng áp lực từ giới kinh doanh nhằm giảm bớt căng thẳng và cho thấy Đảng Dân chủ có khả năng "lắng nghe xã hội".

Ông cho rằng sẽ có nhiều sự liên tục và dễ đoán hơn từ chính quyền Harris so với "Trump 2.0".

Các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc lo ngại rằng chính quyền Trump, thay vì theo đuổi chính sách "quản lý cạnh tranh", sẽ tìm kiếm "chiến thắng" trong một cuộc Chiến tranh lạnh mới mà mục tiêu cuối cùng, theo nhiều nhà phân tích nghi ngờ, là thay đổi chế độ. Đối với Đảng Cộng sản, đây sẽ là mối đe dọa sinh tồn.

Shi Yinhong, giáo sư quan hệ quốc tế tại Đại học Nhân dân Bắc Kinh, nhận định: "Trung Quốc chỉ có thể và sẽ chỉ mong muốn cái đỡ xấu hơn trong hai điều xấu mà thôi".

Một số nhà phân tích cho rằng một nhiệm kỳ tổng thống khác của Trump sẽ có lợi cho Trung Quốc bằng cách gieo rắc hỗn loạn nội bộ ở Mỹ và đảo lộn các liên minh đối ngoại và quan hệ đối tác thương mại của Washington. Thái độ thân thiện của Trump đối với Tổng thống Nga Vladimir Putin cũng sẽ làm giảm nỗ lực của phương Tây trong việc gây áp lực lên Bắc Kinh về sự ủng hộ ngầm của họ đối với cuộc chiến của Moscow ở Ukraine.

Tuy nhiên, Shi cảnh báo không nên hy vọng như vậy. Trong nhiệm kỳ đầu tiên, Trump đã hồi sinh liên minh Bộ Tứ với Nhật Bản, Úc và Ấn Độ, ban hành Đạo luật Du lịch Đài Loan cho phép các quan chức cấp cao của mỗi nước thăm viếng và khởi xướng các thù địch thương mại chống lại Trung Quốc.

Những người khác chỉ ra thái độ thù địch của Trump đối với Bắc Kinh về đại dịch Covid-19, mà ông gọi là "virus Trung Quốc".

Shi nói: "Từ tháng 3 năm 2020, ông ấy trở nên cuồng nộ đối với Trung Quốc".

Ông bổ sung rằng Harris "không công khai tuyên bố việc lật đổ chính phủ Trung Quốc là mục tiêu chính thức của mình, và các chính sách của bà có thể dự đoán được nhiều hơn so với Trump".