Đội tàu “bóng tối” vận chuyển dầu xuất khẩu của Nga bị nghi ngờ trốn giá trần 60 USD/thùng của G7, các tàu chở dầu hoạt động ngầm ở vùng biển Venezuela và các tàu chở hàng được cho là buôn lậu ngũ cốc từ Ukraine đã bị công nghệ vệ tinh xác định tàu báo cáo sai vị trí phát hiện.

Các tàu lớn phải được trang bị hệ thống nhận dạng tự động (AIS) và phải phát sóng vị trí của mình để ngăn ngừa va chạm, theo yêu cầu của Tổ chức Hàng hải Quốc tế. Tuy nhiên, một số đang tắt bộ phát đáp tín hiệu hoặc giả mạo AIS.

Dữ liệu từ công ty công nghệ hàng hải Windward cho thấy mức độ thao túng vị trí của các tàu chở dầu và tàu chở hàng khô như ngũ cốc tăng 12% trong nửa đầu năm 2023 so với cùng kỳ năm ngoái và tăng 82% so với nửa đầu năm 2021.

Theo John Lusk, CEO của công ty phân tích cung cấp dữ liệu cho chính phủ và doanh nghiệp tư nhân Spire Maritime, sự phát triển về công nghệ đang giúp việc phát hiện giả mạo trở nên dễ dàng hơn.

“Chúng tôi bắt đầu thấy sự tập trung hơn vào ngành hàng hải vì các lệnh trừng phạt”, ông Lusk nói khi đề cập đến các lệnh trừng phạt của G7 đối với Nga, cùng với các biện pháp mới nhất của EU cấm những tàu đã tắt bộ phát đáp tín hiệu hoặc gửi tín hiệu giả để vào cảng. “Bởi vì các con tàu “bóng tối”, hoạt động vận chuyển bất hợp pháp đang gia tăng."

Che đậy hàng hóa

G7 giới hạn giá bán dầu của Nga ở mức 60 USD/thùng để hạn chế doanh thu mà Điện Kremlin có thể kiếm được từ mặt hàng này, nhưng theo Ami Daniel, nhà đồng sáng lập kiêm CEO của Windward, hoạt động vận chuyển dầu bất hợp pháp của Nga có thể trị giá hàng chục tỷ USD.

Trong năm qua, công nghệ của Windward đã xác định được hơn 1,100 tàu chở dầu “bóng tối” có liên quan đến Nga.

“Đó là hàng triệu thùng dầu”, Daniel cho biết. Ví dụ: “500 tàu có thể chở 800 triệu thùng, với giá 60 USD/thùng. Theo như tính toán của tôi, có vẻ như là 48 tỷ USD”.

Trong một bài báo trực tuyến, dữ liệu của Windward cho thấy số lượng tàu hoán đổi dầu đã tăng lên ở Biển Alboran phía bắc Maroc, kể từ khi Nga tấn công toàn diện Ukraine. Việc hoán đổi như vậy cho phép một tàu lấy dầu từ một tàu khác mà không cần điều tra giá mua dầu cũng như có thể che giấu nguồn gốc của hàng hóa.

Windward cũng xác định được một tàu chở ngũ cốc “tham gia vào một hoạt động bóng tối” ở eo biển Kerch. Windward cho biết hai tàu chở hàng rời Kerch để vận chuyển ngũ cốc đến Maroc và Vịnh Ả Rập.

Trong khi đó, Spire đã xác định và theo dõi 50 hãng vận tải dầu thô rất lớn mà họ cho rằng đã che đậy vị trí để vận chuyển dầu từ Venezuela.

Hoa Kỳ áp dụng các lệnh trừng phạt đối với Venezuela, nhưng Spire ước tính rằng 108 triệu thùng dầu trị giá khoảng 8 tỷ USD đã được chuyển từ Venezuela sang Đông Á trong khoảng thời gian từ ngày 1/11/2022 - 29/6/2023.

Các tàu chở dầu bóng tối thường được thấy xuất hiện ở vùng biển xung quanh các mỏ dầu của Angola, nhưng dữ liệu của Spire cho thấy vị trí thực tế của chúng là ở vùng đặc quyền kinh tế của Venezuela.

Công ty cho biết thêm, các tàu sau đó đã báo cáo vị trí chính xác khi đến gần Mũi Hảo Vọng của Nam Phi, với Trung Quốc và Malaysia là những điểm đến có khả năng nhất. Dữ liệu cho thấy hàng hóa đã được dỡ xuống.

Thao túng AIS

Theo Iain Goodridge, giám đốc cấp cao của Spire, khi công nghệ phát triển, việc biết liệu một con tàu có tắt AIS hay không trở nên tương đối dễ dàng.

Việc giả mạo vị trí có thể được thực hiện theo một số cách. Chúng bao gồm tắt bộ phát đáp AIS trong một khoảng thời gian; bằng cách thêm một thiết bị vào giữa dữ liệu của hệ thống vệ tinh định vị toàn cầu (GNSS) và bộ phát đáp để đề xuất tàu đang đi trên một tuyến đường trong khi thực tế nó đang đi theo một hướng khác; hoặc thông qua một cuộc tấn công phần mềm khiến bộ phát đáp báo cáo vĩ độ và kinh độ không thay đổi mặc dù tàu đang di chuyển.

Ứng dụng vào ngành bảo hiểm

OFAC, cơ quan của Bộ Tài chính Hoa Kỳ quản lý và thực thi các lệnh trừng phạt, đã đưa ra cảnh báo vào tháng 4 về “khả năng trốn tránh giới hạn giá dầu của Nga”, cảnh báo các các công ty bảo hiểm hàng hải Hoa Kỳ nơi phụ trách bảo hiểm cho các con tàu có thể đang thực hiện “các hành vi trái pháp luật”. OFAC khuyến nghị các công ty hợp tác với các nhà cung cấp thông tin tình báo hàng hải “để cải thiện khả năng phát hiện hành vi thao túng AIS”.

Christopher Swift, thành viên của cơ quan điều tra và bào chữa thực thi chính phủ của công ty luật Foley & Lardner của Hoa Kỳ, cho rằng: “Nếu bạn làm trong ngành bảo hiểm và không chú ý đến điều này thì thực sự cần phải bắt đầu chú ý đến”.

Hành động của Mỹ

Vào tháng 5, Bộ Tài chính cho biết việc áp giá trần dầu đã đạt được cả hai mục tiêu: duy trì nguồn cung dầu của Nga, đồng thời hạn chế doanh thu của nước này. Swift cho rằng việc thực thi “có xu hướng tụt hậu so với các biện pháp trừng phạt mới nhất và các chiến lược lách luật,” ông hy vọng chính phủ Hoa Kỳ sẽ có thêm những phương án củng cố.

Vào ngày 8/9, Bộ Tư pháp Hoa Kỳ cho biết họ đã thu giữ gần 1 triệu thùng dầu thô vi phạm lệnh trừng phạt của Iran, kết án 3 năm quản chế công ty và mức phạt gần 2.5 triệu USD.

Bộ Tư pháp cho biết trong một thông cáo: “Những người tham gia kế hoạch này đã cố gắng che giấu nguồn gốc của dầu bằng cách hoán đổi dầu trên biển, che dấu quyền kiểm soát thông qua các lớp sở hữu và công ty quản lý và các phương tiện khác”.

Điều này có thể mở đường cho Nga trốn tránh lệnh trừng phạt. “Các vụ án hình sự gần đây của Bộ Tư pháp và các hành động tịch thu dân sự liên quan đến các công ty vận tải chở dầu lậu của Iran cho thấy Chính phủ Hoa Kỳ có thể phản ứng như thế nào trước hành vi giả mạo AIS và buôn lậu dầu của Nga trong tương lai”, Swift cho biết.