Ông Jia, giáo sư và cựu trưởng khoa Nghiên cứu Quốc tế tại Đại học Bắc Kinh, cho biết các động thái bảo hộ của Mỹ đang khuyến khích Trung Quốc phát triển các sản phẩm công nghệ cao của riêng mình, đồng nghĩa với việc các công ty Mỹ sẽ mất đi doanh thu tại nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Ông thường xuyên đưa ra các đề xuất cho ủy ban quốc gia Trung Quốc, nhận bằng tiến sĩ tại Đại học Cornell và đã xuất bản nhiều bài viết về quan hệ Mỹ-Trung.

Mỹ đã áp đặt nhiều hạn chế đối với việc bán chất bán dẫn tiên tiến và công cụ sản xuất chip cho Trung Quốc. Bộ trưởng Thương mại Gina Raimondo cho biết Hoa Kỳ sẽ bổ sung các biện pháp cần thiết để giữ công nghệ AI tiên tiến nhất khỏi tay Bắc Kinh vì lo ngại nó có thể mang lại lợi thế cho quân đội Trung Quốc.

Cuộc trò chuyện dưới đây đã được chỉnh sửa để rõ ràng và ngắn gọn hơn:

Ông đánh giá thế nào về chính sách của Mỹ đối với Trung Quốc và Bắc Kinh có thể phản ứng thế nào?

Các chính sách của Mỹ hiện nay tập trung vào việc làm thế nào để ngăn chặn sự phát triển kinh tế và công nghệ cao của Trung Quốc nói chung thay vì làm thế nào để thúc đẩy lợi ích của Mỹ. Ví dụ, việc Mỹ áp thuế đối với hàng hóa Trung Quốc là vô nghĩa. Cách làm như vậy sẽ gây tổn hại cho Trung Quốc và tạo ra các vấn đề cho Mỹ như là lạm phát. Ngoài ra, việc mở rộng kiểm soát xuất khẩu các sản phẩm công nghệ cao sang Trung Quốc là không hợp lý vì điều đó khiến các công ty Mỹ khó bán sản phẩm của họ sang Trung Quốc hơn, do đó khó duy trì lợi thế cạnh tranh hơn thông qua việc đầu tư nhiều hơn để phát triển thế hệ sản phẩm tiếp theo có lợi nhuận được tạo ra ở thị trường Trung Quốc.

Điều này có thể giúp làm chậm sự phát triển công nghệ cao của Trung Quốc trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, chính sách của Mỹ cũng có thể buộc Trung Quốc phải phát triển các sản phẩm công nghệ cao của riêng mình theo những con đường khác nhau. Đến một lúc nào đó, Trung Quốc có thể không còn nhu cầu mua sản phẩm của Mỹ nữa. Do đó, việc kiểm soát xuất khẩu công nghệ cao quá mức sẽ gây tổn hại cho cả hai nước: Sự phát triển công nghệ cao của Trung Quốc sẽ chậm hơn và Mỹ mất thị trường Trung Quốc.

Tại sao Mỹ cảm thấy không an toàn?

Một trong những vấn đề với chính phủ Mỹ hiện nay là sự bất an khi đối mặt với Trung Quốc. Ngành công nghiệp sản xuất của Mỹ đã trở nên kém hiệu quả hơn, điều này có thể có liên quan nhiều đến chủ nghĩa bảo hộ quá mức của chính phủ. Càng có nhiều sự bảo hộ, họ càng trở nên ít cạnh tranh hơn. Theo thời gian, chúng trở nên kém hiệu quả đến mức chỉ có thể tồn tại bằng các chính sách bảo hộ.

Trong quá khứ, Mỹ là nhà vô địch trong cạnh tranh tự do. Khi các công ty Mỹ trở nên kém cạnh tranh hơn, người ta bắt đầu nói về cạnh tranh “công bằng”. Bây giờ, họ dựa vào thuế quan và chủ nghĩa bảo hộ trắng trợn. Thay vì tự cải tổ để tạo điều kiện cho các doanh nghiệp Mỹ cạnh tranh, Mỹ lại cố gắng áp dụng các biện pháp nhằm kiềm chế sự cạnh tranh từ các nước khác, bây giờ là hướng tới Trung Quốc.

Làm thế nào Bắc Kinh có thể đối mặt với tình trạng bất an của Mỹ?

Việc Bắc Kinh đối mặt với sự nhạy cảm của Mỹ có thể được cải thiện. Sức mạnh thực sự của Trung Quốc đã tăng lên đáng kể nhưng tâm lý của Trung Quốc chưa theo kịp sự thay đổi. Nhiều người Trung Quốc vẫn vô thức cho rằng Trung Quốc là một nước yếu thế, dễ bị ảnh hưởng và phải đấu tranh để nhận được sự tôn trọng. Bất cứ khi nào họ nghe điều gì đó chỉ trích Trung Quốc, họ cảm thấy rằng không còn cách nào khác ngoài việc chống trả. Tôi nghĩ đã đến lúc phải thay đổi thái độ, tức là Trung Quốc phải nghiêm túc đón nhận những lời chỉ trích. Nếu lời chỉ trích là đúng, hãy thử nghĩ cách cải thiện. Nếu sai, hãy cố gắng giải thích quan điểm của mình hoặc bỏ qua những lời chỉ trích.

Tính đến nay, hành vi của Trung Quốc phần lớn vẫn là phản ứng trước những thành kiến ​​và hành động khiêu khích của Mỹ. Số người tin vào cách tiếp cận cứng rắn chống lại Mỹ đang gia tăng. Về mặt công nghệ tiên tiến, nhiều người tin rằng Trung Quốc không có lựa chọn nào khác ngoài việc phát triển công nghệ của riêng mình và quan hệ đối tác quốc tế. Một số người cực đoan hơn muốn noi gương Mỹ để từ chối những gì Mỹ muốn, cho dù điều đó sẽ gây tổn hại đến lợi ích của Trung Quốc. Những người có quan điểm cực đoan có ở cả hai quốc gia và họ nhận thấy những người đó sẽ có ích trong việc nâng cao quan điểm đối đầu.

Việc ông Donald Trump có thể làm tổng thống sẽ có ý nghĩa gì đối với mối quan hệ Mỹ-Trung?

Nếu ông Trump nhậm chức, tôi nghĩ rằng mối quan hệ giữa hai nước sẽ có nhiều bất ổn hơn. Nhiều khả năng mối quan hệ Mỹ-Trung sẽ bước vào một thời kỳ không thuận lợi. Do ông Trump đã cầm quyền trong một nhiệm kỳ, và cũng bởi vì ông và người dân của ông đã nói nhiều điều về Trung Quốc kể từ khi ông kết thúc nhiệm kì, nên chúng ta ít nhiều biết chính sách đối ngoại với Trung Quốc của ông như thế nào. Tôi nghĩ có khả năng chính sách của ông Trump sẽ cứng rắn, vô lý hơn và gây bất lợi hơn cho lợi ích của cả Trung Quốc và Mỹ.

Cách tiếp cận của ông Biden cũng cứng rắn với Trung Quốc theo nhiều cách khác nhau, dù vậy vẫn dễ đoán hơn ông Trump. Ông Biden đã cố gắng tập hợp các đồng minh của Mỹ để kiềm chế Trung Quốc, điều này có thể gây bất lợi cho Trung Quốc. Tuy nhiên, khi làm như vậy, ông Biden cũng cần chú ý hơn đến quan điểm của các đồng minh - điều có thể đòi hỏi sự thận trọng và chừng mực - ngược lại, điều này lại có thể tốt cho Trung Quốc.

Ông có lo ngại về việc trao đổi giữa người với người giữa Trung Quốc và Mỹ giảm không?

Tôi rất lo ngại về việc giảm trao đổi học thuật giữa hai nước. Đầu năm nay, tôi đã đưa ra một đề xuất tại Ủy ban Quốc gia Hội nghị Hiệp thương Chính trị Nhân dân Trung Quốc kêu gọi nỗ lực nhiều hơn để thu hút sinh viên nước ngoài quay lại Trung Quốc học tập. Tôi tin rằng các thế hệ trẻ nên làm quen với nhau vì tương lai sẽ nằm trong tay họ. Họ nên đến đất nước của nhau để cảm nhận chứ không chỉ lắng nghe các chính trị gia và giới truyền thông.

Chúng ta nên thực hiện các thủ tục an ninh cần thiết để bảo vệ an ninh của mình, nhưng đồng thời chúng ta cũng nên cởi mở với thế giới bên ngoài. Hầu hết những người có kinh nghiệm ở nước ngoài đều có giá trị. Họ xứng đáng được chúng ta tin tưởng để đóng vai trò định hình tương lai của chúng ta. Điều này áp dụng cho tất cả các nước.