Vàng là loại tài sản phi lợi suất mà các nhà đầu tư sẽ mua khi thị trường bất ổn. Lạm phát, giảm phát, chiến tranh, dịch bệnh, vàng là biểu hiện hữu hình của một trạng thái lo lắng, ẩn chứa trong một kim loại quyến rũ nhưng phần lớn vô dụng. Thật kỳ lạ, vàng đang trải qua chính thời kỳ "hoàn hảo" của mình, khi giá vàng đạt mức kỷ lục mới vào tuần trước. Hơn thế nữa, vàng dường như gần như miễn nhiễm với những yếu tố mà thông thường sẽ ảnh hưởng tới giá trị của mình.

Trường hợp đầu tư vào vàng thường thay đổi theo thời gian, nhưng thường được đặt trong bối cảnh so sánh: vàng so với cổ phiếu, đồng USD, bitcoin, v.v. Mối quan hệ dễ hiểu nhất là giữa vàng và lợi suất thực của Trái phiếu chính phủ: Khi lợi suất này dương hoặc đang tăng, vàng là loại tài sản phi lợi suất, không mang lại lợi tức, nên sẽ chịu ảnh hưởng tiêu cực và ngược lại. Mối quan hệ này đã đổ vỡ vào năm 2022.

Giá vàng ổn định trước sự gia tăng đột ngột của lợi suất thực khi Fed bắt đầu tăng lãi suất vào năm 2022

Một mô hình đa yếu tố liên quan đến giá vàng, được duy trì bởi Longview Economics, một công ty phân tích có trụ sở tại London, đã bắt đầu có sự chênh lệch đáng kể so với giá thị trường của vàng vào năm 2022, sau khi theo sát giá vàng từ năm 2008. Đến đầu năm 2024, mô hình này dự báo vàng ở mức giá dưới 1,000 USD/ounce, trong khi vàng khi đó đang được giao dịch ở mức hơn 2,000 USD. Tương tự, các quỹ ETF thực bắt đầu thanh lý kho dự trữ của mình một cách mạnh mẽ từ giữa năm 2022, có lẽ do ảnh hưởng từ chính sách thắt chặt của Fed. Nhưng điều này hầu như không ảnh hưởng đến giá, và sau đó vàng thực tế đã tăng mạnh ngay cả khi việc thanh lý quỹ ETF vẫn tiếp tục.

Các ETF đã thanh lý lượng vàng tồn kho nhưng giá vàng vẫn tăng vọt lên mức kỷ lục mới

Vàng đã được "cứu" nhờ các ngân hàng trung ương can thiệp. Cuộc chiến tranh mới của Nga vào Ukraine năm 2022 đã khiến Mỹ và các đồng minh áp đặt các lệnh trừng phạt, thúc đẩy một làn sóng dự trữ vàng từ các ngân hàng trung ương như một biện pháp phòng ngừa địa chính trị và để đa dạng hóa dự trữ khỏi đồng USD. Lượng vàng mà các ngân hàng trung ương mua đã tăng gấp hơn năm lần từ quý I đến quý III của năm 2022 và vẫn luôn duy trì ở mức cao so với thập kỷ trước, trong đó, nổi bật nhất là Trung Quốc.

Dự trữ vàng của ngân hàng trung ương Trung Quốc

Vai trò của Trung Quốc trong đợt tăng giá vàng có thể không chỉ giới hạn ở ngân hàng trung ương. Nền kinh tế Trung Quốc đang dần chậm lại, đặc biệt là trong lĩnh vực bất động sản đã bão hòa, điều này được thể hiện qua sự sụt giảm mạnh về niềm tin của người dân và khối lượng giao dịch bất động sản từ năm 2022. Thị trường chứng khoán Trung Quốc cũng đã trải qua một giai đoạn "thê thảm" kể từ khi đạt đỉnh sau đại dịch năm 2021, theo như John Authers từ Bloomberg Opinion nhận định.

Dù chính quyền Bắc Kinh đã tung ra các gói kích thích nền kinh tế nhưng chúng dường như không đủ mạnh để thúc đẩy cho các hoạt động xây dựng. Rory Johnston, chuyên gia từ bản tin Commodity Context, cho rằng năm 2024 có thể là năm thứ hai trong hơn ba thập kỷ mà nhu cầu về dầu của Trung Quốc giảm, một phần do sự suy yếu của ngành xây dựng ảnh hưởng đến tiêu thụ dầu diesel. Hiện tại, giá vàng đang ở mức cao nhất so với giá dầu kể từ đầu năm 2021, trong thời kỳ căng thẳng của đại dịch.

Với 70% tài sản của các hộ gia đình Trung Quốc nằm trong bất động sản, chứng khoán và lợi suất đang giảm, cùng với việc tiền điện tử bị cấm, vàng đã trở thành kênh đầu tư thay thế rõ ràng nhất. Có dấu hiệu cho thấy các nhà đầu tư Trung Quốc đã mua vàng mạnh tay hơn, thể hiện qua mức phí bảo hiểm cho vàng vật chất nội địa tăng lên trong hơn một năm qua. Hội đồng Vàng Thế giới cũng ghi nhận nhu cầu toàn cầu tăng mạnh trong những quý gần đây, cho thấy việc tích trữ vàng đã gia tăng.

Cơn sốt vàng

Việc Fed có thể chuyển hướng sang nới lỏng chính sách tiền tệ, cùng những lo ngại về khả năng suy thoái kinh tế ở Mỹ, càng làm cho vàng thêm hấp dẫn. Các vấn đề về địa chính trị đã giúp vàng tránh được tác động từ chu kỳ thắt chặt lãi suất, và khiến cho vàng tiếp tục được hưởng lợi từ sự giảm sút của lợi suất thực tế.

Tuy nhiên, nền kinh tế Mỹ vẫn đang hoạt động khá tốt và thị trường đã kỳ vọng rằng Fed sẽ cắt giảm lãi suất thêm 200 bps, bất chấp những bất ổn về địa chính trị.

Việc các ngân hàng trung ương mua vàng vẫn ở mức cao trong nửa đầu năm nay, nhưng đã chậm lại khi so với nhịp độ điên cuồng của năm 2022. Bên cạnh đó, chênh lệch giữa hợp đồng tương lai và giá giao ngay đã cho thấy nhu cầu của thị trường này đã phần nào lắng xuống.

Những yếu tố rủi ro khiến vàng tăng giá vẫn tồn tại, nhưng có vẻ như đợt tăng giá này đã phản ánh đầy đủ các rủi ro đó và có lẽ còn nhiều hơn thế. Khi có quá nhiều điều tốt đẹp liên quan đến vàng, có lẽ cũng là lúc chúng ta nên cẩn trọng.