Kể từ năm 2018, khoảng 50 công ty công nghệ châu Âu đã niêm yết trên các thị trường Mỹ. Hậu quả là, theo báo cáo tháng 7 của McKinsey, châu Âu đã "đánh mất" tổng cộng 439 tỷ USD giá trị thị trường từ năm 2015 đến 2023, được tính toán dựa trên vốn hóa của các công ty tại thời điểm chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) và sự gia tăng giá trị thị trường sau đó. Không có gì ngạc nhiên khi tiếng nói đòi hỏi châu Âu tạo ra sàn Nasdaq riêng ngày càng dâng cao khi mùa IPO tiếp theo đang đến gần.

Trong một bức thư ngỏ tuần này, một nhóm các sàn giao dịch chứng khoán châu Âu - bao gồm Euronext và Deutsche Börse - cùng các hiệp hội khởi nghiệp đã kêu gọi EU hoàn thiện liên minh thị trường vốn, một vấn đề đã được thảo luận trong suốt một thập kỷ qua. Họ viết: "Thị trường vốn châu Âu cởi mở, vận hành tốt và hội nhập là điều cốt yếu để thúc đẩy thị trường chung". Họ khẳng định rằng những thị trường như vậy sẽ giúp tăng cường khả năng cạnh tranh, đổi mới, tăng trưởng bền vững và tạo việc làm cho EU.

Hiện tại, EU có 35 sàn giao dịch niêm yết và 18 trung tâm thanh toán bù trừ, so với con số tương ứng là 3 và 1 ở Mỹ. Tuy nhiên, EU chỉ chiếm 11% tổng vốn hóa thị trường chứng khoán toàn cầu, trong khi Mỹ chiếm tới 43%. Đợt IPO công nghệ châu Âu tiếp theo có thể sẽ bao gồm một số công ty tăng trưởng cao như Vinted, Bolt, Klarna, Northvolt và Celonis. Nhiều công ty trong số này dường như sẽ hướng đến thị trường Mỹ.

Một số chuyên gia tài chính bác bỏ sự ám ảnh về địa điểm niêm yết. Họ cho rằng ngay cả khi niêm yết ở Mỹ, các công ty châu Âu vẫn thường duy trì hiện diện lớn tại thị trường quê nhà. Đồng thời, việc niêm yết ở Mỹ giúp họ tiếp cận nguồn vốn rẻ hơn, thanh khoản dồi dào hơn và các cổ đông am hiểu công nghệ hơn. Vốn là thứ có thể thay thế cho nhau và không mang quốc tịch. Vậy vấn đề ở đâu?

Rắc rối là ở chỗ "sự di cư" của các doanh nghiệp phản ánh một vấn đề cấu trúc lớn hơn: sự yếu kém của châu Âu trong việc cung cấp vốn tăng trưởng ở giai đoạn sau. Khi điều này buộc các công ty công nghệ triển vọng nhất phải chuyển ra nước ngoài, châu Âu có nguy cơ mất đi những cơ hội việc làm, bằng sáng chế, thuế và lợi ích kinh tế mà các công ty này tạo ra. Hơn nữa, các quỹ đầu tư mạo hiểm của Mỹ và quỹ hưu trí Canada thường đầu tư tích cực vào các giai đoạn sau ở châu Âu hơn cả chính các tổ chức châu Âu.

Clark Parsons, Giám đốc điều hành người Mỹ của Mạng lưới Khởi nghiệp Châu Âu - tổ chức ủng hộ bức thư ngỏ - bày tỏ sự thất vọng khi người hưởng lợi lớn từ đổi mới sáng tạo của châu Âu lại thường là những người về hưu ở California và Canada, chứ không phải người châu Âu. Ông đặt câu hỏi đầy trăn trở: "Tại sao một thị trường rộng lớn với dân số đông đảo như châu Âu lại phải phụ thuộc hoàn toàn vào thị trường vốn từ bên kia đại dương?"

Một báo cáo gần đây của IMF lập luận rằng EU nên tích cực thúc đẩy đầu tư từ các quỹ đầu tư mạo hiểm (VC) vào các công ty khởi nghiệp đổi mới, qua đó giảm bớt sự phụ thuộc vào tài chính ngân hàng. Chiến lược này sẽ mang lại cả lợi ích tăng trưởng trực tiếp lẫn hiệu ứng lan tỏa tích cực.

Con số thống kê cho thấy sự chênh lệch đáng báo động: Trong giai đoạn 2013-2023, các quỹ đầu tư mạo hiểm ở EU chỉ huy động được 130 tỷ USD, trong khi con số này ở Mỹ lên tới 924 tỷ USD- gấp hơn 7 lần.

Phần lớn nền tảng cho một nền kinh tế năng động hơn đã được thiết lập. Trong thập kỷ qua, châu Âu đã tạo ra một cộng đồng khởi nghiệp sôi động. Khu vực này đang nhộn nhịp với những doanh nhân quyết tâm tạo ra những đột phá lớn. Mặc dù quy mô nhỏ, nhưng theo Cambridge Associates, các quỹ đầu tư mạo hiểm châu Âu đã tạo ra lợi nhuận cao hơn so với các đối thủ Mỹ trong 10 năm qua.

Ít nhất trên phương diện ngôn từ, các nhà lãnh đạo EU đang hứa hẹn sẽ hoàn thiện liên minh thị trường vốn. Ursula von der Leyen đã đặt việc này làm ưu tiên cho nhiệm kỳ thứ II của bà với tư cách là Chủ tịch Ủy ban châu Âu. Cựu Thủ tướng Ý Mario Draghi cũng được kỳ vọng sẽ ủng hộ ý tưởng này khi ông trình bày báo cáo cuối cùng về khả năng cạnh tranh của châu Âu vào tuần tới. Tuy nhiên, các nhà lãnh đạo của một số quốc gia EU, bao gồm Pháp và Đức, đang chịu áp lực ngày càng tăng từ các phe phái dân tộc chủ nghĩa trong nước. Điều này có thể khiến họ ít mặn mà với những sáng kiến táo bạo mang tính châu Âu.

Parsons đề xuất rằng đã đến lúc châu Âu cần thực hiện một "cuộc tiến công về phía trước" (Flucht nach vorn) để giải quyết vấn đề cạnh tranh của EU. Ông khuyến nghị EU nên tạm gác lại các quy định cạnh tranh và thúc đẩy sự hợp nhất thị trường chứng khoán, từ đó tạo điều kiện cho sự ra đời của một "Nasdaq châu Âu". Đáng tiếc thay, châu Âu dường như đã quá quen với âm thanh của những cơ hội vụt qua. Thế nhưng, nếu muốn khẳng định lại vị thế công nghệ và địa chính trị của mình, châu lục này không thể để vuột mất thêm bất kỳ cơ hội nào nữa.