Theo báo cáo của Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO), nợ liên bang do công chúng nắm giữ đã chiếm trung bình 48.3% GDP trong nửa thế kỷ tính đến năm 2023. Hiện nay, con số này đã vượt xa mức trung bình lịch sử. CBO dự báo một cột mốc đáng lo ngại: đến năm 2025, lần đầu tiên kể từ thời kỳ Mỹ tăng cường quân sự trong Thế chiến II, nợ quốc gia sẽ vượt qua tổng sản lượng kinh tế cả năm.

Nhìn lại lịch sử, vào năm 1946, tỷ lệ nợ trên GDP hàng năm đã đạt 106.1%. CBO cảnh báo rằng đến năm 2027, chúng ta sẽ chạm ngưỡng này một lần nữa, và đến năm 2034, con số đó có thể leo thang lên 122.4%. Đáng lo ngại hơn, xu hướng này được dự đoán sẽ tiếp tục tăng không ngừng.

Vậy đâu là nguyên nhân sâu xa của vấn đề này? Khi phân tích chi tiết tình hình nợ của Mỹ, một nguyên nhân rõ ràng dần hé lộ. CBO dự kiến đến năm 2034, doanh thu thuế liên bang sẽ chiếm 18% GDP hàng năm - cao hơn 0.7 điểm phần trăm so với mức trung bình 50 năm qua. Tuy nhiên, điều đáng quan ngại là chi tiêu liên bang cùng năm được dự báo sẽ ở mức 24.9% - vượt gần 4% GDP so với mức trung bình lịch sử.

Nói cách khác, trong khi cả doanh thu thuế và chi tiêu chính phủ đều được dự báo tăng trong thập kỷ tới, tốc độ tăng chi tiêu lại vượt xa so với thu ngân sách. Điều này cho thấy Hoa Kỳ đang phải đối mặt với một bài toán chi tiêu nan giải, chứ không đơn thuần là vấn đề thiếu hụt nguồn thu.

Cụ thể hơn, quốc gia này đang đứng trước ba thách thức chi tiêu chủ yếu: An sinh Xã hội, Medicare (chương trình bảo hiểm y tế cho người cao tuổi), và gánh nặng lãi suất từ khoản nợ công khổng lồ. Trong khi đó, đáng chú ý là các khoản chi tiêu khác của chính phủ - bao gồm quốc phòng, giáo dục, an ninh, cứu trợ thiên tai và bảo tồn công viên quốc gia - lại được dự báo sẽ sụt giảm. CBO dự đoán rằng đến năm 2024, ngân sách dành cho việc trả lãi nợ công sẽ vượt qua cả chi tiêu quốc phòng.

Không thể phủ nhận rằng chính sách cắt giảm thuế năm 2017 dưới thời Tổng thống Trump đã góp phần làm trầm trọng thêm tình trạng thâm hụt ngân sách và nợ quốc gia. Tuy nhiên, ngay cả khi tăng cường thu ngân sách, xu hướng gia tăng chi tiêu chính phủ trong tương lai vẫn khó có thể đảo ngược.

Theo phân tích của Ủy ban Ngân sách Liên bang Có trách nhiệm (CRFB), ngay cả khi hủy bỏ Đạo luật Cắt giảm Thuế và Việc làm năm 2017 và tăng thuế thu nhập vốn đối với các hộ gia đình giàu có, tỷ lệ nợ trên GDP năm 2034 cũng chỉ giảm được 2 điểm phần trăm (từ 119% xuống 117%). Xa hơn nữa, đến năm 2050, nguồn thu thuế bổ sung này chỉ có thể kéo giảm tỷ lệ nợ công từ 160% xuống 157%.

Trong hành trình giải quyết bài toán ngân sách quốc gia, bước đầu tiên và quan trọng nhất chính là thừa nhận sự tồn tại của vấn đề. Tuy nhiên, điều đáng lo ngại là trong cuộc tranh luận Tổng thống giữa Harris và Trump, thuật ngữ "nợ công" lại hoàn toàn vắng bóng. Không những thế, cương lĩnh năm 2024 của đảng Cộng hòa cũng không đề cập về vấn đề này. Về phía Harris, bà chỉ lướt qua đề tài nợ và thâm hụt trong cuốn sách chính sách tranh cử, chủ yếu nhằm đề cao ưu thế của mình so với đối thủ Trump.

Đáng chú ý là kế hoạch thuế và chi tiêu của cả hai ứng cử viên đều có nguy cơ làm trầm trọng thêm tình hình. Cả hai đều kiên quyết bác bỏ ý tưởng cắt giảm phúc lợi An sinh Xã hội và Medicare. Theo ước tính của CRFB, chính sách của Trump và Harris sẽ đẩy nợ công tăng thêm lần lượt 7.5 nghìn tỷ USD và 3.5 nghìn tỷ USD trong giai đoạn 2026-2035.

Sự miễn cưỡng trong việc giải quyết những khó khăn này là một trong nhiều diễn biến đáng tiếc trong khuynh hướng dân túy của Mỹ sau năm 2016. Nhìn lại lịch sử, dù chính sách thuế và chi tiêu của George W. Bush đã làm gia tăng thâm hụt ngân sách, nhưng ông đã đặt việc giải quyết các vấn đề dài hạn trong An sinh Xã hội làm ưu tiên hàng đầu trong nước vào năm 2005. Tương tự, mặc dù nhiệm kỳ của Barack Obama chứng kiến những khoản thâm hụt đáng kể, nhưng ông đã nỗ lực kiềm chế một cách thận trọng sự tăng trưởng dự kiến của phúc lợi An sinh Xã hội.

Nợ công gia tăng có thể kích hoạt một cuộc khủng hoảng tài chính, tuy nhiên, việc không xảy ra khủng hoảng tài chính không có nghĩa là mọi thứ đều ổn. Thực tế, sự mất cân đối tài khóa của Hoa Kỳ đã âm thầm bào mòn tiền lương và thu nhập của người dân trong suốt nhiều thập kỷ.

Nghiên cứu kinh tế học chỉ ra rằng cứ mỗi điểm phần trăm tăng trong tỷ lệ nợ trên GDP sẽ kéo theo sự gia tăng từ 1 đến 6 bps trong lãi suất thực dài hạn. Đáng chú ý hơn, theo phân tích của CBO, cứ mỗi USD tăng thêm trong thâm hụt ngân sách sẽ dẫn đến sự sụt giảm 33 xu trong đầu tư tư nhân.

Đầu tư sụt giảm làm giảm vốn quốc gia, tạo ra một vòng xoáy tiêu cực khiến năng suất lao động giảm sút, kéo theo sự sụt giảm tiền lương và tỷ lệ tham gia lực lượng lao động. Qua dòng chảy thời gian, những hệ lụy này không ngừng tích tụ, tạo nên một gánh nặng ngày càng trĩu nặng trên vai nền kinh tế. Đáng lo ngại hơn, Hoa Kỳ đang vay mượn không phải để đầu tư cho tương lai, mà để tài trợ cho tiêu dùng hiện tại. Thâm hụt ngân sách khổng lồ đang đánh đổi tiềm năng tăng trưởng dài hạn và viễn cảnh mức sống cao hơn trong tương lai, chỉ để duy trì chi tiêu cho thế hệ về hưu thuộc tầng lớp trung lưu hiện nay.

Gánh nặng nợ công ngày một tăng không chỉ cản trở những khoản đầu tư thiết yếu vào quốc phòng và nghiên cứu khoa học, mà còn đặt ra rào cản lớn cho việc mở rộng cơ hội kinh tế cho tầng lớp lao động - một mục tiêu mà cả Harris và Trump đều hướng đến. Một thực tế đáng báo động là chính phủ liên bang hiện đang chi trả nhiều hơn cho lãi suất vay so với các chương trình hỗ trợ trẻ em - tương lai của đất nước.

Mặc dù Trump và Harris thường được xem là hai ứng cử viên đối lập, nhưng nếu nhìn nhận vai trò của chính phủ thông qua lăng kính chi tiêu ngân sách, ta lại thấy một sự đồng thuận đáng ngạc nhiên. Theo phân tích của tôi, 78% mức tăng dự kiến trong tổng chi tiêu chính phủ từ 2024 đến 2034 sẽ tập trung vào ba khoản mục chính: An sinh Xã hội, Medicare và trả lãi nợ công. Đáng chú ý, đây lại là ba lĩnh vực mà không ứng cử viên hay đảng phái nào muốn manh nha đụng đến.

Nghịch lý thay, chính sự đồng thuận lưỡng đảng này lại đang trở thành một mối đe dọa nghiêm trọng đối với viễn cảnh thịnh vượng của các thế hệ tương lai.