Giá nhiều loại thực phẩm, từ lúa mì và các loại ngũ cốc khác đến thịt và dầu ăn, đã tăng vọt. Điều này được thúc đẩy bởi một loạt các yếu tố, bao gồm chi phí phân bón và năng lượng tăng cao trong năm qua cũng như cuộc chiến Nga-Ukraine.

Các lệnh cấm xuất khẩu lương thực và gián đoạn nghiêm trọng đã khiến nhiều nước từ Ấn Độ (lúa mì), Ukraine (lúa mì, yến mạch và đường, v.v.) và Indonesia (dầu cọ) hạn chế xuất khẩu.

Gạo có thể là thực phẩm tiếp theo. Chỉ số giá lương thực của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc đã cho thấy giá gạo quốc tế tăng tháng thứ năm liên tiếp, đạt mức cao nhất trong 12 tháng.

Sonal Varma, kinh tế trưởng tại ngân hàng Nomura, cho biết: “Chúng ta cần theo dõi giá gạo trong tương lai, vì giá lúa mì tăng có thể dẫn đến việc thay thế sang gạo, làm tăng nhu cầu và giảm lượng dự trữ hiện có.”

Nguy cơ chủ nghĩa bảo hộ

Các biện pháp bảo hộ "lại làm trầm trọng thêm áp lực giá cả ở cấp độ toàn cầu vì nhiều lý do khác nhau," Varma cho biết. Bà nói chi phí thức ăn và phân bón cho canh tác đã tăng lên, và giá năng lượng đang cộng thêm vào chi phí vận chuyển hàng hóa.

Tuy nhiên, bà cho rằng rủi ro đối với gạo vẫn ở mức thấp do tồn kho gạo toàn cầu đang dồi dào và thu hoạch ở Ấn Độ dự kiến sẽ khả quan vào mùa hè này.

Cuộc chiến giữa Nga với Ukraine đã làm tăng giá lúa mì. Cả hai quốc gia đều là những nhà xuất khẩu lúa mì lớn, và cuộc xâm lược của Nga đã làm gián đoạn hoạt động canh tác và chặn việc xuất khẩu ngũ cốc từ nước này. Giá lúa mì đã tăng hơn 50% kể từ một năm trước.

Chỉ riêng vào thứ Hai của tuần trước, lúa mì đã tăng 4% sau khi quân đội Nga phá hủy một trong những cảng xuất khẩu ngũ cốc lớn nhất của Ukraine, theo Reuters, dẫn lời các nhà chức trách Ukraine.

Theo một báo cáo của Reuters dẫn lời một quan chức chính phủ Thái Lan vào cuối tháng Năm, Thái Lan và Việt Nam đã đàm phán về thỏa thuận để tăng giá xuất khẩu gạo.

David Laborde, chuyên gia nghiên cứu cấp cao tại Viện Nghiên cứu Chính sách Thực phẩm Quốc tế, cho biết: “Ngay bây giờ, tôi sẽ lo lắng hơn nhiều khi Ấn Độ áp dụng lệnh cấm xuất khẩu gạo trong những tuần tới.”

Theo Diễn đàn Kinh tế thế giới, Ấn Độ và Trung Quốc là hai nhà sản xuất gạo hàng đầu thế giới, chiếm hơn một nửa tổng sản lượng toàn cầu. Việt Nam lớn thứ năm, trong khi Thái Lan đứng thứ sáu.

Ấn Độ đã áp đặt lệnh cấm xuất khẩu đối với lúa mì vào tháng 5, với lý do cần “quản lý an ninh lương thực tổng thể của đất nước.” Nước này cũng áp dụng các hạn chế đối với đường chỉ vài ngày sau lệnh cấm lúa mì.

Tăng giá có thích hợp không?

Laborde nói rằng việc tăng giá sẽ tốt hơn nhiều so với bất kỳ lệnh cấm xuất khẩu nào.

Ông nói: “Chúng ta thực sự nên phân biệt giữa việc tăng giá bù đắp chi phí cao hơn và có lợi cho nông dân (và giúp họ sản xuất), hơn là lệnh cấm xuất khẩu” đẩy giá lên trên thị trường thế giới nhưng lại hạ giá xuống ở thị trường nội địa.

Nafees Meah, đại diện khu vực Nam Á tại Viện Nghiên cứu Lúa gạo quốc tế, nói thêm rằng chi phí năng lượng, vốn đang tăng trên toàn cầu là một phần lớn của chi phí sản xuất lúa gạo.

“Vì vậy, vấn đề là thị trường đẩy giá tăng thì tại sao nông dân lại không được hưởng lợi từ giá tăng?”

Nhưng giá gạo tăng sẽ ảnh hưởng xấu đến nhiều nơi ở châu Á.

“Vì vậy, ở khu vực Đông Nam Á Thái Bình Dương, các quốc gia như Đông Timor, Lào, Campuchia và cả Indonesia, với dân số rất lớn, và nhiều người trong số họ đang bị mất an ninh lương thực sẽ bị ảnh hưởng khá nặng nề nếu giá tiếp tục tăng và ở mức rất cao như này, ”Nafees nói.

Vượt trên mức trước đại dịch

Chỉ số giá thực phẩm của Liên hợp quốc cho thấy giá hiện cao hơn 75% so với mức trước đại dịch, Frederique Carrier, giám đốc điều hành và người đứng đầu chiến lược đầu tư của RBC Wealth Management cho biết.

Bà viết trong một báo cáo hồi tháng 6: “Tình trạng thiếu lao động liên quan đến đại dịch và cuộc chiến của Nga tại Ukraine đã làm tình hình trở nên trầm trọng hơn do vừa cắt giảm nguồn cung cấp lương thực vừa đẩy giá năng lượng lên cao hơn nữa”.

Carrier cho biết, khoảng một phần ba chi phí sản xuất thực phẩm liên quan đến năng lượng. Sản xuất phân bón nói riêng tốn rất nhiều năng lượng và giá đã tăng vọt từ năm ngoái.