Chỉ mới tháng trước, những người gửi tiết kiệm đã rút hết tiền khỏi 3 ngân hàng giữa những tin đồn thiếu tiền mặt mà sau đó được cho là giả mạo. Cuối tuần qua, khách hàng đã đổ xô đến một ngân hàng ở tỉnh Hà Bắc để rút tiền, khiến các cơ quan quản lý địa phương phải công khai đứng ra chứng minh khả năng tài chính của ngân hàng, trong khi đó cảnh sát phải kiềm chế người dân.

Niềm tin của hơn 1 tỷ chủ tài khoản về một hệ thống ngân hàng trị giá 43 nghìn tỷ dollar đang xói mòn, cản trở con đường trở thành siêu cường của Trung Quốc. Sau nhiều lần cứu trợ và sự kiện quốc hữu hóa ngân hàng đầu tiên trong hơn 2 thập kỷ vào năm ngoái, sự bùng phát của virus COVID-19 và sự sụp đổ kinh tế đã làm trầm trọng thêm tình trạng của một hệ thống ngân hàng vốn đã lung lay. 

Zhang Shuaishuai, một nhà phân tích tại China International Capital Corp, cho biết “Trong nhận thức của những người gửi tiết kiệm Trung Quốc về các ngân hàng, đây là nơi không tồn tại rủi ro (risk free), nhưng điều nàyđang thay đổi, mặc dù trong gần như tất cả các trường hợp gần đây, tiền gửi của họ vẫn được bảo vệ. Khi các tin đồn vô căn cứ kiểu này được lan truyền, nó ngay lập tức bao phủ rủi ro lên tính thanh khoản cho một ngân hàng.”

Trong hàng thập kỷ, hoạt động nhận tiền gửi đã cung cấp một nguồn vốn ổn định và chi phí thấp cho thị trường tài chính Trung Quốc, đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Các hộ gia đình tại Trung Quốc giữ 90 nghìn tỷ nhân dân tệ (13 nghìn tỷ USD) tiền gửi ngân hàng, nhiều hơn bất cứ nơi nào trên thế giới.

Trước tình hình hiện nay, các nhà quản lý Trung Quốc không chỉ tìm cách trấn an tâm lý người gửi tiền mà còn đưa ra những biện pháp để bảo vệ thanh khoản. Thực tế là ngân hàng ở Hà Bắc bị rút tiền ồ ạt sau khi giới chức triển khai chương trình thí điểm trong đó hạn chế các giao dịch lớn bằng tiền mặt.

Theo quy định của chương trình thí điểm áp dụng trong 2 năm (tới tháng 10 sẽ được mở rộng ra Chiết Giang và Thượng Hải, tức 70 triệu dân bị tác động), các khách hàng cá nhân muốn rút hoặc gửi số tiền từ 100,000 tệ (14,000 USD) đến 300,000 tệ sẽ phải báo cáo trước.

Hôm thứ bảy, Ủy ban giám sát ngân hàng và bảo hiểm Trung Quốc đã phát đi cảnh báo rằng các ngân hàng nước này đang đối mặt với làn sóng nợ xấu dâng cao do nền kinh tế tăng trưởng chậm chạp nhất trong vòng 4 thập kỷ.

Mặc dù những biện pháp tạm thời như đảo nợ và giãn nợ giúp cải thiện tình hình, nhưng đó chỉ là giải pháp ngắn hạn. Những vấn đề căn bản của các ngân hàng đó là sự quản lý yếu kém, cũng như khả năng trả nợ của các công ty và hộ gia đình sụt giảm vẫn là những rủi ro khó giải quyết. Họ cũng đề nghị các ngân hàng hy sinh 1.5 nghìn tỷ nhân dân tệ lợi nhuận trong năm nay nhằm đưa ra lãi suất cho vay thấp hơn, cắt giảm phí, hoãn trả nợ và cấp thêm các khoản nợ không bảo đảm cho các doanh nghiệp nhỏ để giúp đỡ nền kinh tế.

Cơ quan này phải quản lý hơn 3,000 ngân hàng, mà phần lớn là những ngân hàng nhỏ ở nông thôn khó tiếp cận nguồn vốn. Trong 1 động thái chưa từng có tiền lệ, Trung Quốc đang có kế hoạch cho phép các chính quyền địa phương sử dụng khoảng 200 tỷ nhân dân tệ huy động được từ trái phiếu để giúp các ngân hàng nhỏ tăng vốn.

S&P Global ước tính nợ xấu của hệ thống ngân hàng Trung Quốc có thể tăng thêm 8 nghìn tỷ nhân dân tệ trong năm nay. Trong khi đó, UBS cho rằng các ngân hàng nhỏ thiếu hụt số vốn lên tới 349 tỷ USD. Còn cơ quan quản lý Trung Quốc nhận định con số thiếu hụt chỉ là 50 tỷ USD và điều đó đồng nghĩa một số ngân hàng sẽ bị giảm tăng trưởng lợi nhuận, thậm chí giảm lợi nhuận trong một số trường hợp.

Thị trường trái phiếu doanh nghiệp cũng phải chịu áp lực, với tổng số trái phiếu vỡ nợ từ đầu năm đến nay vào khoảng 80 tỷ nhân dân tệ, cao nhất trong ít nhất 3 năm trở lại đây.

Tin đồn

Chính quyền đã phải vào cuộc vào tháng trước để ngăn chặn tình trạng ồ ạt rút tiền ở 2 ngân hàng địa phương là Hà Bắc và Thiểm Tây. Vào 11/07, người dân đổ xô rút tiền từ Ngân hàng Hengshui, cũng ở tỉnh Hà Bắc, trước khi cảnh sát ra tay ngăn chặn sự nổi loạn bất hợp lý này.

Đáp lại, các văn phòng địa phương của Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc và CBIRC cho biết trong một tuyên bố chung rằng Ngân hàng HengShui là tổ chức tài chính hợp pháp, trong đó mọi khoản tiết kiệm dưới nửa triệu nhân dân tệ đều được bảo vệ theo quy định bảo hiểm tiền gửi của Trung Quốc. Họ trấn an người gửi tiền rằng tiền của họ vẫn an toàn và kêu gọi họ đừng rút tiền tiết kiệm một cách mù quáng.

Cảnh sát cũng đưa những kẻ lan truyền những tin đồn thất thiệt vào trại giam giữ.

Ngân hàng Hengshui cho biết trong một trả lời qua email vào thứ Tư rằng chính quyền thành phố đang tích cực xử lý vấn đề này và kêu gọi ít công khai hơn vì sợ sự cố này dẫn đến rủi ro hệ thống.

Từ năm ngoái Trung Quốc đã triển khai kế hoạch sáp nhập các ngân hàng nhỏ để tăng sức mạnh cho hệ thống, nhưng đến nay nỗ lực đó vẫn chưa đem đến thành quả đáng kể.

Giới đầu tư cũng được 1 phen hú vía vào năm ngoái khi chính quyền quốc hữu hóa Baoshang Bank, một ngân hàng có trụ sở tại Mông Cổ, lần tiếp quản nhà nước đầu tiên kể từ năm 1998. Họ đã giải cứu bằng cách cho các thực  thể nhà nước bơm vốn cho các ngân hàng gặp khó khăn như Bank of Jinchou

Theo Zhang, Trung Quốc có quá nhiều ngân hàng mà không ít trong số đó yếu kém về khả năng quản trị cũng như kiếm lợi nhuận. Do đó giải pháp sáng sủa hơn là cần 1 cách tiếp cận mạnh mẽ hơn để tái cấu trúc các ngân hàng khu vực đó