Các công ty đang tận dụng các biện pháp nới lỏng gần đây của Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc, sử dụng nguồn vốn rẻ hơn từ các khoản vay ngân hàng và tiền bán trái phiếu để mua thứ gọi là tiền gửi cấu trúc (*), mang lại lợi tức cao. Nhu cầu đang tăng mạnh, khiến giá trị của sản phẩm tài chính này tăng 2.5 nghìn tỷ nhân dân tệ (tương đương 350 tỷ USD) trong năm nay để đạt mức cao kỷ lục trong tháng 4.

Điều đó thu hút sự chú ý của chính quyền. Tuần trước, Thủ tướng Lý Khắc Cường đã yêu cầu những quy định chặt chẽ hơn để ngăn chặn tiền quay trở lại thị trường tài chính, trong khi ngân hàng Everbright gần đây bị xử phạt vì 1 số hoạt động liên quan tới sản phẩm tài chính. Cuối cùng thì số tiền được tài trợ lại quay trở lại thị trường tài chính, thay vì được các công ty sử dụng để mở rộng kinh doanh và hỗ trợ nền kinh tế đang tăng trưởng với tốc độ chậm nhất trong nhiều thập kỷ.

“Các ngân hàng đang giao dịch sản phẩm tài chính đang đối mặt với rủi ro vì họ sẽ phải trả lãi cho sản phẩm tiền gửi cấu trúc trong bối cảnh mà lãi suất liên tục giảm”, theo Ming Ming, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu trái phiếu tại Citic Securities, công ty môi giới lớn nhất Trung Quốc.

“Đây là nước đi thiển cận của các ngân hàng thương mại,” ông cho biết. “Đây là một sự chống đối chính quyền và sẽ tạo áp lực lên khoản lợi tức của người cho vay.”

Theo số liệu chính thức, khối lượng tiền gửi cấu trúc đạt mức 12 nghìn tỷ nhân dân tệ vào tháng trước. Phần lớn sự gia tăng của năm nay đến từ các khoản tiết kiệm của các doanh nghiệp tại các ngân hàng vừa và nhỏ, đã tăng 1.5 nghìn tỷ nhân dân tệ trong bốn tháng qua . Sự bùng nổ này theo sau các động thái của Bắc Kinh nhằm nới lỏng chính sách tiền tệ, khiến lãi suất trái phiếu doanh nghiệp 1 năm xuống mức thấp nhất trong thập kỷ khoảng 1.8% và lãi suất liên ngân hàng đạt mốc 1.3% vào tháng trước.

Trong khi đó, lợi tức của các khoản tiền gửi cấu trúc có cùng kỳ hạn là khoảng 3.4% đến 4%, theo Công ty Chứng khoán Everbright, điều đó khiến cho các nhà đầu tư sử dụng tiền thu được từ trái phiếu để mua sản phẩm tài chính này, những sản phẩm này đầu tư vào mọi thứ từ vàng cho tới hợp đồng quyền chọn dầu thô.

Sự phổ biến của hợp đồng tiền gửi cấu trúc trái ngược hoàn toàn so với sự suy giảm về nhu cầu của các sản phẩm tạo ra bởi các quỹ quản lý tài sản, phương tiện của những ngân hàng bóng tối (shadow banking) đang nằm trong trung tâm của sự quản lý chặt chẽ từ chính phủ kể từ năm 2017. Một số nhà đầu tư đã chuyển tiền từ WMPs (Wealth Management Products) sang tiền gửi cấu trúc, phần lớn trong số đó không còn cam kết lợi nhuận, theo Harry Hu, giám đốc cấp cao mảng xếp hạng các tổ chức tài chính  tại Standard and Poors ở Hong Kong.

Những nỗ lực của Bắc Kinh trong việc hạ nhiệt tăng trưởng kinh doanh vẫn chưa được đền đáp. PBOC đã ban hành 3 biên bản và nguyên tắc nhằm thắt chặt quy định kể từ tháng 9 năm ngoái. Đầu tháng này, cơ quan giám sát bảo hiểm và ngân hàng Trung Quốc đã phạt một chi nhánh của Ngân hàng Everbright vì đã hỗ trợ một khách hàng sử dụng các khoản vay để mua sản phẩm tài chính này.

Shujin Chen, một nhà phân tích ngân hàng Trung Quốc của Jefferies Group LLC tại Hồng Kông cho biết, “Rất khó để thực thi chính sách trong khi nhu cầu trong nền kinh tế thực sự quá yếu. Những gì Trung Quốc cần làm là sử dụng kích thích tài khóa và tăng nhu cầu, nếu không tiền gửi cấu trúc sẽ trở nên phổ biến hơn do thanh khoản lỏng.”

Chính quyền đã cố gắng để làm điều đó.Trung Quốc đã nới rộng mục tiêu thâm hụt ngân sách năm 2020 lên 3.6% tổng sản phẩm quốc nội, so với 2.8% năm ngoái. Điều này có nghĩa là chính quyền trung ương và địa phương sẽ bán thêm trái phiếu để hỗ trợ cơ sở hạ tầng.

Trong tương lai, tiền gửi cấu trúc khó có thể tiếp tục tăng trưởng với tốc độ nhanh, theo Nicholas Zhu, một nhà phân tích cao cấp tại Moody’s Investor Service (Bắc Kinh) Ltd. Các cơ quan quản lý sẽ tiếp tục quản lý chặt mảng này, vì sợ rằng sẽ tăng trưởng nóng có thể đe dọa sự ổn định tài chính, ông nói thêm.

“Các ngân hàng sẽ phải đưa ra quyết định khó khăn về việc có nên tiếp tục mở rộng kinh doanh sản phẩm tiền gửi cấu trúc trong khi các quy tắc ngày càng chặt chẽ hơn; tìm kiếm nguồn tiền gửi ở nơi khác hay thu hẹp bảng cân đối kế toán “, ông Zhu nói. "Các cơ quan quản lý sẽ thắt chặt các quy tắc vì họ không muốn thấy sự cạnh tranh không lành mạnh giữa các ngân hàng hoặc sự ổn định tài chính của Trung Quốc đối mặt với thách thức.”