Trong nỗ lực trở lại Nhà Trắng, cựu Tổng thống Donald J. Trump đã cam kết cắt giảm một nửa chi phí năng lượng của người Mỹ trong vòng một năm, như một phần của kế hoạch nhằm giảm lạm phát và đưa lãi suất thế chấp trở lại mức thấp kỷ lục.

Tuy nhiên, các nhà kinh tế, chuyên gia phân tích - và ngay cả thành tích của ông Trump trong nhiệm kỳ đầu tiên - cho thấy khó có khả năng ông Trump có thể thực hiện được những lời hứa này.

Cam kết của ông Trump về việc giảm mạnh chi phí sinh hoạt của người Mỹ một phần dựa trên kế hoạch mở rộng nhanh chóng hoạt động khoan dầu khí và giảm bớt các rào cản từ chính phủ đối với việc xây dựng nhà máy điện, mà theo ông sẽ cắt giảm hóa đơn năng lượng "hơn một nửa". Ông thường xuyên tuyên bố rằng khi giá cả giảm, lãi suất sẽ giảm theo, cùng với lãi suất thế chấp.

Tuy nhiên, ông Trump không đưa ra mô hình hay phân tích kinh tế nào để hỗ trợ cho những khẳng định của mình. Nghiên cứu kinh tế và kinh nghiệm lịch sử cho thấy các tổng thống chỉ có ảnh hưởng hạn chế đối với các công ty điện lực được quản lý tại địa phương hoặc đối với giá dầu, vốn là hàng hóa được giao dịch toàn cầu.

Steven Kamin, một nghiên cứu viên cao cấp tại Viện Doanh nghiệp Mỹ (một tổ chức của đảng Bảo thủ) và là cựu chuyên gia kinh tế của Cục Dự trữ Liên bang, nhận xét: "Ông ấy không thực sự có đủ công cụ để hạ giá dầu đủ mức để cắt giảm một nửa giá xăng."

Nhìn chung, các chuyên gia và bằng chứng từ quá khứ cho thấy ông Trump đang hứa hẹn quá mức về các vấn đề kinh tế then chốt liên quan đến giá cả và lãi suất. Điều này phù hợp với mô hình mà ông đã thiết lập trong các chiến dịch trước đây - trong đó ông nhấn mạnh vào những kết quả lớn, bắt mắt mà ít chú ý đến chi phí hoặc cách thức thực hiện cam kết.

Trump đang đưa ra những lời hứa kinh tế lớn.

Ông Trump đã thường xuyên đưa ra lời hứa từ chiến dịch tranh cử. Ông nói với khán giả tại Câu lạc bộ Kinh tế New York tuần trước: "Chúng tôi sẽ ban hành tuyên bố khẩn cấp quốc gia để đạt được sự gia tăng mạnh mẽ trong nguồn cung năng lượng trong nước". Sau đó, theo lời ông, giá xăng sẽ giảm, kéo theo sự giảm giá của các mặt hàng khác.

"Chúng ta sẽ giảm giá xăng xuống dưới 2 USD/gallon, làm giảm giá mọi thứ từ giá điện đến hàng tạp hóa, giá vé máy bay và chi phí nhà ở," ông Trump nói. Khi lạm phát hạ nhiệt, ông ngụ ý rằng Fed sẽ hạ lãi suất: Ông bắt đầu dự đoán rằng lãi suất thế chấp có thể giảm xuống dưới 3%.

Tuy nhiên, chuỗi sự kiện này dường như phụ thuộc phần lớn vào việc giá năng lượng giảm mạnh, điều mà các nhà phân tích cho rằng có thể khó đạt được.

"Năng lượng là nguyên nhân ban đầu gây ra vấn đề của chúng ta," ông Trump nói tuần trước.

Mặc dù tổng thống có thể giúp giảm giá điện phần nào, nhưng giá điện là kết quả của sự kết hợp phức tạp của nhiều yếu tố, theo Scott Segal, chuyên gia Bracewell - công ty chuyên về năng lượng. Những yếu tố này bao gồm lạm phát tổng thể, tăng trưởng nhu cầu, quy định và các cú sốc như thời tiết khắc nghiệt.

"Một số yếu tố này có thể được giải quyết ở mức độ nhỏ," ông nói trong một email, nhưng "kiểm soát thời tiết là một yêu cầu quá lớn."

Về lời hứa cụ thể nhất của ông Trump - đưa giá xăng xuống dưới 2 USD/gallon - một số nhà phân tích năng lượng cho rằng không có cách rõ ràng nào để ông thực hiện điều đó.

Giá xăng rất khó thay đổi.

Patrick De Haan, trưởng bộ phận phân tích dầu mỏ tại GasBuddy, nói: "Tổng thống không kiểm soát sản xuất dầu của Mỹ: Ông ấy có thể bật đèn xanh, cắt giảm thủ tục hành chính và tạo điều kiện rất dễ dàng để khoan. Tuy nhiên, tổng thống không thể yêu cầu các công ty dầu mỏ tự bắn vào chân mình."

Ông nói, đó về cơ bản là điều sẽ xảy ra nếu giá dầu giảm đủ để đưa chi phí xăng tại trạm bơm xuống mức cực thấp mà ông Trump đang hứa hẹn trong bất kỳ khoảng thời gian nào. Sẽ rất khó để các công ty có lãi.

Mặc dù ông Trump nói rằng ông sẽ tuyên bố "tình trạng khẩn cấp quốc gia" để có thể nhanh chóng phê duyệt giấy phép cho đường ống dẫn dầu và khoan, ông De Haan lưu ý rằng đó sẽ là một điều bất thường trong tình hình hiện tại. Sản xuất đã tiếp tục tăng dưới thời chính quyền ông Biden, và Mỹ đang bơm nhiều dầu thô hơn bất kỳ quốc gia nào trong lịch sử.

Helima Croft, người đứng đầu chiến lược hàng hóa tại RBC Capital Markets, nói: "Tôi không chắc 'tình trạng khẩn cấp quốc gia' có nghĩa là gì," và giải thích rằng bà không chắc một động thái như vậy sẽ khuyến khích các công ty sản xuất ở mức giá thấp hơn nhiều như thế nào. "Họ sẽ không khoan trừ khi điều đó có ý nghĩa về mặt kinh tế."

Và việc đơn giản là sản xuất nhiều nhiên liệu hơn trong nước không nhất thiết sẽ làm giá giảm. Cả nhu cầu và sản lượng toàn cầu đều quan trọng - những yếu tố có thể bị ảnh hưởng bởi sức khỏe của nền kinh tế hoặc thậm chí là các sự kiện thời tiết như bão có thể làm gián đoạn cơ sở hạ tầng năng lượng.

Chẳng hạn, từ khi ông Trump nhậm chức năm 2017 cho đến khi rời nhiệm sở năm 2021, sản lượng dầu của Mỹ đã tăng đều đặn. Tuy nhiên, giá xăng ở Mỹ về cơ bản không thay đổi vào cuối nhiệm kỳ so với đầu nhiệm kỳ, ở mức chưa đến 2.40 USD/gallon trên toàn quốc. Điều tương tự cũng xảy ra với chi phí điện năng, mặc dù sản lượng khí đốt tự nhiên đã tăng trong thời gian ông Trump làm tổng thống.

Lãi suất không thuộc thẩm quyền của tổng thống.

Nếu ông Trump không thể cắt giảm mạnh giá xăng như đã hứa, không rõ liệu ông còn con đường nào khác để giảm lạm phát một cách đáng kể.

Trump tuyên bố rằng việc cắt giảm quy định có thể giảm động lực cho các công ty tăng giá, và một số nhà phân tích đồng ý rằng việc cắt giảm thủ tục hành chính có thể làm giảm chi phí ở một mức độ nào đó.

Tuy nhiên, mức thuế quan cao hơn mà ông đề xuất - bao gồm cả thuế toàn diện có thể lên tới 10% - sẽ làm cho hàng nhập khẩu đắt đỏ hơn và đẩy giá lên cao. Và điều đó có thể gây nguy hiểm cho lời hứa về lãi suất thế chấp thấp hơn nhiều của ông.

Trump không có quyền kiểm soát trực tiếp đối với lãi suất. Lãi suất ngắn hạn được thiết lập bởi Fed, NHTW của Mỹ, vốn độc lập với Nhà Trắng, và những lãi suất này được áp dụng để điều chỉnh lãi suất cho vay nhà ở và xe hơi.

Mặc dù ông Trump có thể cố gắng bổ nhiệm các quan chức vào Fed những người ủng hộ yêu cầu lãi suất thấp của ông, nhưng ông có thể không làm được điều đó ngay lập tức. Jerome H. Powell, Chủ tịch Fed, có nhiệm kỳ kéo dài đến năm 2026. Trump ám chỉ rằng ông không có kế hoạch cố gắng sa thải Powell sớm (ít nhất là tại thời điểm này), và ngay cả khi muốn, cũng không rõ liệu ông có thể làm được hay không.

Điều đó có nghĩa là lãi suất Fed thấp hơn sẽ phải đến từ phản ứng với những gì thực sự đang xảy ra trong nền kinh tế - bao gồm cả việc liệu lạm phát có được kiểm soát hay không.

Lãi suất thế chấp không có khả năng giảm xuống 3%.

Mặc dù các nhà hoạch định chính sách tiền tệ đã chuẩn bị cắt giảm lãi suất khi lạm phát hạ nhiệt, như đã diễn ra trong hai năm qua, những đợt cắt giảm mà họ dự báo không hề gần với mức ông Trump đang hứa hẹn.

Trên thực tế, nhiều nhà kinh tế cho rằng với mức độ cắt giảm lãi suất mà các nhà hoạch định chính sách tiền tệ dự kiến, lãi suất thế chấp có thể ổn định ở mức khoảng 5.5%. Ông Kamin nói rằng trong "tình huống tốt nhất" có thể thấy lãi suất thế chấp giảm xuống 4%, nhưng ông nghĩ 5% là khả thi hơn.

Nếu các chính sách của ông Trump khiến lạm phát vẫn dai dẳng hoặc thậm chí tăng trở lại, điều đó có thể khiến Fed cắt giảm lãi suất ít hơn so với dự kiến hiện tại của các quan chức, một số nhà kinh tế đã cảnh báo.

"Chúng tôi tin rằng Fed sẽ thực hiện chu kỳ cắt giảm ít quyết liệt hơn dưới chính quyền Trump thứ hai do bản chất gây lạm phát của các khoản thuế quan bổ sung," các nhà kinh tế tại Nomura viết trong một phân tích gần đây.

Nhưng ông Trump vẫn khẳng định kế hoạch của ông sẽ hiệu quả.

Chiến dịch tranh cử của Trump phản đối ý kiến cho rằng ông sẽ gặp khó khăn trong việc thực hiện các lời hứa kinh tế của mình.

"Đối với những người nghi ngờ liệu Tổng thống Trump có thể thực hiện được những lời hứa kinh tế đầy tham vọng của mình hay không - chỉ cần nhìn vào thành tích nhiệm kỳ đầu tiên của ông ấy," Karoline Leavitt, người phát ngôn của Trump, nói. Trong nhiệm kỳ đầu tiên, "các chính sách của Tổng thống Trump đã dẫn đến lãi suất thế chấp thấp kỷ lục," cùng với giá xăng chỉ 1.50 USD/gallon.

Giá xăng đã giảm vào đầu năm 2020 (xuống 1.50 USD ở một số nơi và 1.77 USD trên toàn quốc). Tuy nhiên, những mức giá này, cùng với clãi suất thế chấp cực thấp, là do cuộc suy thoái đột ngột và sâu sắc do đại dịch gây ra, khiến người tiêu dùng ở nhà và Fed phải cắt giảm lãi suất xuống gần 0 để ngăn chặn một cuộc suy thoái kinh tế.

Khi được yêu cầu đưa ra bằng chứng kinh tế cụ thể cho lời hứa giảm một nửa giá năng lượng và đưa giá xăng xuống dưới 2 USD, bà Leavitt, người phát ngôn của Trump, đã đáp trả một cách sắc sảo: "Chúng ta như đang quay ngược thời gian vậy! Tình huống này gợi nhớ đến năm 2016, khi Phố Wall và giới chuyên gia kinh tế đồng loạt dự đoán rằng chính sách của Trump sẽ kìm hãm tăng trưởng và đẩy lạm phát lên cao. Truyền thông lúc đó đã vội vàng coi những dự báo này như sự thật hiển nhiên. Nhưng cuối cùng, khi thực tế chứng minh ngược lại, chẳng ai thèm đính chính hay nhận lỗi cả."

Thực tế cho thấy, trong suốt nhiệm kỳ của Tổng thống Trump trước khi đại dịch COVID-19 bùng phát vào năm 2020, cả tăng trưởng kinh tế lẫn tỷ lệ lạm phát đều không có biến động đột biến nào đáng kể. Các chỉ số này nhìn chung vẫn duy trì quỹ đạo tương tự như giai đoạn trước khi ông nhậm chức.