Bài viết này sẽ phân tích lý do vì sao nền kinh tế lớn nhất thế giới có thể rơi vào suy thoái trong năm 2025, dựa trên hai luận điểm chính.

Luận điểm thứ nhất, ngay cả trước khi Tổng thống Donald Trump nhậm chức, nền kinh tế Mỹ đã yếu hơn nhiều so với các nhận định phổ biến.

Luận điểm thứ hai, chính sách kinh tế của Trump ("Trumponomics") đã làm suy giảm triển vọng bằng cách tạo ra các áp lực lạm phát trì trệ và rủi ro thị trường tài chính - đây chính là trọng tâm của bản tin hôm nay.

Về phía người tiêu dùng

Chi tiêu cao hiện nay chủ yếu được duy trì bởi nợ và các khoản chi thiết yếu như thực phẩm, nhà ở và chăm sóc sức khỏe. Tình trạng nợ quá hạn nghiêm trọng trên thẻ tín dụng đã đạt mức cao nhất trong 13 năm vào cuối năm ngoái, với lãi suất cao gây áp lực ngày càng lớn lên các hộ gia đình. Chính sách của Nhà Trắng còn làm trầm trọng thêm tình hình bằng việc áp thêm thuế. Các mức thuế đề xuất đối với Mexico và Canada (hiện đang tạm dừng), cộng với thuế đã áp dụng với Trung Quốc, sẽ nâng thuế suất hiệu quả của Mỹ lên mức cao nhất kể từ năm 1943, theo nghiên cứu của Budget Lab tại Đại học Yale. Họ ước tính mức giá cao hơn có thể khiến mỗi hộ gia đình tốn thêm tới 2,000 USD.

Dự báo thay đổi trong thu nhập khả dụng theo từng phân vị hộ gia đình

Đây mới chỉ là khởi đầu; nhiều mức thuế quan khác dự kiến sẽ được áp dụng. Mặc dù Tổng thống thường có xu hướng trì hoãn các thời hạn, tác động đến tâm lý thị trường đã hiện rõ. Niềm tin tiêu dùng đã sụt giảm mạnh. Kỳ vọng của người tiêu dùng về lạm phát và thất nghiệp đã tăng vọt - một bộ ba chỉ số đáng lo ngại. Các hộ gia đình vẫn đang vật lộn với mức tăng giá 20% hậu đại dịch. Đáng chú ý, tiêu dùng thực tế đã giảm vào tháng 1 - lần đầu tiên trong gần hai năm. Khả năng cao người tiêu dùng sẽ thắt chặt chi tiêu trong thời gian tới.

Niềm tin sụt giảm, lạm phát tăng cao và kỳ vọng thất nghiệp gia tăng

Về phía doanh nghiệp

Sự bất ổn trong các quy định thuế quan và hải quan, chính sách thất thường cùng với người tiêu dùng gặp khó khăn là một sự kết hợp nguy hiểm. Thuế nhập khẩu sẽ làm tăng chi phí trong khi các biện pháp trả đũa sẽ cản trở doanh số bán hàng quốc tế. Hơn thế, tình trạng bất định cực độ cũng cản trở khả năng lập kế hoạch và thích ứng của doanh nghiệp. Những tác động này đã bắt đầu hiện rõ trong các chỉ số hoạt động kinh doanh. Chỉ số Phân tích của Goldman Sachs cho thấy sự suy giảm trong doanh số, đơn hàng mới, xuất khẩu và việc làm trong cả lĩnh vực sản xuất và dịch vụ vào tháng 2. Chi tiêu xây dựng sản xuất - vốn tăng mạnh nhờ Đạo luật Giảm lạm phát và Đạo luật Chips - cũng đã chậm lại, với tương lai không rõ ràng dưới chính quyền mới.

Hoạt động sản xuất đang chậm lại

Triển vọng doanh nghiệp cũng đã trở nên ảm đạm. Chỉ số ý định chi tiêu vốn của BCA Research đã rơi vào vùng co lại - một dấu hiệu lịch sử cho thấy suy thoái sắp đến. Kế hoạch tuyển dụng của các doanh nghiệp nhỏ cũng đang thu hẹp, theo khảo sát NFIB mới nhất. Chỉ số Challenger theo dõi các kế hoạch cắt giảm việc làm đã tăng đáng kinh ngạc 245% vào tháng 2.

Ý định đầu tư kinh doanh thu hẹp đáng kể

Về thị trường lao động

Trước khi Trump nhậm chức, nhiều người đã đánh giá quá cao mức độ mà thị trường lao động mạnh của Mỹ được duy trì bởi sự năng động của khu vực tư nhân. Thực tế, chính phủ, y tế và hỗ trợ xã hội chiếm tới hai phần ba số việc làm mới được tạo ra kể từ đầu năm 2023 (và một nửa trong số 151,000 việc làm phi nông nghiệp được thêm vào tháng 2). Di cư cũng đã thúc đẩy tăng trưởng việc làm kể từ đại dịch.

Các chính sách của chính quyền mới còn làm tình hình thêm phức tạp. Ngoài tác động của sự bất định chính sách đến khu vực tư nhân, Evercore ISI ước tính rằng nỗ lực cắt giảm chi phí khu vực công của Elon Musk có thể làm mất tổng cộng nửa triệu việc làm tại Mỹ trong năm nay. Trong kịch bản cực đoan, con số này có thể lên tới hơn 1.4 triệu. Kế hoạch siết chặt kiểm soát người nhập cư không có giấy tờ, vốn chiếm ít nhất 5% lực lượng lao động, sẽ càng làm tăng thêm số lượng mất việc làm.

Về thị trường chứng khoán

Chính quyền hiện tại đã đẩy rủi ro thị trường chứng khoán lên cao hơn. Trước khi Trump nhậm chức, chỉ số S&P 500 đã ở mức hệ số định giá và mức độ tập trung cao theo lịch sử - với vốn hóa thị trường của 10 công ty lớn nhất ở mức cao nhất trong nhiều thập kỷ. Tuy nhiên, thị trường đã định giá thấp mức độ quyết liệt trong việc thực thi chương trình nghị sự chính sách của Tổng thống, điều này thể hiện qua sự điều chỉnh gần đây trong thị trường chứng khoán Mỹ, quay trở lại mức trước bầu cử.

Trong năm qua, các nhà phân tích cho rằng định giá cao của S&P 500 không quá đáng ngại, vì phản ánh ước tính lợi nhuận cao hơn và tiềm năng của trí tuệ nhân tạo. Nhưng sự lạc quan về lợi nhuận giờ đây sẽ phai nhạt. Kế hoạch bán hàng và đầu tư đã bị che mờ bởi sự bất định, trong AI và các lĩnh vực khác. Nhiều công ty Mỹ kiếm được lợi nhuận đáng kể từ nước ngoài, tại các quốc gia mà Trump có thể tiến hành các cuộc chiến thương mại. Điều này cho thấy giá cổ phiếu có dư địa để giảm sâu hơn nữa.

Nếu Tổng thống thực sự chỉ mới bắt đầu với kế hoạch của mình, khả năng chịu đựng sự suy yếu thị trường chứng khoán của ông có thể rất cao. Tuy nhiên, nguy cơ từ thị trường sụt giảm mang đến những hệ lụy kinh tế thực sự và đáng lo ngại: tỷ lệ nắm giữ cổ phiếu của các hộ gia đình so với tổng tài sản của họ hiện đang ở mức kỷ lục chưa từng thấy.

Cuối cùng, các rủi ro tài chính trên diện rộng đang hiện hữu với xác suất cao hơn (mặc dù vẫn ở mức thấp) và có thể dẫn đến việc thắt chặt các điều kiện tài chính. Matt King, nhà sáng lập Satori Insights, chỉ ra những yếu tố tiềm ẩn có thể đảo ngược vị thế "bến đỗ an toàn" của Hoa Kỳ (trạng thái mà động thái tìm kiếm kênh trú ẩn an toàn thường gắn liền với đồng USD mạnh hơn và lợi suất TPCP Mỹ thấp hơn).

"Sự kết hợp giữa các mối lo ngại về thiếu trách nhiệm tài khóa, tính độc lập của Fed, cùng với một số đề xuất cực đoan trong khuôn khổ thỏa thuận Mar-a-Lago có thể sẽ kích hoạt những biến động bất lợi," ông nhận định. Kế hoạch của chính quyền nhằm bù đắp thâm hụt ngân sách bằng doanh thu thuế quan (đặc biệt với chính sách thực thi không nhất quán) và việc thành lập Ban Hiệu quả Chính phủ đều là những biện pháp đáng ngờ về tính khả thi.

Lãi suất của Mỹ đã ở mức cao; chính sách tài khóa lỏng lẻo chỉ càng đẩy lợi suất lên cao hơn. Nhu cầu đối với trái phiếu chính phủ Mỹ còn đối mặt với những trở ngại tiềm ẩn khác, chẳng hạn như sự gia tăng sắp tới trong phát hành trái phiếu chính phủ Đức. Hiện nay, viễn cảnh Hoa Kỳ rơi vào vòng xoáy tiêu cực của lợi suất tăng cao và dự báo nợ công tăng vọt đang trở nên dễ hình dung hơn bao giờ hết.

Kỷ luật tài khóa yếu kém đẩy lãi suất tăng cao

Thêm vào đó là những rủi ro từ các kế hoạch mà Trump đang theo đuổi như việc thể chế hóa tiền điện tử, phi quy định hóa tài chính thiếu nhất quán và khả năng thao túng đồng USD. Thị trường không biết cách định giá sự bất ổn này, tương tự như giai đoạn Trump tại vị nhiệm kỳ trước. Việc định giá lại nhanh chóng các rủi ro chính trị có thể kích hoạt làn sóng bán tháo trên thị trường trái phiếu và cổ phiếu, từ đó dẫn đến các vấn đề thanh khoản nghiêm trọng.

Phản ứng của Fed cũng đang là một ẩn số. Năm ngoái, nhiều dấu hiệu cho thấy nền kinh tế đang dần hạ nhiệt, nhưng những tín hiệu này không được giới chuyên gia đánh giá đúng tầm quan trọng. Hệ quả là khi Tổng thống Trump bước vào nhiệm kỳ thứ hai, chính sách lãi suất đã ở mức quá thắt chặt so với thực trạng kinh tế. Hiện nay, Fed đang giữ lãi suất ở trạng thái chờ đợi, quan sát diễn biến thị trường trước khi đưa ra quyết định tiếp theo. Triển vọng tăng trưởng suy yếu đang làm gia tăng kỳ vọng về việc cắt giảm lãi suất. Tuy nhiên, hiện tại, Fed có thể nghiêng về hướng thận trọng và duy trì lãi suất cao. Trong trường hợp này, triển vọng tăng trưởng sẽ càng trở nên ảm đạm. Bài toán đánh đổi giữa kiểm soát lạm phát và thúc đẩy tăng trưởng đang trở nên phức tạp hơn đối với Fed, làm tăng nguy cơ sai lầm trong chính sách tiền tệ.

Các trader gặp khó khăn trong việc định giá tài sản dưới thời Trump

Hệ quả thực sự là gì?

Nhiều nhà phân tích đã hạ dự báo GDP cho quý hiện tại, do hiện tượng các doanh nghiệp tích trữ hàng nhập khẩu nhằm đối phó với thuế quan sắp tới. Phần lớn chuyên gia kỳ vọng tình trạng này sẽ hạ nhiệt trong quý II (mặc dù chính sách thuế quan thất thường của Trump vẫn sẽ tiếp tục khuyến khích hành vi tích trữ).

Ngay cả khi đó, với hoạt động kinh tế và tâm lý thị trường đang chậm lại, rủi ro tài chính gia tăng và một nền kinh tế vốn đã thiếu năng động, thật khó để xác định yếu tố nào có thể cải thiện tâm lý và thúc đẩy tăng trưởng. Liệu các biện pháp cắt giảm thuế và phi quy định hóa ủng hộ tăng trưởng của Trump có thể là giải pháp?

Thứ nhất, những biện pháp này vẫn chưa được triển khai. Thứ hai, tác động tích cực của chúng sẽ bị triệt tiêu bởi các yếu tố kìm hãm tăng trưởng trong chương trình nghị sự chính sách của Tổng thống. Cắt giảm thuế chắc chắn sẽ thúc đẩy lợi nhuận doanh nghiệp, nhưng khả năng các công ty tận dụng lợi nhuận này sẽ bị hạn chế bởi môi trường bất ổn và chi phí nhập khẩu tăng cao.

Chính sách cắt giảm thủ tục hành chính có thể hỗ trợ đầu tư, nhưng nghịch lý là việc phải theo dõi và tuân thủ các chế độ thuế quan mới cùng vô số ngoại lệ lại tạo ra một gánh nặng quy định bổ sung không hề nhỏ cho doanh nghiệp.

Dù vậy, vẫn có khả năng tránh được suy thoái kinh tế. Tuy nhiên, điều này đòi hỏi Tổng thống Trump phải cắt giảm đáng kể kế hoạch áp thuế nhập khẩu và kiềm chế phong cách điều hành bốc đồng vốn có của mình. Câu hỏi quan trọng cần đặt ra là liệu kịch bản lạc quan này có thực sự khả thi hay chỉ là hy vọng xa vời?