Vào thập niên 1990 và đầu 2000, Mỹ giữ vị thế thống trị toàn cầu về kinh tế và địa chính trị. Đây là thời kỳ của toàn cầu hóa mạnh mẽ, thị trường tài chính toàn cầu bị chi phối bởi Phố Wall và chính sách tiền tệ của Fed. Các ngân hàng trung ương trên thế giới buộc phải điều chỉnh theo Fed để tránh những tác động tiêu cực như biến động tỷ giá và lạm phát. Đồng minh của Mỹ được hưởng lợi từ việc tiếp cận thị trường, đầu tư và công nghệ, giúp họ thịnh vượng. Trong khi đó, các đối thủ như Liên Xô bị cô lập bởi các biện pháp trừng phạt, dẫn đến suy thoái và sụp đổ. Ngược lại, Trung Quốc – khi còn là bạn của Mỹ – đã phát triển mạnh mẽ nhờ sự hợp tác kinh tế và công nghệ với Mỹ, trở thành minh chứng cho sức mạnh ảnh hưởng của Mỹ trong việc quyết định số phận các quốc gia.

Hiện nay, các nền kinh tế lớn trên thế giới đang đối mặt với những thách thức rất khác nhau, dẫn đến sự khác biệt rõ rệt trong chính sách tiền tệ. Tại Mỹ, vấn đề chính trong hai năm qua là lạm phát sau đại dịch, khi giá cả tăng mạnh do chuỗi cung ứng bị gián đoạn và nhu cầu gia tăng. Tại châu Âu, lạm phát cũng là mối lo ngại, nhưng nghiêm trọng hơn bởi cuộc chiến ở Ukraine, làm gián đoạn nguồn cung cấp khí đốt giá rẻ từ Nga. Trong khi đó, Nhật Bản lại coi lạm phát là tín hiệu tích cực, cho thấy nền kinh tế có dấu hiệu khởi sắc sau nhiều năm trì trệ. Còn Trung Quốc, thay vì lạm phát, đang lo ngại về tình trạng giảm phát với giá cả quá thấp, phản ánh sự suy yếu của nền kinh tế, đặc biệt trong lĩnh vực bất động sản và tiêu dùng. Sự khác biệt này đã dẫn đến các chính sách tiền tệ khác nhau giữa các quốc gia.

Do đó, các ngân hàng trung ương trên thế giới đang đi theo những con đường khác nhau về chính sách tiền tệ. Fed đã chậm trong việc tăng lãi suất khi lạm phát tăng và cũng chậm cắt giảm khi lạm phát hạ nhiệt. Trong khi đó, ECB và BoE đã nhanh chóng điều chỉnh lãi suất trước Fed, cùng với nhiều ngân hàng trung ương tại các thị trường mới nổi. Trung Quốc lại đối mặt với nguy cơ giảm phát và sụp đổ thị trường bất động sản, buộc các nhà hoạch định chính sách phải can thiệp để kích thích nền kinh tế. Ngược lại, Nhật Bản đang tăng lãi suất để đối phó với lạm phát, cho thấy sự phân kỳ rõ rệt trong chính sách của các ngân hàng trung ương trên toàn cầu.

Trong bối cảnh chính sách tiền tệ của các ngân hàng trung ương toàn cầu có sự phân kỳ rõ rệt, JPY đã trải qua những biến động mạnh mẽ. Trong nửa đầu năm, JPY giảm mạnh do lãi suất của Fed ở mức cao, khiến dòng vốn đổ vào USD và làm mất giá JPY. Tuy nhiên, vào mùa hè, USDJPY bất ngờ giảm mạnh, có thể do thị trường điều chỉnh kỳ vọng hoặc thay đổi trong chính sách của BoJ. Khi kỳ vọng của Fed và BoJ tiếp tục đi theo những hướng khác nhau, JPY lại lao dốc một lần nữa. Những biến động này không chỉ ảnh hưởng đến đồng tiền này mà còn tác động lớn đến thị trường toàn cầu, tạo ra sự biến động trong giá trị của các tài sản khác, cho thấy rằng sự khác biệt trong chính sách tiền tệ của các ngân hàng trung ương có thể dẫn đến những hiện tượng bất thường và không ổn định trên thị trường.

Sự biến động trên thị trường ngoại hối gây ra nhiều hệ quả. Khi JPY yếu đi, các công ty trong nước thường thu được lợi nhuận cao hơn từ xuất khẩu, vì sản phẩm của họ trở nên rẻ hơn trên thị trường quốc tế, thúc đẩy chỉ số chứng khoán Nikkei tăng cao. Tuy nhiên, khi JPY mạnh lên, tình hình đảo ngược, giá trị sản phẩm Nhật Bản tăng lên trên thị trường quốc tế, làm giảm khả năng cạnh tranh và có thể dẫn đến việc giá cổ phiếu giảm, như đã diễn ra với mức giảm 12% trong một ngày vào tháng 8. Bên cạnh đó, hoạt động carry trade USD/JPY bị ảnh hưởng cũng góp phần tạo ra sự biến động. Khi JPY tăng giá, những khoản đầu tư này trở nên kém sinh lời, dẫn đến việc các nhà đầu tư nhanh chóng thoái vốn và gây tổn thất cho nhiều thị trường khác, từ cổ phiếu Mỹ đến đồng peso Mexico và Bitcoin. Điều này cho thấy sự liên kết mạnh mẽ giữa các thị trường tài chính toàn cầu.

Bất chấp các biện pháp trừng phạt mạnh mẽ của chính quyền Biden nhằm cắt giảm nguồn lực tài chính phục vụ cho cuộc chiến ở Ukraine, ảnh hưởng của Mỹ đối với nền kinh tế Nga đang có dấu hiệu suy yếu. Mặc dù Washington đã áp đặt hàng loạt lệnh trừng phạt, Ấn Độ vẫn tiếp tục mua dầu từ Nga, giúp Moscow duy trì nguồn thu. Trung Quốc cũng không ngừng xuất khẩu hàng hóa thiết yếu, hỗ trợ cho ngành công nghiệp của Nga, trong khi Triều Tiên cung cấp đạn pháo, bảo đảm cho quân đội của Tổng thống Putin có đủ trang thiết bị để tiếp tục cuộc chiến. Kết quả là, nền kinh tế Nga dự kiến sẽ tăng trưởng 3.5% vào năm 2024, cho thấy rằng các biện pháp trừng phạt của Mỹ không đạt được hiệu quả như mong đợi, đồng thời phản ánh sự chuyển dịch trong cấu trúc quyền lực toàn cầu, khi các nước không phải đồng minh của Mỹ đang gia tăng ảnh hưởng và giúp Nga vượt qua khó khăn.

Điều gì đang xảy ra? Thứ nhất, cấu trúc của nền kinh tế thế giới đã thay đổi, và Mỹ cùng các đồng minh của họ chiếm một tỷ lệ nhỏ hơn. Năm 1990, Mỹ chiếm 21% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) toàn cầu và Nhóm G-7 chiếm 50%. Đến năm 2024, tỷ lệ này đã giảm xuống còn 15% và 30%, tương ứng.

Thứ hai, sự chuyển dịch trong cấu trúc quyền lực kinh tế toàn cầu đang diễn ra mạnh mẽ. Trước đây, G-7 đóng vai trò chủ chốt trong việc quyết định các chính sách quan trọng, nhưng sự trỗi dậy của Trung Quốc và thị trường mới nổi đã dẫn đến việc mở rộng tổ chức này thành G-20 để bao quát thêm nhiều nền kinh tế đang phát triển. Tuy nhiên, sự rạn nứt ngày càng sâu sắc giữa Mỹ và các đồng minh châu Âu, đối diện với Trung Quốc và Nga, đã làm cho G-20 trở nên kém hiệu quả trong việc đưa ra quyết định chung. Sự xuất hiện của các nhóm cạnh tranh như BRICS—bao gồm Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi—cũng thể hiện sự suy giảm ảnh hưởng của G-7. Từ một danh mục đầu tư ban đầu, BRICS đã phát triển thành một câu lạc bộ thực sự, với các thành viên tổ chức hội nghị thượng đỉnh luân phiên. Điều này không chỉ phản ánh sự gia tăng sức mạnh của các quốc gia không thuộc G-7, mà còn làm giảm vai trò thống trị của Mỹ trong các quyết định kinh tế toàn cầu.

USD vẫn giữ vị trí là đồng tiền dự trữ chính của thế giới, nhưng gần đây, tỷ lệ nắm giữ của đồng tiền này trong các ngân hàng trung ương toàn cầu đang giảm bớt. Từ 72% vào năm 2000, tỷ lệ này đã giảm xuống còn 58% vào năm 2023, phản ánh sự nổi lên của các nền kinh tế khác, đặc biệt là Trung Quốc. Một chỉ số quan trọng của sự chuyển dịch này là việc gia tăng sử dụng đồng nhân dân tệ (RMB) trong các giao dịch thương mại quốc tế. Theo dữ liệu từ PBoC, hiện tại 25% giao dịch thương mại của Trung Quốc được thực hiện bằng đồng nhân dân tệ, trong khi con số này trước đây là 0 chỉ hơn một thập kỷ trước. Sự gia tăng này không chỉ cho thấy xu hướng thương mại toàn cầu đang thay đổi, mà còn cho thấy đồng nhân dân tệ đang từng bước trở thành một lựa chọn phổ biến hơn cho các giao dịch quốc tế, qua đó làm giảm bớt sự thống trị của USD trong hệ thống tài chính toàn cầu.

Không có gì ngạc nhiên khi tầm ảnh hưởng của Mỹ đã giảm. Các nền kinh tế khác, đáng chú ý là Trung Quốc, đang bắt đầu ảnh hưởng nhiều hơn. Trong những tháng tới, việc Fed điều chỉnh tốc độ và quy mô của các đợt cắt giảm lãi suất sẽ quan trọng. Nhưng có thể đợt kích thích của Bắc Kinh cũng không kém. Một mô hình kinh tế của Bloomberg cho thấy gói biện pháp Bộ Chính trị Trung Quốc công bố vào cuối tháng 9 sẽ bổ sung khoảng 300 tỷ USD vào GDP toàn cầu trong năm tới — và nhiều hơn nữa nếu Bộ Tài chính thực hiện kích thích tài khóa.

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đang thay đổi mạnh mẽ, việc điều chỉnh chính sách trở thành nhiệm vụ sống còn đối với các chính phủ nhằm duy trì tăng trưởng kinh tế. Các chính phủ phải đối mặt với nhiều thách thức như lạm phát, khủng hoảng chuỗi cung ứng và các yếu tố địa chính trị có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của nền kinh tế, từ đó tác động trực tiếp đến việc làm và mức sống của người dân. Đồng thời, các doanh nghiệp cũng chịu áp lực lớn để duy trì hoạt động của chuỗi cung ứng, trong khi sự bất ổn trong thị trường và nguồn cung nguyên liệu ngày càng gia tăng. Điều này buộc họ phải tìm kiếm và thiết lập những nguồn cung đáng tin cậy để giảm thiểu rủi ro. Đối với các nhà đầu tư, việc tối đa hóa lợi nhuận trong một môi trường không chắc chắn đòi hỏi họ phải đưa ra những quyết định đầu tư sáng suốt.

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đầy biến động, các nhà đầu tư đang phải đối mặt với những thách thức chưa từng có, khi ranh giới giữa "lãi" và "lỗ" rất mong manh. Sự phức tạp của thị trường tài chính hiện tại không chỉ đòi hỏi nhà đầu tư phải đưa ra những quyết định đầu tư sáng suốt mà còn phải nắm bắt được thời điểm thích hợp để hành động. Chẳng hạn, GBP đã trải qua những đợt biến động mạnh mẽ, khi tăng vọt rồi lại sụt giảm nhanh chóng, thể hiện sự nhạy cảm của với các quyết định của BoE trong bối cảnh không đồng bộ với Fed. Tương tự, thị trường chứng khoán Trung Quốc đã phục hồi mạnh mẽ nhờ vào các biện pháp kích thích kinh tế từ Bộ Chính trị. Đặc biệt, giá dầu cũng chứng kiến sự gia tăng đột biến do tình hình chiến sự ở Trung Đông, điều này càng làm rõ ràng hơn rằng các yếu tố địa chính trị đang tạo ra những biến động lớn trong giá cả hàng hóa. Tất cả những điều này cho thấy trong môi trường kinh tế hiện tại, nhà đầu tư không chỉ cần theo dõi các yếu tố kinh tế mà còn cả các yếu tố chính trị và xã hội, vì những biến động này có thể xảy ra nhanh chóng và ảnh hưởng sâu sắc đến quyết định đầu tư của họ.