Từ Trung Quốc, Mỹ đến Liên minh châu Âu, sản lượng gạo đang giảm và giá gạo tăng mạnh với hơn 3.5 tỷ người trên toàn cầu, đặc biệt là ở châu Á - Thái Bình Dương - nơi tiêu thụ 90% lượng gạo của thế giới.

Theo Fitch Solutions, thị trường gạo toàn cầu sẽ ghi nhận mức thiếu hụt lớn nhất trong hai thập kỷ vào năm 2023.

Theo các nhà phân tích, thiếu hụt gạo ở mức độ này sẽ gây tổn hại cho các nhà nhập khẩu lớn.

Chuyên gia phân tích hàng hóa Charles Hart của Fitch Solutions cho biết: “Ở mức độ toàn cầu, tác động rõ ràng nhất của thiếu hụt là giá gạo cao kỷ lục”.

Giá gạo dự kiến sẽ duy trì quanh mức đỉnh hiện tại cho đến năm 2024, theo báo cáo của bộ phận rủi ro quốc gia & phân tích ngành của Fitch ngày 4/4.

Theo báo cáo, giá gạo sẽ đạt trung bình 17.3 USD/cwt trong năm 2023 và sẽ chỉ giảm xuống 14.5 USD/cwt vào năm 2024. 1 cwt tương đương khoảng 45kg.

Hart cho biết: “Do gạo là hàng hóa lương thực chính trên nhiều thị trường châu Á, giá cả là yếu tố quyết định lạm phát lương thực và an ninh lương thực, đặc biệt với các hộ gia đình nghèo”.

Báo cáo của Fitch dự báo thiếu hụt toàn cầu trong năm 2022/2023 sẽ ở mức 8.7 triệu tấn.

Điều này sẽ đánh dấu mức thiếu hụt gạo toàn cầu lớn nhất kể từ năm 2003/2004, khi thị trường gạo toàn cầu thâm hụt tới 18.6 triệu tấn, Hart cho biết.

Căng thẳng nguồn cung

Nguồn cung gạo bị thiếu hụt do chiến tranh đang diễn ra ở Ukraine, cũng như thời tiết xấu ở các nền kinh tế sản xuất lúa gạo như Trung Quốc và Pakistan.

Trong nửa cuối năm ngoái, nhiều vùng đất nông nghiệp ở Trung Quốc - nước sản xuất gạo lớn nhất thế giới, đã bị ảnh hưởng bởi lũ lụt và đợt mưa lớn vào mùa hè.

Theo công ty phân tích nông nghiệp Gro Intelligence, tổng lượng mưa ở tỉnh Quảng Tây và Quảng Đông, trung tâm sản xuất lúa gạo lớn của Trung Quốc, đã ở mức cao thứ hai trong ít nhất 20 năm.

Tương tự, Pakistan - quốc gia chiếm 7.6% giao thương gạo toàn cầu - đã ghi nhận sản lượng năm 2021 giảm 31% so với cùng kỳ do lũ lụt nghiêm trọng. Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ cho biết tác động của việc này "tồi tệ những dự kiến ban đầu".

Hart chỉ ra rằng sự thiếu hụt một phần là do “sự suy giảm sản lượng thu hoạch hàng năm của Trung Quốc đại lục do nắng nóng gay gắt và hạn hán, cũng như tác động của lũ lụt nghiêm trọng ở Pakistan”.

Theo một nghiên cứu khoa học, lúa là loại cây trồng dễ bị tổn thương và có khả năng mất mùa cao nhất do hiện tượng El Nino.

Ngoài những thách thức về nguồn cung bị thắt chặt, gạo đã trở thành một lựa chọn thay thế ngày càng hấp dẫn sau khi giá của các loại lương thực khác tăng vọt kể từ khi Nga tấn công Ukraine vào tháng 2 năm 2022, ông Hart cho biết thêm. Kết quả là nhu cầu gạo tăng mạnh.

Vậy bát cơm nhà ai sẽ bị ảnh hưởng?

Oscar Tjakra, nhà phân tích cấp cao tại ngân hàng lương thực và nông nghiệp toàn cầu Rabobank, cho biết sản lượng gạo hàng năm thấp hơn ở các quốc gia khác như Mỹ và EU cũng góp phần gây ra thiếu hụt.

“Tình trạng thiếu hụt sản lượng gạo toàn cầu sẽ làm tăng chi phí nhập khẩu gạo của các nước nhập khẩu lớn như Indonesia, Philippines, Malaysia và các nước châu Phi vào năm 2023”, ông Tjakra nói.

Kelly Goughary, nhà phân tích cấp cao tại Gro Intelligence, cho biết nhiều quốc gia cũng sẽ phải giải phóng kho dự trữ trong nước. Bà cho biết các quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi thiếu hụt sẽ là những nước đang phải chịu lạm phát lương thực trong nước cao như Pakistan, Thổ Nhĩ Kỳ, Syria và một số nước châu Phi.

“Thị trường xuất khẩu gạo toàn cầu, vốn thường có ít nguồn cung hơn so với các loại ngũ cốc chính khác… đã bị ảnh hưởng bởi lệnh hạn chế xuất khẩu của Ấn Độ,” ông Hart của Fitch Solutions cho biết.

Ấn Độ đã cấm xuất khẩu gạo tấm vào tháng 9, một động thái mà Hart cho biết là “yếu tố chính thúc đẩy giá gạo”.

Thặng dư gạo - việc sớm muộn cũng sẽ xảy ra

Tuy nhiên, sự thiếu hụt có thể sớm đi vào dĩ vãng.

Fitch Solutions ước tính rằng thị trường gạo toàn cầu sẽ trở lại “trạng thái gần như cân bằng vào năm 2023/24”.

Điều đó có thể dẫn đến giá gạo tương lai so với cùng kỳ giảm xuống dưới mức năm 2022, nhưng vẫn tăng ở mức “hơn 1/3 so với giá trị trung bình trước Covid (2015-2019), một phần do hàng tồn kho được bổ sung sau một giai đoạn rút vốn trên diện rộng.”

“Chúng tôi tin rằng thị trường gạo sẽ thặng dư trở lại vào năm 2024/25 và sau đó nguồn cung sẽ thoải mái hơn trong trung hạn.”