Ngày nay, người Trung Quốc và Ấn Độ mua vàng trang sức và vàng miếng không phải là những người đầu tiên tin tưởng vào khả năng bảo vệ tài chính của vàng. Dù không sinh lời và rất nặng, nhưng trong thời kỳ chiến tranh, khủng hoảng, lạm phát và biến động, vàng luôn mang lại cảm giác an tâm. John Reade, chuyên gia chiến lược thị trường của Hội đồng Vàng Thế giới, nhận xét: "Khi hoạn nạn ập đến, vàng mới thực sự phát huy giá trị của nó."

Sự trở lại của vàng trên thị trường đang phản ánh một thực tế đáng lo ngại về thời cuộc hiện nay. Trước đây, nhiều nhà đầu tư coi vàng như một di sản lỗi thời, nhưng giờ đây, kim loại quý này đang tái khẳng định vị thế của mình. Vào hôm thứ Ba vừa qua, giá vàng đã chạm mốc kỷ lục 2,531 USD/oz, gấp 5 lần giá trị (đã điều chỉnh theo lạm phát) mà Vương quốc Anh nhận được khi bán dự trữ vàng cách đây một phần tư thế kỷ. (Thụy Sĩ cũng là một quốc gia bán ra lượng vàng lớn vào thời điểm đó).

Các ngân hàng trung ương, đặc biệt là Trung Quốc, Nga và các nước muốn giảm sự phụ thuộc vào đồng USD, đã quay trở lại mua vàng. Tại Trung Quốc, trước tình hình khủng hoảng bất động sản và những bất ổn kinh tế, các nhà đầu tư cá nhân cũng đổ xô đi mua vàng. Không chỉ vậy, giới tinh hoa trên toàn cầu cũng đang tích cực mua vào kim loại quý này, và các quỹ phòng hộ Mỹ cũng nhanh chóng bắt kịp xu hướng thị trường.

Tuần này, thị trường vàng sôi động như một cơn sốt vàng mới, với đủ loại nhà đầu tư đổ xô mua vào để tránh bỏ lỡ cơ hội. Tuy nhiên, sự phấn khích này dường như chưa lan tỏa đến các công ty khai thác vàng. Khác với thời kỳ đổ xô đi tìm vàng ở California năm 1848 và Nam Phi những năm 1880, hiện nay các công ty thăm dò và khai thác vàng đang gặp khó khăn trong việc huy động vốn đầu tư. Việc kinh doanh vàng và các sản phẩm phái sinh dễ dàng hơn nhiều so với khai thác và tinh luyện kim loại này.

"Chúng tôi vẫn đang trong tình trạng ảm đạm", Nick Brodie, Giám đốc điều hành của Golconda Gold - một công ty khai mỏ nhỏ niêm yết tại Canada - chia sẻ. Vào tháng 5, Golconda bắt đầu sản xuất tinh quặng (quặng vàng dạng bột) từ một phần mỏ ở Nam Phi mà họ mua lại khi nó đang trong tình trạng ngưng hoạt động vào năm 2015. Mỏ này ban đầu có tên là Agnes, đặt theo tên vợ của một nhà thăm dò người Anh, người đã phát hiện ra vàng ở đây vào năm 1888.

Vấn đề đối với các công ty nhỏ như Golconda là chi phí sản xuất đã tăng lên, và như Brodie nói: "Mỗi xu lãi tôi kiếm được đều phải đổ ngược lại vào mỏ". Tinh quặng phải được vận chuyển đến Trung Quốc để tinh luyện, và mặc dù giá vàng cao hơn sẽ mang lại lợi nhuận lớn hơn trong tương lai, nhưng phải mất 3 năm nữa mỏ mới đạt công suất tối đa. Rõ ràng, khai thác vàng không phải là cách làm giàu nhanh chóng.

Thực tế, lượng vàng hiện có trên thế giới đã rất dồi dào. Chỉ riêng các kho bạc của Cục Dự trữ Liên bang New York đã chứa tới 507,000 thỏi vàng, trị giá khoảng 510 tỷ USD theo giá tuần này. Các kho bạc ở London, bao gồm cả kho của BoE, cũng cất giữ thêm 8,650 tấn vàng, trị giá 690 tỷ USD. Có thể nói, phần lớn vàng được khai thác rồi lại bị chôn vùi một lần nữa.

Số vàng được bảo vệ tại Fed New York không phải là tài sản của họ. Phần lớn số vàng này được chuyển đến đây theo cách tương tự như tài sản của Pepys được đem chôn trong vườn. Trong và sau Thế chiến thứ II, nhiều chính phủ và nhà đầu tư đã vận chuyển vàng của họ đến nơi mà họ tin tưởng là một nơi trú ẩn an toàn ở nước ngoài. Vàng được bảo vệ cực kỳ nghiêm ngặt và nhiều quốc gia thấy không cần thiết phải di chuyển nó lần nữa.

Kho vàng này đang trở nên quý giá hơn, phản ánh nỗi lo sợ sâu sắc trong giới đầu tư. Giá vàng thường tăng vọt trong các cuộc khủng hoảng, như khi Nga xâm lược Ukraine năm 2022, khi các nhà đầu tư tháo chạy khỏi các tài sản rủi ro. Hiệu ứng này còn kéo dài sau khi các nước G7 đáp trả cuộc xâm lược bằng cách đóng băng dự trữ ngoại hối của Nga: lượng vàng được giữ ở Nga sẽ ít bị tổn thương hơn.

Khi các quốc gia như Nga, Trung Quốc, Ấn Độ và Kazakhstan tìm cách "thoát ly khỏi đồng USD", lượng vàng mua vào của các ngân hàng trung ương đã tăng mạnh trong hai năm qua. Các ngân hàng trung ương cho biết họ mua nhiều vàng hơn vì lo ngại về rủi ro lạm phát cao trong dài hạn. Đây không phải là tin tốt, bởi nhiệm vụ chính của họ là kiểm soát lạm phát.

Những người ưa thích vàng đưa ra những cảnh báo đáng sợ về sự mất giá tiền tệ và sụp đổ tài chính. Robert Kiyosaki, tác giả cuốn sách nổi tiếng "Cha giàu, cha nghèo" và là một nhà đầu tư nổi tiếng, đã viết về một "bong bóng toàn diện" vào tháng 4 năm nay. Ông kêu gọi: "Hãy tự cứu lấy mình. Xin hãy mua thêm vàng thật, bạc và Bitcoin."

Đối với những người hay lo lắng, năm nay có rất nhiều điều để lo ngại: giá bitcoin cũng đã tăng, được thúc đẩy bởi niềm tin mới vào tiền điện tử và nghi ngờ về sức mạnh của đồng USD. Tuy nhiên, ký ức con người thường ngắn hạn. Vàng đã từng được ưa chuộng sau cuộc khủng hoảng tài chính 2008-2009, khi nỗi lo lạm phát bị kích thích bởi chính sách nới lỏng tiền tệ đã đẩy giá vàng vượt 1,900 USD/oz vào năm 2011 (cao hơn giá hiện tại nếu tính theo giá trị thực), trước khi lại giảm xuống. Sự phấn khích của thị trường tuần này có thể chỉ là tạm thời: lạm phát có thể tiếp tục giảm và các căng thẳng địa chính trị có thể dịu bớt.

Tuy nhiên, vàng vẫn luôn là báu vật được trân trọng khi thế giới rơi vào hỗn loạn. Vài ngày sau cuộc tấn công của Hà Lan, Samuel Pepys đã viết trong nhật ký: "Đêm đêm, vợ chồng tôi dạo bước và lại bàn về số vàng của chúng tôi. Tôi vẫn không thể an tâm rằng nó đã được cất giấu an toàn." May mắn thay, nước Anh đã vượt qua được cơn sóng gió, và Pepys đã lấy lại được phần lớn tài sản của mình.