Đòn đánh chiến lược của Israel: Iran trước ngưỡng cửa định mệnh
Ngọc Lan
Junior Editor
Cuộc không kích của Israel vào rạng sáng ngày 26/10 là một động thái được báo trước, sau đòn tấn công tên lửa đạn đạo quy mô chưa từng có của Iran vào ngày 1/10. Dù vậy, câu hỏi về thời điểm chính xác và lựa chọn mục tiêu của giới lãnh đạo Israel vẫn là một ẩn số. Tuy phải mất vài ngày để có thể đánh giá đầy đủ về mức độ thiệt hại, nhưng có một điều chắc chắn rằng mặc dù cuộc tấn công này được thiết kế có quy mô hạn chế, nhưng vẫn tạo ra tác động đáng kể.
Trong nhiều tuần, sự bất định về việc Israel sẽ nhắm vào đâu đã tạo nên làn sóng lo ngại lan rộng - từ Nhà Trắng, các trung tâm quyền lực Ả Rập, cho đến thị trường tài chính và cộng đồng người nước ngoài tại vùng Vịnh - tất cả đều nơm nớp lo sợ về viễn cảnh xung đột có thể bùng phát. Các phương án tấn công được chia làm nhiều cấp độ: mức cao nhất là nhắm vào các trung tâm lãnh đạo, cơ sở hạt nhân và các công trình năng lượng trọng điểm; mức trung bình là các mục tiêu quân sự, bao gồm hệ thống phòng không và các nhà máy sản xuất tên lửa, máy bay không người lái.
Việc tấn công vào nhóm mục tiêu đầu tiên đồng nghĩa với việc châm ngòi cho một cuộc chiến tranh toàn diện, điều mà không quốc gia nào mong muốn. Trong khi đó, lựa chọn nhóm mục tiêu thứ hai được xem như một thông điệp cảnh báo mạnh mẽ gửi tới Iran: hoặc rút lui, hoặc phải đối mặt với hậu quả nghiêm trọng hơn. Qua sự kiện này, Israel một lần nữa khẳng định vị thế quân sự vượt trội trước đối thủ lớn nhất của mình. Họ tiếp tục là thế lực duy nhất trong khu vực có đủ năng lực thực hiện những chiến dịch tấn công kiểu này - một khả năng mà ngay cả những cường quốc quân sự châu Âu cũng khó lòng sánh được. Tuy nhiên, một số tiếng nói trong nội bộ Israel, điển hình như thủ lĩnh đối lập Yair Lapid, lại cho rằng quy mô tấn công này là một sai lầm chiến thuật, và Israel đáng ra phải đánh mạnh tay hơn vào Iran.
Trong bối cảnh chính trị nhạy cảm hiện tại, cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ đã trở thành một yếu tố có tính quyết định trong các toan tính của Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu. Chính quyền Biden cùng ứng cử viên Đảng Dân chủ Kamala Harris đang hết sức thận trọng, tìm cách né tránh một cuộc xung đột rộng lớn hơn - điều có thể làm bùng phát làn sóng bất mãn trong hàng ngũ đảng viên khi thời điểm bầu cử chỉ còn cách chưa đầy hai tuần. Tuy nhiên, bất kể ai sẽ giành chiến thắng vào ngày 5/11, khoảng thời gian từ đó cho đến lễ nhậm chức của tân Tổng thống vào ngày 20/1/2025 được dự báo sẽ là giai đoạn cực kỳ căng thẳng, tiềm ẩn nhiều rủi ro cho cả chính quyền Mỹ lẫn toàn khu vực.
Chính quyền Biden nhiều khả năng sẽ tự cho rằng những lời khuyên của họ đã phần nào kiềm chế được Israel. Họ đã công khai tuyên bố cuộc tấn công gần đây nhất này cần phải là "điểm dừng cuối cùng" cho chuỗi đối đầu trực diện giữa Israel và Iran, tương tự như cách họ đã từng kỳ vọng việc ám sát Yahya Sinwar và Hassan Nasrallah sẽ tạo bước ngoặt quyết định trong các cuộc xung đột tại Gaza và Lebanon. Thế nhưng, những kỳ vọng này của phía Mỹ cuối cùng đã được chứng minh chỉ là những viễn cảnh hão huyền.
Iran, dưới sự chỉ đạo của Lãnh tụ tối cao Ayatollah Ali Khamenei, đang phải đối mặt với một bài toán chiến lược ngày càng nan giải: hoặc lùi bước và chấp nhận hình ảnh yếu thế, từ đó có thể phải đối diện với nhiều đòn tấn công mạnh mẽ hơn, hoặc đáp trả và đối mặt với nguy cơ thất bại toàn diện. Tổn thất về hệ thống phòng không đã khiến Iran rơi vào thế dễ bị tổn thương trước các cuộc tấn công tiếp theo. Việc các cơ sở sản xuất tên lửa bị phá hủy cũng cho thấy Iran sẽ khó có thể nhanh chóng phục hồi năng lực tấn công để duy trì cuộc chiến, trong khi Israel vẫn đang liên tục được tiếp nhận các hệ thống phòng thủ và tên lửa đánh chặn tiên tiến từ Mỹ cùng các đồng minh khác.
Thách thức mà Iran đang phải đối mặt còn sâu rộng và phức tạp hơn nhiều. Trong ba trụ cột chính của chiến lược an ninh quốc gia, hai trụ cột đã bị lung lay. Các lực lượng dân quân đồng minh tại Lebanon, Palestine và Syria - vốn từng là lá chắn đắc lực - nay đã suy yếu nghiêm trọng, không còn đủ sức răn đe hay đáp trả trước Israel. Việc tái thiết những lực lượng này không chỉ đòi hỏi công sức trong nhiều thập kỷ mà thậm chí có thể là một tham vọng viển vông. Kho vũ khí đồ sộ bao gồm tên lửa đạn đạo, tên lửa hành trình và máy bay không người lái đã không phát huy được sức mạnh quân sự như kỳ vọng. Giờ đây, Iran đứng trước nhu cầu cấp bách phải không chỉ bổ sung kho vũ khí mà còn phải nâng cấp công nghệ lên một tầm cao mới. Trụ cột cuối cùng - chương trình hạt nhân - đang ở trong tình thế dễ bị tổn thương chưa từng thấy, và bất kỳ động thái vội vã nào nhằm sản xuất vũ khí hạt nhân đều có thể kích hoạt chính cuộc chiến tranh mà Iran đang ra sức tránh né.
Dư địa để Iran có thể phản đòn đang ngày càng bị thu hẹp. Điều này có thể buộc họ phải chuyển hướng sang những mục tiêu có phòng thủ yếu hơn, chẳng hạn như các cơ sở và lợi ích của Mỹ tại các quốc gia vùng Vịnh. Chính mối lo ngại ngày càng tăng này đã thúc đẩy Ả Rập Xê-út, UAE và các quốc gia khác nhanh chóng lên tiếng phản đối các cuộc tấn công của Israel, đồng thời đề xuất các giải pháp ngoại giao.
Israel vẫn nắm trong tay quyền kiểm soát việc leo thang và có thể quyết định tận dụng triệt để lợi thế hiện có. Netanyahu hiện đang là nhà lãnh đạo duy nhất tại Trung Đông có thể hành động theo ý chí của mình, trong khi những người khác, kể cả Mỹ, phải liên tục nhượng bộ và điều chỉnh. Giới chức Israel tin rằng năng lực tác chiến xuất sắc và chuỗi thắng lợi trên chiến trường sẽ xóa tan mọi băn khoăn về mặt chính trị và đạo đức từ phía Mỹ, châu Âu và các nước Ả Rập về cách họ tiến hành các cuộc chiến. Netanyahu chắc chắn đã rất hài lòng khi Donald Trump, trong cuộc điện đàm gần đây, đã trực tiếp bày tỏ: "hãy làm những gì ông cần làm". Các hoạch định quốc phòng của ông có lẽ đang ấp ủ thêm nhiều phương án mới. Tuy nhiên, giống như Iran, Netanyahu cũng nên đề phòng cám dỗ từ chính cảm giác tự mãn thái quá về sức mạnh của mình.
Financial Times