"Với những chính sách và hiệu suất hiện tại, Mỹ bị kết án sẽ tăng trưởng chậm hơn các quốc gia công nghiệp lớn khác trong tương lai gần." Đó là tuyên bố của Hội đồng Chính sách Cạnh tranh, một ủy ban cố vấn cho Tổng thống và Quốc hội Mỹ, vào năm 1992, thời điểm mà Mỹ đang bị ám ảnh bởi lo ngại rằng nền kinh tế của mình đang suy yếu và bị Nhật Bản và châu Âu vượt qua. Tuy nhiên, điều ngược lại đã xảy ra. Nhật Bản bước vào thời kỳ trì trệ dài, tăng trưởng của châu Âu “xì hơi” và Mỹ đã trải qua một sự bùng nổ nhỏ, nhờ sự phát triển của internet.

Hơn ba thập kỷ sau, một số người lại vẽ nên viễn cảnh nền kinh tế Mỹ đang tiến tới suy thoái. Trung Quốc giờ đây là cường quốc đang nổi lên ở phương Đông. Donald Trump, thay vì Bill Clinton, là ứng cử viên tổng thống đang “than vãn” về tình trạng của nền kinh tế (Ông Trump nói rằng Mỹ đang "thất bại", trong khi ông Clinton gọi đó là nền kinh tế "khó chịu vì bị mắc kẹt giữa Đức và Sri Lanka"). Người dân Mỹ đang lo lắng. Công ty thăm dò ý kiến Gallup thường xuyên thăm dò người dân Mỹ về việc liệu họ có hài lòng với tình hình hiện tại hay không. Từ năm 1980 đến đầu những năm 2000, trung bình hơn 40% nói rằng họ hài lòng. Trong hai thập kỷ qua, con số này đã giảm xuống còn 25%.

Liệu lần này các “nhà tiên tri” về suy thoái có đúng không? Kể từ những năm 1990 sôi động, nền kinh tế Mỹ đã trải qua một số biến động, bao gồm bong bóng dot-com, khủng hoảng tài chính toàn cầu, sự gia tăng thất nghiệp trong đại dịch COVID-19 và gần đây nhất là sự tăng vọt của lạm phát. Tính theo sức mua tương đương (PPP), thị phần của Mỹ trong nền kinh tế toàn cầu thực sự đã thu hẹp, từ 21% năm 1990 xuống còn 16% hiện nay.

Mỹ đã vượt trội hơn các nước khác gần đây

Nhưng có một điều đã nhất quán kể từ đầu những năm 1990: Mỹ đã tăng trưởng nhanh hơn so với các quốc gia lớn khác và đã phục hồi mạnh mẽ hơn sau những cú sốc. Chẩn đoán sai lầm của Hội đồng Cạnh tranh vào năm 1992 nên là một bài học cho những ai đang dự đoán sự suy thoái. Kể từ đó, tăng trưởng của Mỹ đã là tốt nhất trong nhóm các quốc gia lớn và những thế mạnh của đất nước này hiện nay mang đến cơ sở lạc quan về sức mạnh và tiềm năng kinh tế. Việc thị phần của Mỹ trong GDP toàn cầu theo PPP giảm xuống phần lớn là do sự bùng nổ của hai quốc gia đông dân nhất là Trung Quốc và Ấn Độ. Sản lượng theo đầu người của Trung Quốc vẫn ít hơn một phần ba của Mỹ; của Ấn Độ còn thấp hơn nữa.

Điều đáng chú ý hơn nữa là cách Mỹ đã vượt trội trong số các nền kinh tế phát triển. Năm 1990, Mỹ chiếm khoảng 2/5 tổng GDP của nhóm G7; ngày nay, con số này đã lên đến khoảng một nửa. Tính theo đầu người, sản lượng kinh tế của Mỹ hiện cao hơn khoảng 40% so với Tây Âu và Canada, và cao hơn 60% so với Nhật Bản - gần gấp đôi khoảng cách giữa các quốc gia này vào năm 1990. Mức lương trung bình ở bang nghèo nhất của Mỹ, Mississippi, cao hơn mức lương trung bình ở Anh, Canada và Đức.

Sự vượt trội của Mỹ đã tăng tốc gần đây. Kể từ đầu năm 2020, ngay trước đại dịch COVID-19, tăng trưởng thực của Mỹ đã đạt 10%, gấp ba lần mức trung bình của các nước G7 khác. Trong nhóm G20, bao gồm các thị trường mới nổi lớn, Mỹ là quốc gia duy nhất có sản lượng và việc làm vượt qua kỳ vọng trước đại dịch, theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF).

Kết hợp tăng trưởng này với sức mạnh của USD chuyển thành quyền lực cho Mỹ và sự giàu có cho người Mỹ. Điều này được thể hiện qua số lượng lớn người Mỹ đi du lịch và chi tiêu kỷ lục ở nước ngoài. Một thập kỷ trước (khi những người du lịch Trung Quốc cũng đang chứng tỏ sự giàu có của họ), nhiều nhà phân tích nghĩ rằng Trung Quốc sẽ vượt qua Mỹ trở thành nền kinh tế lớn nhất thế giới theo tỷ giá hối đoái hiện tại. Thay vào đó, GDP của Trung Quốc gần đây đã giảm, từ khoảng 75% GDP của Mỹ vào năm 2021 xuống còn 65% hiện nay.

Lợi thế thiên nhiên ban tặng

Báo cáo đặc biệt này sẽ giải thích lý do tại sao tăng trưởng của Mỹ lại mạnh mẽ như vậy trong thời gian dài, và tại sao có thể duy trì lâu như vậy. Một số lý do đến từ “may mắn địa lý”. Là một nền kinh tế bán lục địa với một thị trường tiêu dùng khổng lồ, các công ty Mỹ được hưởng lợi từ quy mô: một ý tưởng tốt ra đời ở California hoặc một sản phẩm sản xuất ở Michigan có thể nhanh chóng lan rộng ra 49 bang khác. Mỹ cũng có một thị trường lao động lớn và được tích hợp tốt, cho phép người dân chuyển đến các công việc có mức lương cao hơn và thu hút lao động vào các lĩnh vực sản xuất hơn. Biên giới phía nam dài và dễ thâm nhập có thể gây tranh cãi về mặt chính trị, nhưng điều này là một lực đẩy kinh tế, cho phép lực lượng lao động tăng trưởng đều đặn và giúp lấp đầy những công việc nặng nhọc mà nhiều người Mỹ bản địa không hứng thú. Quan trọng không kém là tài nguyên nằm dưới lòng đất. Trong hai thập kỷ qua, sự cải tiến trong kỹ thuật khai thác dầu khí từ các mỏ đá phiến đã biến Mỹ thành nhà sản xuất dầu và khí đốt lớn nhất thế giới.

Nền kinh tế Mỹ cũng có những điểm mạnh đặc biệt, đã tạo ra nhiều sức mạnh hơn nữa. Sở hữu thị trường tài chính sâu rộng nhất thế giới đã giúp các công ty khởi nghiệp dễ dàng huy động vốn cổ phần hơn, một cách tốt hơn để bắt đầu so với việc vay tiền. Sự phong phú của các công ty trẻ thú vị ở Mỹ đã làm tăng sức hấp dẫn của thị trường. Tương tự, việc sở hữu đồng tiền thống trị thế giới đã làm cho thương mại toàn cầu trở nên dễ dàng hơn đối với doanh nghiệp Mỹ. Và Mỹ có những trường đại học tốt nhất thế giới, điều này một phần nhờ vào việc thu hút những sinh viên xuất sắc nhất từ khắp nơi trên thế giới.

Bàn tay hữu hình

Các lựa chọn chính sách khác cũng đã giúp ích. Mỹ có cách tiếp cận nhẹ nhàng hơn đối với quy định kinh doanh so với nhiều quốc gia khác. Điều này đã tạo điều kiện cho các công ty công nghệ cao phát triển. Quốc gia này cũng cho phép thử nghiệm, dẫn đến cuộc cách mạng dầu đá phiến. Nhưng thành công của Mỹ không chỉ là câu chuyện về chính phủ. Các quan chức đã có những can thiệp táo bạo và quyết đoán trong các cuộc khủng hoảng (bao gồm cả những cuộc khủng hoảng, công bằng mà nói, đã bị thổi bùng bởi sự buông lỏng quy định ban đầu). Sau một khởi đầu không suôn sẻ, Mỹ đã có một phản ứng mạnh mẽ đối với cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2007-09, hành động quyết liệt để “làm sạch” bảng cân đối kế toán của các ngân hàng và sử dụng mạnh mẽ chính sách tiền tệ để hỗ trợ tăng trưởng. Phản ứng của chính phủ đối với sự suy thoái do COVID còn đáng chú ý hơn, với một loạt các gói kích thích tài khóa đã bỏ xa các nước khác. Thực ra, các quan chức đã quá đà trong nỗ lực phục hồi, góp phần làm tăng lạm phát toàn cầu. Nhưng không thể giải thích động cơ kinh tế hùng mạnh của Mỹ mà không thừa nhận sự sẵn sàng của chính phủ trong việc “nhấn ga” khi nền kinh tế gặp trục trặc.

Với tất cả sức mạnh của mình, Mỹ vẫn có nhiều vấn đề. Một thử nghiệm cơ bản đối với khả năng quản lý của bất kỳ quốc gia nào là liệu người dân của quốc gia đó có sống tốt và sống lâu không. Về điểm này, Mỹ còn thiếu sót. Năm 2023, tuổi thọ của một trẻ sơ sinh ở Mỹ là 79, thấp hơn ba năm so với mức trung bình ở Tây Âu, theo dự báo của Liên Hợp Quốc. Khoảng cách đáng kinh ngạc này hầu như không tồn tại vào năm 1980. Điều này chủ yếu phản ánh số lượng người Mỹ không sống đến tuổi già do béo phì và các vấn đề đặc biệt nghiêm trọng ở Mỹ như ma túy, súng và đường sá không an toàn. Nhưng ngay cả những người Mỹ lớn tuổi cũng có tuổi thọ ngắn hơn tương đối. Năm 2023, một người 60 tuổi ở Mỹ dự kiến sẽ sống thêm 24 năm, gần một năm ngắn hơn so với người cùng tuổi ở châu Âu. Năm 1980 lại cho thấy điều ngược lại: người Mỹ lớn tuổi dự kiến sẽ sống lâu hơn những người châu Âu cùng tuổi gần một năm.

Nhiều chuyên gia phê bình mô hình kinh tế của Mỹ cho rằng nó vốn dĩ có nhiều khuyết điểm, bị ảnh hưởng bởi bất bình đẳng cực đoan và các công ty ngày càng chiếm ưu thế, đàn áp các đối thủ cạnh tranh. Nhưng những lời chỉ trích này đã bị phóng đại. Có thể có chỗ cho một sự phân phối tài sản công bằng hơn mà không làm tổn hại đến tăng trưởng của Mỹ, nhưng niềm tin phổ biến rằng 1% người giàu nhất đang chiếm lấy hết tất cả là cường điệu. Còn về những gã khổng lồ công nghệ như Apple và Amazon, khả năng độc quyền của họ cần phải được theo dõi và nếu cần thiết, phải bị kiềm chế, nhưng cũng không thể phủ nhận rằng họ đã tạo ra giá trị to lớn trong cuộc sống hàng ngày và làm rung chuyển các ngành công nghiệp già cỗi. Và họ phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt để duy trì vị trí đứng đầu. Những công ty này là minh chứng cho sự thành công của kinh tế Mỹ nhiều hơn là cho những vấn đề tiềm ẩn.

Trong lịch sử kinh tế hiện đại, sự vượt trội của Mỹ trong ba thập kỷ qua là điều đáng chú ý. Liệu có thể tiếp tục? Trong suốt báo cáo này, có thể xem xét những lý do để bi quan, từ nền chính trị độc hại đến những yếu kém về tài khóa. Đối lập với những điều đó là một sức mạnh năng động không ngừng, đặc trưng cốt yếu của nền kinh tế Mỹ và là lực lượng cuối cùng thúc đẩy quốc gia này tiến về phía trước.