Vấn đề xoay quanh việc làm thế nào để tạo ra một khoản tạm ứng 50 tỷ USD từ nguồn dự trữ của Ngân hàng Trung ương Nga - vốn đã bị các quốc gia phương Tây phong tỏa, ngăn chặn Moscow tiếp cận. Vào tháng 6, các nhà lãnh đạo G7 đã cam kết thực hiện "các khoản vay đẩy nhanh doanh thu đặc biệt". Sau những trì hoãn đáng tiếc trước đó đối với các gói tài trợ ở cả hai bờ Đại Tây Dương, cam kết này được xem như một minh chứng rằng phương Tây vẫn có thể ủng hộ Ukraine và buộc Nga phải trả giá cho sự tàn phá đất nước này.

Đừng vội mừng quá sớm. Việc cần đến một khoản vay được thiết kế tài chính phức tạp như vậy chỉ phản ánh hai điều: một là nỗ lực không mấy đẹp đẽ nhằm tìm kiếm các nguồn tài trợ thay thế cho ngân sách từ người đóng thuế phương Tây, hai là sự né tránh liên tục trong việc buộc Nga phải bồi thường cho Ukraine bằng cách chuyển giao trực tiếp các tài sản đã bị phong tỏa. Xét từ góc độ này, cam kết tại hội nghị thượng đỉnh Puglia không phải là dấu hiệu của sự tự tin, mà là biểu hiện của sự e dè, dù rằng 50 tỷ USD từ bất kỳ nguồn nào vẫn tốt hơn nhiều so với việc không có gì cả.

Tuy nhiên, ngay cả khoản tiền đó vẫn còn xa mới trở thành hiện thực, khi những khó khăn về mặt kỹ thuật phản ánh những thách thức sâu xa hơn về mặt chính trị.

Ý tưởng đặt ra là một nhóm đồng minh của Ukraine sẽ cùng nhau vay một khoản tiền, sau đó chuyển nó thông qua một tổ chức ủy thác như Ngân hàng Thế giới. Chi phí trả nợ của Kiev sẽ được chi trả bằng lợi nhuận đặc biệt mà Euroclear - công ty lưu ký chứng khoán Bỉ - đang thu được từ gần 200 tỷ Euro tiền mặt. Số tiền này hiện bị cấm chuyển cho ngân hàng trung ương Nga.

Những khoản lợi nhuận từ chiến tranh này về mặt đạo đức lẽ ra phải thuộc về Ukraine. Đó là lý do tại sao EU gần đây đã quyết định chuyển phần lớn số tiền này thành viện trợ quân sự. Kế hoạch mới của G7 về cơ bản là tái cơ cấu và "đẩy nhanh" dòng lợi nhuận này thành một khoản tiền lớn trả trước. Điều này đủ để cho thấy G7 không hề cung cấp thêm bất kỳ khoản tiền nào ngoài những gì Ukraine đáng lẽ đã nhận được, chứ đừng nói đến bất kỳ thứ gì thuộc về Moscow. Kế hoạch này đã được sử dụng để lập luận rằng các chính phủ phương Tây cần chi tiêu ít hơn. Các nhà lãnh đạo G7 đã giao cho các chuyên gia kỹ thuật thực hiện lời hứa chính trị này. Tuy nhiên, những rào cản kỹ thuật quan trọng vẫn chưa được giải quyết.

Chức năng chính của việc bảo đảm khoản vay bằng lợi nhuận tương lai từ việc nắm giữ tài sản nhà nước Nga là để làm cho khoản vay càng ít rủi ro càng tốt đối với các Bộ Tài chính phương Tây - ít nhất là đủ an toàn để không cần phải xin phê duyệt của các nhà lập pháp, đặc biệt là tại Quốc hội Mỹ. Việc này cũng tạo cơ hội chính trị để nhiều quốc gia phương Tây tham gia hơn, không chỉ riêng EU. Mặt trái của vấn đề là nợ của Kiev sẽ tăng lên, ngay cả khi việc chứng khoán hóa được cho là sẽ giúp họ không phải trả bất cứ khoản nào.

Tuy nhiên, EU chỉ gia hạn các lệnh trừng phạt mỗi sáu tháng một lần. Điều này có nghĩa là dòng lợi nhuận này có thể chấm dứt ngay khi một quốc gia thành viên phủ quyết việc gia hạn. Điều này không chỉ mang lại rủi ro cho các thành viên không thuộc EU trong kế hoạch này, mà còn cho cả Kiev: một khoản nợ tiềm ẩn có thể làm phức tạp hóa các đánh giá về khả năng trả nợ của IMF. Để giải quyết vấn đề này, Brussels đã đưa ra cho các chính phủ EU một số phương án, bao gồm kéo dài thời gian gia hạn hoặc gắn việc kết thúc phong tỏa tài sản với việc Moscow bồi thường cho Kiev.

Phương án đầu sẽ đòi hỏi Hungary từ bỏ quyền phủ quyết hai lần một năm của mình. Phương án sau sẽ tương đương với việc tịch thu tài sản - điều mà Paris, Berlin và ECB rất e ngại. Cả hai phương án đều khó có khả năng đạt được sự đồng thuận hoàn toàn. Trong mọi trường hợp, khó có thể thấy làm thế nào các văn bản khoản vay có thể tránh được việc sử dụng thêm các nguồn khác ngoài dòng lợi nhuận này, trong trường hợp Nga bất ngờ trở lại vị thế tốt trên trường quốc tế sớm hơn dự kiến và lấy lại quyền tiếp cận các khoản dự trữ của mình. Dù thế nào đi nữa, khó có thể thấy làm sao các văn bản khoản vay có thể tránh được việc phải dựa vào nguồn lực khác ngoài dòng lợi nhuận hiện tại, trong trường hợp Nga bất ngờ lấy lại uy tín quốc tế sớm hơn dự kiến và giành lại quyền tiếp cận các khoản dự trữ của mình.

Tóm lại, vấn đề nằm ở chỗ các nhà lãnh đạo phương Tây đang cố gắng đạt được điều gì đó mà không phải trả giá: họ muốn có nguồn tài trợ mới cho Kiev, nhưng lại không muốn có thêm cam kết từ người nộp thuế, không chấp nhận rủi ro tài chính, và cũng không muốn tịch thu tài sản của một quốc gia phạm tội. Những mâu thuẫn chính trị này không thể được giải quyết bằng các giải pháp kỹ thuật; chúng chỉ có thể được ngụy trang mà thôi.

Chỉ có một quyết định chính trị để tạo ra một tiền lệ pháp lý mới mới có thể cắt đứt được nút thắt Gordian này: đó là một quyết định minh bạch để cùng nhau tịch thu trực tiếp tài sản của Nga vì lợi ích của Ukraine. Điều này có thể sẽ xảy ra khi những mâu thuẫn chính trị trở nên không thể duy trì được nữa. Tuy nhiên, càng kéo dài thời gian, càng nhiều thứ bị mất đi trong quá trình chờ đợi. Trong lúc này, việc thực hiện lời hứa tại hội nghị Puglia sẽ là điều đáng hoan nghênh - nhưng không ai nên tưởng tượng rằng điều đó sẽ giải quyết vấn đề lâu hơn vài tháng.