Cơn hoảng loạn mới nhất xảy ra vào đầu mùa hè này, khi một báo cáo việc làm không mấy khả quan từ Hoa Kỳ đã tạm thời gây chấn động trên tất cả các thị trường tài sản chính.

Báo cáo việc làm phi nông nghiệp tháng 7 rõ ràng đã không đạt kỳ vọng. Hoa Kỳ chỉ tạo thêm 114,000 việc làm trong tháng, thấp hơn nhiều so với dự đoán 175,000. Đây là một sự chênh lệch đáng kể, dấy lên nghi vấn rằng lãi suất tại Mỹ có thể đã được duy trì ở mức cao trong thời gian quá lâu. Tuy nhiên, đây chỉ là một báo cáo đơn lẻ, có thể bị ảnh hưởng bởi các yếu tố thời tiết. Hơn nữa, việc cố gắng dự đoán chính xác và nhất quán số liệu việc làm là một nhiệm vụ gần như bất khả thi.

Tuy nhiên, thị trường trái phiếu chính phủ và các công cụ phái sinh liên quan - vốn giúp nhà đầu tư phòng ngừa rủi ro hoặc kiếm lời từ biến động lãi suất - đã phản ứng dữ dội. Vào thời điểm cao trào của đợt biến động mùa hè này (nay đã tạm lắng), các thị trường này đã phản ánh kỳ vọng của nhà đầu tư rằng Fed có thể sẽ phải cắt giảm lãi suất giữa các cuộc họp chính thức - một biện pháp khẩn cấp thường chỉ áp dụng trong những cuộc khủng hoảng nghiêm trọng như đại dịch hay bất ổn tài chính.

Khoảng hai tuần sau đó, thị trường chứng khoán phần lớn đã lấy lại được sự bình tĩnh. Các chỉ số đo lường biến động của thị trường cổ phiếu đã trở lại mức ổn định như trong gần một năm qua. Tuy nhiên, thị trường trái phiếu vẫn chưa hoàn toàn bình ổn. Họ chỉ mới bắt đầu từ bỏ ý tưởng về một đợt cắt giảm lãi suất mạnh vào mùa thu.

Đây là một sự thay đổi bất ngờ trong kịch bản thông thường. Trong thứ bậc không chính thức của các thị trường tài chính, biến động ngắn hạn của tiền tệ thường được xem như một canh bạc may rủi, trong khi thị trường chứng khoán thường chịu ảnh hưởng của các trào lưu nhất thời. Thị trường lãi suất được coi là nơi quy tụ những bộ óc sắc sảo nhất, đưa ra những tín hiệu cho các thị trường khác noi theo và cung cấp cái nhìn sâu sắc về hướng đi tiếp theo của nền kinh tế toàn cầu và chính sách tiền tệ.

Tuy nhiên, theo một cách đáng lo ngại , những đợt phản ứng thái quá như vậy đang ngày càng trở nên phổ biến. Chẳng hạn, vào cuối năm ngoái, thị trường trái phiếu vốn được coi là đáng tin cậy và thông thái đã dự đoán rằng Fed sẽ cắt giảm lãi suất 6, thậm chí 7 lần trong năm 2024, chỉ vì lạm phát ở Mỹ đã hạ nhiệt đôi chút. Nhiều tháng sau đó, tháng 9 đã gần kề nhưng chúng ta vẫn đang chờ đợi đợt cắt giảm lãi suất đầu tiên.

Nhìn lại thời gian gần đây, thị trường trái phiếu chính phủ Mỹ đã phản ứng mạnh mẽ trước sự sụp đổ của Ngân hàng Silicon Valley vào mùa xuân 2023. Đây chắc chắn là một sự kiện đáng kể trong lĩnh vực ngân hàng. Tuy nhiên, phản ứng của thị trường lãi suất lại một lần nữa quá dữ dội, đến mức khiến người ta nghĩ rằng các nhà đầu tư thực sự tin rằng cần có một đợt cắt giảm lãi suất khẩn cấp. Và một lần nữa, điều đó đã không xảy ra.

Vậy tại sao thị trường trái phiếu vốn được coi là thông minh lại có những biểu hiện giống như cổ phiếu Meme? Greg Peters, đồng giám đốc đầu tư tại PGIM Fixed Income, cho rằng những thay đổi trong cấu trúc thị trường ít nhất là một phần nguyên nhân, và sẽ tiếp tục tạo ra những phản ứng và biến động quá mức. Sự kết hợp giữa các thuật toán dò tìm tín hiệu và vai trò ngày càng lớn của các quỹ phòng hộ đã tạo ra điều kiện thị trường không ổn định. Khả năng hấp thụ các cú sốc của các ngân hàng sau năm 2008 yếu hơn cũng không giúp ích gì.

Thêm vào đó, các nhà hoạch định chính sách tiền tệ cũng phụ thuộc vào sự thay đổi của dữ liệu kinh tế như chúng ta. Kể từ sau đại dịch, việc đưa ra dự báo trước - tức là họ cảm thấy có thể cho biết những gì sắp xảy ra - đã trở thành chuyện quá khứ.

"Bối cảnh các ngân hàng trung ương đưa ra quyết định dựa trên dữ liệu tạo điều kiện thuận lợi cho những biến động thị trường. Cấu trúc giao dịch mới trên thị trường lại chính là chất xúc tác, biến những biến động nhỏ thành những cơn bão lớn," Peters nhận định. Đó là lý do tại sao những sự kiện gây xáo trộn này, dù gây ra nhiều xáo trộn cho cổ phiếu, tín dụng doanh nghiệp và thậm chí cả giá hàng hóa, sẽ tiếp tục diễn ra.

Iain Stealey - chuyên gia tại JPMorgan Asset Management lưu ý rằng xu hướng này đánh dấu sự thay đổi so với giai đoạn sau khủng hoảng, khi lãi suất thấp và các chương trình mua trái phiếu của chính phủ đã kiềm chế biến động thị trường. Hiện nay, Stealey nói: "Thị trường liên tục có sự giằng co, và đang đặt câu hỏi về các quyết định của ngân hàng trung ương. Có vẻ như chúng ta đang phụ thuộc vào từng điểm dữ liệu."

Đối với các nhà đầu tư, thật khó để biết những biến động nào của trái phiếu cần được xem xét nghiêm túc và những biến động nào chỉ là ảo ảnh. Những ảo ảnh này thường là cơ hội vàng cho các chuyên gia trái phiếu, những người có thể nhận ra thời điểm giá giảm để mua vào hoặc thời điểm giá tăng đột biến để bán ra.

Điều rõ ràng là giai đoạn ổn định kéo dài, gần như nhàm chán của thị trường trái phiếu đã kết thúc. Đó là ngoại lệ, không phải là quy luật. Giờ đây, thị trường trái phiếu cũng có thể gây ra những cơn bất ổn không kém gì các thị trường khác.