Hôm thứ Ba, Mỹ và Nga đạt được một thỏa thuận sơ bộ về việc "đặt nền tảng cho sự hợp tác trong tương lai" nhằm chấm dứt chiến tranh và bình thường hóa quan hệ ngoại giao một cách nhanh chóng. Đây là cuộc tiếp xúc chính thức đầu tiên giữa hai cường quốc kể từ khi Tổng thống Nga Vladimir Putin phát động cuộc xâm lược Ukraine vào tháng 2/2022.

Các cuộc thảo luận này diễn ra chỉ vài ngày sau khi Trump có cuộc gọi trực tiếp với Putin, trong nỗ lực thúc đẩy một giải pháp chấm dứt chiến tranh mà không hề tham vấn Ukraine hay các đồng minh châu Âu. Điều này cho thấy Washington đang đẩy nhanh một sự điều chỉnh mạnh mẽ trong chính sách đối với Moscow – một sự dịch chuyển chiến lược có thể làm thay đổi đáng kể cục diện địa chính trị khu vực.

Trump phát ngôn gây tranh cãi về trách nhiệm của Ukraine trong chiến tranh

Phát biểu tại khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago ở Florida, Trump tuyên bố sai sự thật rằng Kyiv đã khơi mào cuộc xung đột – cuộc chiến lớn nhất tại châu Âu kể từ Thế chiến thứ hai. Ông còn bày tỏ sự “rất thất vọng” khi Ukraine phản ứng gay gắt về việc không được mời tham gia cuộc đàm phán tại Riyadh.

“Hôm nay tôi nghe nói: ‘Ồ, chúng tôi không được mời’. Chà, các bạn đã ở đó ba năm rồi… Các bạn lẽ ra không nên để chuyện này xảy ra ngay từ đầu. Các bạn có thể đã đạt được một thỏa thuận,” Trump tuyên bố.

Tuy nhiên, thực tế lịch sử cho thấy cuộc chiến toàn diện chỉ bắt đầu khi Putin ra lệnh cho quân đội Nga tấn công Ukraine vào ngày 24/2/2022. Hành động quân sự của Moscow đối với Ukraine đã diễn ra từ lâu, kể từ năm 2014 khi Nga sáp nhập bán đảo Crimea và kích động xung đột vũ trang tại khu vực Donbas, viện dẫn lý do hỗ trợ các lực lượng ly khai thân Nga.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy khẳng định Kyiv không được thông báo trước về cuộc đàm phán tại Riyadh và nhấn mạnh rằng Ukraine sẽ không chấp nhận bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào nếu không có sự tham gia trực tiếp của chính quyền Kyiv.

“Chỉ mới một tháng kể từ khi ông ấy trở lại Nhà Trắng, nhưng chúng ta đã chứng kiến một sự thay đổi mang tính bước ngoặt,” một nhà ngoại giao EU bình luận, bày tỏ sự ngạc nhiên trước lập trường của Trump. “Chúng ta cần nhận thức rõ thực tế này.”

Trump kêu gọi Ukraine tổ chức bầu cử, lập luận đồng điệu với Điện Kremlin

Bên cạnh những tuyên bố về chiến tranh, Trump còn đưa ra bình luận chỉ trích chính quyền Zelenskyy về vấn đề bầu cử. “Đã quá lâu rồi Ukraine chưa tổ chức bầu cử. Đây không phải là vấn đề liên quan đến Nga. Đây là quan điểm không chỉ của tôi mà còn của nhiều quốc gia khác,” Trump nói.

Dù Trump khẳng định đây là quan điểm của cá nhân ông, tuyên bố này lại có điểm tương đồng rõ rệt với những luận điệu trước đó từ Điện Kremlin, vốn luôn đặt câu hỏi về tính hợp pháp của chính quyền Kyiv.

Theo các cơ quan tình báo Ukraine và phương Tây, một trong những mục tiêu cốt lõi của Nga trong cuộc chiến này là thay đổi chính quyền Ukraine. Quan chức Ukraine đã cung cấp cho Financial Times các tài liệu tình báo từ những ngày đầu chiến tranh, cho thấy Moscow từng lên kế hoạch đưa nhà tài phiệt Viktor Medvedchuk – một đồng minh thân cận của Putin – lên nắm quyền tại Kyiv nếu chiến dịch quân sự diễn ra thuận lợi.

Sau khi nhiệm kỳ của Zelenskyy kết thúc vào tháng 5/2024, Putin đã công khai đặt câu hỏi về tính hợp pháp của ông. Tuy nhiên, chính phủ Ukraine nhấn mạnh rằng bầu cử chỉ có thể được tổ chức sau khi chiến sự kết thúc và tình trạng thiết quân luật được dỡ bỏ.

Hôm thứ Ba, Trump tuyên bố rằng tỷ lệ ủng hộ của Zelenskyy chỉ ở mức 4%. Tuy nhiên, theo một cuộc khảo sát của Viện Xã hội học Quốc tế Kyiv (KIIS) vào tháng 2/2025, có tới 57% người dân Ukraine vẫn tin tưởng vào tổng thống của họ, tăng so với mức 52% vào tháng 12/2024.

Ông Anton Hrushevsky, Giám đốc điều hành của KIIS, cho biết kết quả này chứng tỏ rằng Zelenskyy “vẫn duy trì được mức tín nhiệm khá cao trong xã hội và quan trọng hơn cả, vẫn giữ được tính hợp pháp.”

Chiến lược của Trump và triển vọng chính sách đối với Nga

Những phát biểu mới nhất của Trump không chỉ phản ánh quan điểm cá nhân mà còn hé lộ định hướng chính sách của chính quyền ông trong nhiệm kỳ mới. Việc tổ chức đàm phán với Nga mà không có sự tham gia của Ukraine hay các đồng minh NATO có thể là tín hiệu cho thấy Washington đang tìm cách đạt được một thỏa thuận nhanh chóng để kết thúc chiến tranh, bất chấp lợi ích chiến lược của Kyiv.

Câu hỏi quan trọng lúc này là liệu sự thay đổi trong chính sách của Mỹ có dẫn đến một thỏa thuận hòa bình lâu dài hay không, hay sẽ đặt nền móng cho một sự tái cấu trúc trật tự an ninh khu vực theo hướng có lợi cho Moscow. Các nhà quan sát chính trị và tài chính toàn cầu đang theo dõi sát sao diễn biến này, vì bất kỳ sự thay đổi nào trong cục diện địa chính trị cũng có thể tác động mạnh mẽ đến thị trường vốn, thương mại quốc tế cũng như quan hệ kinh tế giữa phương Tây và Nga trong thời gian tới.

Hôm thứ Tư, đặc phái viên của Tổng thống Mỹ Donald Trump về vấn đề Ukraine, ông Keith Kellogg, đã có mặt tại Kyiv với tuyên bố sẽ "lắng nghe" chính quyền Ukraine và báo cáo lại với Trump về những gì thu thập được.

“Chúng tôi sẽ lắng nghe. Chúng tôi hiểu rõ nhu cầu về các bảo đảm an ninh,” Kellogg nói trong một cuộc phỏng vấn với truyền hình công cộng Ukraine. “Chủ quyền của quốc gia này là điều rất quan trọng đối với chúng tôi… Một phần nhiệm vụ của tôi là ngồi lại và lắng nghe.”

Dù vậy, những cam kết này vẫn chưa đủ để trấn an Kyiv và các đồng minh châu Âu, những nơi đang ngày càng lo ngại rằng Trump có thể tìm cách giải quyết cuộc xung đột theo hướng có lợi cho Tổng thống Nga Vladimir Putin. Chính quyền Mỹ hiện dường như đã có những điều chỉnh chiến lược quan trọng, khi không còn nhấn mạnh việc Ukraine gia nhập NATO và giảm bớt sức ép trong việc giúp Kyiv giành lại các vùng lãnh thổ bị Nga kiểm soát.

Sự dịch chuyển trong chính sách này có thể tác động lớn đến cán cân địa chính trị và ổn định tài chính khu vực, khi nhiều quốc gia châu Âu lo ngại về các điều kiện thương mại, đầu tư, cũng như sự thay đổi trong dòng vốn quốc phòng.

Áp lực bầu cử và rủi ro kinh tế của Ukraine

Việc tổ chức bầu cử trong bối cảnh chiến tranh kéo dài là một thách thức lớn đối với Ukraine, không chỉ từ góc độ an ninh mà còn xét trên phương diện kinh tế. Hàng triệu người dân nước này đã phải di tản, một số sống ở nước ngoài, số khác cư trú trong các khu vực do Nga kiểm soát, làm gián đoạn hệ thống hành chính và nguồn thu ngân sách.

Chính quyền Kyiv cũng bày tỏ lo ngại về nguy cơ an ninh nếu tổ chức bầu cử vào thời điểm này. Một cuộc khảo sát của Viện Cộng hòa Quốc tế (International Republican Institute) vào tháng 9 và tháng 10 năm ngoái cho thấy 60% người Ukraine phản đối việc tổ chức bầu cử tổng thống trong thời gian chiến tranh.

Ông David Arakhamia, lãnh đạo đảng cầm quyền của Tổng thống Volodymyr Zelenskyy tại Quốc hội Ukraine, đã tuyên bố trong tháng này rằng bất kỳ cuộc bầu cử nào cũng không nên diễn ra sớm hơn sáu tháng sau khi thiết quân luật được dỡ bỏ.

Tuy nhiên, Điện Kremlin không bỏ lỡ cơ hội tận dụng tình hình. Phát ngôn viên của Moscow ngày thứ Tư tuyên bố rằng quyết định tổ chức bầu cử tại Ukraine “không thể được đưa ra tại Moscow hay Washington,” một tuyên bố nhằm nhấn mạnh đây là vấn đề nội bộ của Kyiv, đồng thời phủ nhận mọi cáo buộc can thiệp chính trị từ phía Nga.

Châu Âu chia rẽ về kế hoạch triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình tại Ukraine

Trong khi đó, nội bộ châu Âu cũng đang có những bất đồng đáng kể về cách tiếp cận đối với cuộc chiến. Tại cuộc họp khẩn cấp ở Paris hôm thứ Hai, Anh thể hiện sẵn sàng đưa binh sĩ tới Ukraine trong trường hợp đạt được một lệnh ngừng bắn. Ngược lại, Đức, Ý, Ba Lan và Tây Ban Nha lại tỏ ra thận trọng hơn, lo ngại về những hệ lụy lâu dài của một sự can dự quân sự trực tiếp.

Về phía Mỹ, Trump tuyên bố hôm thứ Ba rằng ông ủng hộ việc triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình châu Âu tại Ukraine sau khi chiến tranh kết thúc, nhưng khẳng định Mỹ sẽ không tham gia vào hoạt động này.

Moscow nhanh chóng lên tiếng phản đối. Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov tuyên bố rằng bất kỳ sự hiện diện nào của lực lượng gìn giữ hòa bình châu Âu tại Ukraine đều là “không thể chấp nhận được” đối với Moscow.

Dù Trump không muốn Mỹ dính líu vào sứ mệnh gìn giữ hòa bình tại Ukraine, ông cũng nhấn mạnh rằng Washington sẽ không rút toàn bộ quân đội khỏi châu Âu trong bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào. Điều này cho thấy Mỹ vẫn có ý định duy trì sự hiện diện quân sự và ảnh hưởng chiến lược tại khu vực, ngay cả khi chính quyền Trump có cách tiếp cận khác đối với cuộc chiến ở Ukraine.
EU nỗ lực duy trì sự thống nhất, đối phó với chính sách thay đổi của Mỹ

Trước sự thay đổi trong chiến lược của Mỹ, Chủ tịch Hội đồng châu Âu António Costa hôm thứ Tư đã thực hiện các cuộc gọi trực tiếp với từng nhà lãnh đạo EU để thảo luận về các hình thức hỗ trợ bổ sung dành cho Ukraine.

Các cuộc thảo luận tập trung vào hai chủ đề chính: khả năng triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình và việc gia tăng chi tiêu quốc phòng chung trong EU, theo các quan chức EU.
Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cũng triệu tập một cuộc họp khẩn cấp thứ hai vào chiều thứ Tư, với sự tham gia của các thành viên NATO tại châu Âu chưa góp mặt trong cuộc họp hôm thứ Hai, cùng với Canada.

Một nguồn tin tham gia vào quá trình chuẩn bị cho cuộc họp cho biết mục tiêu chính là “khẳng định rằng có một khối liên minh xuyên Đại Tây Dương với lợi ích cần được xem xét,” đồng thời nhấn mạnh rằng đây cũng là nỗ lực nhằm duy trì sự chú ý của Trump đối với vấn đề Ukraine.

Tác động đối với thị trường tài chính và chiến lược đầu tư quốc phòng

Những thay đổi trong chính sách của Mỹ và sự chia rẽ nội bộ của châu Âu không chỉ tác động đến cục diện chiến sự Ukraine mà còn ảnh hưởng đáng kể đến thị trường tài chính và chiến lược đầu tư quốc phòng.

• Chi tiêu quốc phòng: Với những lo ngại ngày càng gia tăng về an ninh khu vực, nhiều nước châu Âu đang xem xét tăng ngân sách quốc phòng, tạo cơ hội cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực quốc phòng và an ninh.
• Thị trường năng lượng: Bất kỳ sự điều chỉnh nào trong quan hệ giữa Mỹ, Nga và Ukraine đều có thể tác động đến chuỗi cung ứng năng lượng, đặc biệt là giá dầu và khí đốt tại châu Âu.
• Dòng vốn đầu tư: Các nhà đầu tư đang theo dõi chặt chẽ các quyết định của chính quyền Trump, đặc biệt là trong bối cảnh Mỹ có thể thay đổi chính sách trừng phạt đối với Nga, điều này có thể tác động đến các công ty châu Âu có lợi ích tại thị trường Nga.

Sự chia rẽ trong nội bộ phương Tây về cách đối phó với cuộc chiến Ukraine, cùng với sự điều chỉnh đáng kể trong chính sách của Mỹ dưới thời Trump, đang đặt ra những thách thức chiến lược lớn đối với cả khu vực. Liệu phương Tây có thể tìm ra một sự đồng thuận chiến lược hay không vẫn là một dấu hỏi lớn, với tác động lan tỏa không chỉ về chính trị mà còn đến tài chính và kinh tế toàn cầu.