Trong những tuần cuối của chiến dịch tranh cử, Donald Trump đang điều chỉnh và cắt giảm thuế thu nhập liên bang nhanh như cách ông “phục vụ khoai tây chiên tại McDonald’s cuối tuần trước”. Ông đã đề xuất gia hạn các mức thuế thấp hơn, các khoản khấu trừ thuế gia đình và khuyến khích đầu tư của Đạo luật Thuế 2017 sau khi hết hiệu lực vào năm 2025, đồng thời miễn thuế thu nhập đối với tiền tip, trợ cấp An sinh Xã hội và tiền làm thêm giờ.

Những đề xuất này ước tính sẽ gây thiệt hại 9 nghìn tỷ USD cho ngân sách liên bang trong vòng 10 năm tới. Ngoài ra, Trump còn đề xuất miễn thuế cho lính cứu hỏa, cảnh sát, quân nhân và cựu chiến binh, có thể gây thêm tổn thất ngân sách 2.5 nghìn tỷ USD trong cùng thời gian.

Hiện tại, có khoảng 370,000 lính cứu hỏa, 708,000 cảnh sát, 2.86 triệu quân nhân và 18 triệu cựu chiến binh ở Mỹ. Thu nhập bình quân của những đối tượng này là 82,000 USD/năm, tương đương với 60,000 USD thu nhập chịu thuế đã điều chỉnh (AGI). Với mức thuế trung bình 14.7%, việc miễn thuế này sẽ làm giảm khoảng 250 tỷ USD mỗi năm nguồn thu từ thuế thu nhập.

Như vậy, tổng thiệt hại từ các đề xuất giảm thuế của Trump lên tới 11.5 nghìn tỷ USD trong giai đoạn 10 năm tới. Những khoản giảm này chiếm khoảng 34% so với dự báo thu ngân sách 33.7 nghìn tỷ USD từ thuế thu nhập của Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO) trong cùng giai đoạn. Ngay cả trong thời kỳ cắt giảm thuế mạnh mẽ nhất dưới thời Reagan, không ai từng nghĩ đến việc xóa bỏ hoàn toàn 1/3 nguồn thu từ thuế thu nhập.

Thiệt hại doanh thu thuế trong 10 năm:

• Gia hạn cắt giảm thuế năm 2017: 5.350 nghìn tỷ USD.
• Miễn thuế thu nhập làm thêm giờ: 2.000 nghìn tỷ USD.
• Chấm dứt thu thuế trợ cấp An sinh Xã hội: 1.300 nghìn tỷ USD.
• Miễn thuế tiền tip: 300 tỷ USD.
• Miễn thuế cho lính cứu hỏa, cảnh sát, quân nhân và cựu chiến binh: 2.500 nghìn tỷ USD.
• Tổng thiệt hại doanh thu từ các đề xuất của Trump: 11.500 nghìn tỷ USD.
• Doanh thu dự kiến từ thuế thu nhập của CBO: 33.700 nghìn tỷ USD.
• Thiệt hại doanh thu thuế của Trump so với dự báo: 34%.

Tuy nhiên, có lẽ Trump đang nhắm đến một giải pháp táo bạo hơn: xóa bỏ hoàn toàn thuế thu nhập và thay thế bằng việc đánh thuế tiêu thụ thông qua thuế nhập khẩu hàng hóa.

“Từ thời xưa, khi các chính trị gia còn thông min”, trong những năm 1890 và thời điểm đó, đất nước giàu có hơn bao giờ hết. Chúng ta chỉ đánh thuế nhập khẩu, không có thuế thu nhập,” Trump nói trong buổi gặp gỡ cử tri tại New York trên chương trình Fox & Friends.

“Bây giờ chúng ta đánh thuế thu nhập và người dân thì đang chết dần.”

Tờ New York Times bày tỏ lo ngại sâu sắc: “Cựu Tổng thống đã nhiều lần ca ngợi một giai đoạn trong lịch sử Mỹ khi không có thuế thu nhập và chính phủ vận hành bằng nguồn thu từ thuế quan”.

Tuy nhiên, nước Mỹ thế kỷ 19 thậm chí còn khôn ngoan hơn những gì Trump nhận ra.

Vào năm 1900, tổng chi tiêu liên bang chỉ chiếm 3.5% GDP vì thời điểm đó, nước Mỹ vẫn là một nền cộng hòa hòa bình, không có nhà nước chiến tranh (Warfare State) và cũng không duy trì quân đội thường trực đáng kể. Ngoài ra, ngoại trừ một số khu vực tiên tiến nhất của châu Âu, khái niệm Nhà nước Phúc lợi (Welfare State) vẫn chưa xuất hiện.

Do đó, đúng là các loại thuế quan thu nhập trong thế kỷ 19 đã đủ để đáp ứng nhu cầu ngân sách liên bang, đến mức mỗi năm từ 1870 đến 1900, ngân sách gần như luôn được cân bằng. Thậm chí, các khoản thặng dư hàng năm đủ lớn để trả gần hết nợ thời Nội chiến.

Ngày nay, với sự tồn tại của Nhà nước Chiến tranh, Nhà nước Phúc lợi và các chương trình chi tiêu công không hiệu quả, chi tiêu liên bang đã chiếm 25% GDP. Vì vậy, mặc dù Trump có hướng đi đúng khi muốn đánh thuế tiêu dùng thay vì thu nhập, nhưng quy mô ngân sách liên bang đã vượt xa so với quy mô của thế kỷ 19.

Trump hiện đã đề xuất một phiên bản thuế quan hiện đại, cam kết áp thuế 20% trên tất cả các hàng nhập khẩu và 60% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc. Với mức nhập khẩu hiện tại của Mỹ là 3.5 nghìn tỷ USD/năm từ toàn thế giới và 450 tỷ USD từ Trung Quốc, thuế quan của Trump có thể mang lại doanh thu khoảng 900 tỷ USD mỗi năm.

Tuy nhiên, việc Trump tuyên bố rằng các loại thuế này sẽ do người Trung Quốc, người Mexico và các nước châu Âu chi trả chỉ là những lời nói suông. Thuế quan thực chất là do người tiêu dùng trả, nhưng đây lại là lợi thế ngầm của việc đánh thuế tiêu dùng.

Sự thật là chi tiêu chính phủ nên được tài trợ thông qua thuế đánh vào công dân hiện tại, thay vì đẩy gánh nặng nợ lên thế hệ tương lai. Nếu chính phủ lớn với chi tiêu bằng 25% GDP là điều không thể tránh khỏi, thì tốt hơn hết gánh nặng nên được đặt lên tiêu dùng, thay vì sản xuất, thu nhập và đầu tư.

Hiện tại, hệ thống thuế thu nhập bất bình đẳng đang gây áp lực nặng nề lên nhóm người có thu nhập cao. 1% người giàu nhất đóng 46% thuế thu nhập liên bang, trong khi 5% người giàu nhất đóng 66% và 10% người giàu nhất đóng tới 76% tổng thuế thu nhập. Ở chiều ngược lại, 50% người có thu nhập thấp nhất chỉ đóng 2.3% thuế thu nhập cá nhân và 40% hộ gia đình không phải đóng thuế thu nhập.

Với mức thuế quan mà Trump đề xuất, ngân sách có thể thu về khoảng 9 nghìn tỷ USD trong 10 năm tới, gần bằng 80% trong tổng thiệt hại 11.5 nghìn tỷ USD từ việc giảm quy mô thuế thu nhập. Đây là một bước đi quan trọng nhằm hướng tới sự ổn định tài khóa, thay vì tiếp tục chính sách chi tiêu vô tội vạ của các đảng phái chính trị.

Dù vậy, hướng điều chỉnh phù hợp hơn cho chính sách thuế liên bang sẽ là một loại thuế bán hàng quốc gia hoặc thuế VAT, áp dụng cho cả hàng hóa, dịch vụ trong nước và nhập khẩu. Một mức thuế VAT 5% trên tổng chi tiêu tiêu dùng cá nhân (PCE) hàng năm, ước tính 20 nghìn tỷ USD, có thể mang lại khoản thu tương đương với thuế quan của Trump. Một mức thuế VAT 15% có thể thay thế hoàn toàn cả thuế quan của Trump lẫn thuế thu nhập.

Dù có những hạn chế, việc áp dụng thuế quan là một khởi đầu cần thiết và đúng hướng. Chính sách của Trump nhằm chuyển gánh nặng thuế từ thu nhập sang tiêu dùng và yêu cầu mọi hộ gia đình đóng góp vào chi phí vận hành của chính phủ, thay vì chỉ dựa vào một nhóm nhỏ những người giàu có, là ưu việt hơn so với tình trạng hiện tại.

Tuy nhiên, những thay đổi toàn diện trong chính sách thuế này vẫn không đủ để giải quyết thảm họa tài khóa đang chực chờ. Ngay cả khi áp dụng các biện pháp thuế mới và cắt giảm thuế thu nhập, tổng thu ngân sách trong 10 năm tới vẫn chỉ đạt 60 nghìn tỷ USD, trong khi chi tiêu dự kiến theo CBO là 85 nghìn tỷ USD. Điều này có nghĩa là kế hoạch ngân sách của Trump sẽ tạo ra mức thâm hụt 25 nghìn tỷ USD trong thập kỷ tới.

Dự báo ngân sách 10 năm với thuế và thuế quan của Trump (2025-2034):

• Thuế thu nhập cá nhân với cắt giảm của Trump: 22.0 nghìn tỷ USD.
• Thuế quan của Trump: 9.0 nghìn tỷ USD.
• Thuế lương hiện hành: 20.9 nghìn tỷ USD.
• Thuế doanh nghiệp hiện hành (sau khi giảm xuống 15% cho nhà sản xuất): 4.6 nghìn tỷ USD.
• Các nguồn thu liên bang khác: 3.5 nghìn tỷ USD.
• Tổng thu ngân sách dưới chính sách của Trump: 60.0 nghìn tỷ USD.
• Chi tiêu liên bang theo CBO: 85.0 nghìn tỷ USD.
• Thâm hụt ngân sách 10 năm của Trump: 25.0 nghìn tỷ USD.

Chắc chắn, Trump đã hứa sẽ để Elon Musk ra tay trong chiến dịch chống lại sự lãng phí và kém hiệu quả của chính phủ, và chúng tôi ủng hộ nhiệt tình. Nếu có ai đủ dũng cảm và thông minh để đối đầu với “Swamp” (tầng lớp quyền lực mục nát), chắc chắn Elon Musk là người đứng đầu danh sách.

Tuy nhiên, Trump cũng đã hứa sẽ bảo vệ 82% ngân sách khỏi bất kỳ sự cắt giảm nào. Đúng vậy, Elon dù có làm hết sức mình và cắt giảm 1/3 các chương trình và cơ quan không được miễn giảm, thâm hụt vẫn sẽ vượt quá 20 nghìn tỷ USD trong thập kỷ tới.

Chi phí 10 năm của các chương trình mà Trump đã ủng hộ, hứa không hoặc không thể cắt giảm:

• An sinh xã hội: 20.0 nghìn tỷ USD.
• Medicare: 16.0 nghìn tỷ USD.
• Lương hưu liên bang và quân đội: 2.5 nghìn tỷ USD.
• Chương trình cho cựu chiến binh: 3.0 nghìn tỷ USD.
• Ngân sách an ninh quốc gia: 15.5 nghìn tỷ USD.
• Lãi suất nợ công: 13.0 nghìn tỷ USD.
• Tổng chi tiêu cho các chương trình miễn cắt giảm: 70.0 nghìn tỷ USD.
• Tỷ lệ chi tiêu được miễn trên tổng ngân sách CBO dự kiến 85 nghìn tỷ USD: 82%.

Nói tóm lại, ngay cả khi Trump áp dụng toàn bộ thuế quan của mình và giả sử Elon Musk thực sự có thể cắt giảm 33% ngân sách không được miễn mà không đóng cửa Đài tưởng niệm Washington, thì phép toán cơ bản vẫn không thể thay đổi. Với mức chi tiêu 80 nghìn tỷ USD, tỷ lệ này tương đương 22.7% GDP, trong khi gói thuế quan của Trump dự kiến tạo ra 60 nghìn tỷ USD thu ngân sách trong 10 năm, tương đương khoảng 17.0% GDP.

Điều này sẽ dẫn đến thâm hụt cơ cấu gần 6% GDP liên tục trong tương lai. Dự báo này cũng giả định rằng sẽ không có cuộc suy thoái nào trong tương lai và lãi suất trên khoản nợ công, dự kiến sẽ đạt 60 nghìn tỷ USD vào năm 2034, sẽ chỉ ở mức trung bình 3.3%.

Dự báo của CBO rằng lãi vay hàng năm sẽ ở mức 1.7 nghìn tỷ USD vào năm 2034 có khả năng bị đánh giá thấp hơn thực tế vài nghìn tỷ USD mỗi năm.

Dù sao đi nữa, việc tài trợ cho các khoản thâm hụt khổng lồ này cùng với 900 tỷ USD mỗi năm từ thuế quan của Trump sẽ gặp rất nhiều khó khăn. Chỉ riêng khoản thuế này đã chiếm gần 10% mức tiêu dùng hàng hóa và đầu tư cố định hàng năm của Mỹ.

Nếu Fed cố gắng hỗ trợ các khoản thuế khổng lồ này bằng cách in tiền không ngừng nhằm bù đắp sức mua giảm của hộ gia đình, điều này có thể gây ra một đợt lạm phát còn dữ dội hơn so với giai đoạn 2021-2024.

Mặt khác, nếu Fed tuân thủ chính sách tiền tệ thắt chặt và từ chối hỗ trợ cả thâm hụt lớn lẫn thuế quan khổng lồ của Trump, lợi suất trái phiếu và lãi suất sẽ tăng vọt, trong khi nền kinh tế Main Street (kinh tế thực) sẽ suy thoái mạnh do giá cả chung tăng 10% chỉ trong một lần điều chỉnh.

Việc tài trợ cho các khoản thâm hụt khổng lồ này một cách “trung thực” bằng trái phiếu thay vì in tiền sẽ gây ra cuộc sụp đổ lớn nhất trong thị trường tài chính đang bị “thổi phồng điên cuồng” hiện nay. Trump có thể sẽ đạt được mục tiêu tái thiết sản xuất trong nước, nhưng cái giá phải trả sẽ là một cuộc suy thoái khủng khiếp trên Main Street và những phản ứng gay gắt từ Wall Street.

Đáng buồn thay, đây là cái giá nước Mỹ sẽ phải trả ngay cả dưới chính sách kinh tế của Trump nhằm khắc phục những hậu quả từ nhiều thập kỷ của chính sách “vay mượn và chi tiêu” của cả hai đảng.