Thủ tướng Rishi Sunak sẽ tranh cử trong sáu tuần tới với niềm tin rằng nền kinh tế sẽ phát triển hơn nữa. Ngược lại thì lãnh đạo đảng Lao động Keir Starmer phản bác rằng chính phủ tiếp theo đang phải kế nhiệm với tình trạng kinh tế tồi tệ nhất kể từ Thế chiến thứ hai.

Sunak đã đánh cược việc kêu gọi bỏ phiếu vào ngày 4 tháng 7 khi nhiều người trong Đảng Bảo thủ của ông vẫn đang mong đợi có nhiều tháng để chuẩn bị. Tuy vậy, tình hình thực tế phía trước là như nhau bất kể thời điểm bỏ phiếu nào: quỹ đạo tăng trưởng và mức sống so với tình hình hiện tại của nền kinh tế.

Tình hình kinh tế của Vương quốc Anh đang dần trông khả quan hơn. Cuộc suy thoái nhẹ năm ngoái đã qua, tổng sản phẩm quốc nội đang tăng trưởng mạnh và lạm phát đang ở mức mục tiêu 2% của BoE. Đối với cử tri, tỷ lệ thất nghiệp ở mức thấp, mức lương đã vượt xa lạm phát trong 10 tháng và người lao động đang nhận thấy lợi ích từ việc cắt giảm thuế trị giá 20 tỷ GBP (25 tỷ USD). Hôm thứ Tư, Sunak cho biết lạm phát đã “trở lại bình thường” và “những ngày tốt đẹp hơn đang ở phía trước”.

Phản hồi của Đảng Lao động là mặc dù tiền lương thực tế đang tăng nhưng vẫn ở mức thấp hơn so với trước cuộc khủng hoảng tài chính, nghĩa là tiền lương hiện tại có thể mua ít thứ hơn so với năm 2007. Giá cả cao hơn gần 25% so với trước Covid-19 và GDP bình quân đầu người thấp hơn 0.7% so với một năm trước.

Hơn nữa, đối với Đảng Bảo thủ từng trừng phạt Đảng Lao động vì lấy tiền của người dân, gánh nặng thuế đang ở mức cao nhất trong 70 năm, bất chấp chính sách miễn thuế của Thủ tướng Jeremy Hunt.

Tuần trước, Hunt thừa nhận rằng mức sống đã giảm kể từ cuộc bầu cử cuối cùng vào năm 2019, khi cựu lãnh đạo Boris Johnson chiến thắng với lời hứa “Hoàn tất Brexit” và rời khỏi Liên minh châu Âu.

Kate Dommett, giáo sư chính trị kỹ thuật số tại Đại học Sheffield, cho biết: “Đảng Bảo thủ đang cố gắng tạo động lực dựa trên dữ liệu kinh tế mới nhất này để bảo vệ quan điểm của mình, nhưng đó sẽ là một thử thách thực sự.”

Mức lạm phát cao vẫn còn tiếp diễn

Vô số vấn đề còn tồn đọng với Brexit, ví dụ như các tổ chức như Dịch vụ Y tế Quốc gia và hệ thống đại học của Vương quốc Anh đang căng thẳng, và nhập cư vẫn là một vấn đề quan trọng vì những tranh cãi về cách xử lý những người xin tị nạn – và sau đó gửi họ đi đâu. Nhưng mức sống mới là vấn đề lớn nhất trong cuộc bầu cử.

Thật vậy, Đảng Lao động sẽ tranh cử trên lĩnh vực kinh tế, thành viên cấp cao Rachel Reeves đã nói. Sunak cũng đặt nền kinh tế lên hàng đầu và là tâm điểm trong bài phát biểu công bố ngày bầu cử hôm thứ Tư.

Ông nói: “Sự ổn định kinh tế là nền tảng cho mọi thành công trong tương lai. Bây giờ là thời điểm để nước Anh lựa chọn tương lai của mình. Để quyết định xem chúng ta muốn tiếp tục phát triển dựa trên những tiến bộ đã đạt được hay có nguy cơ quay trở lại con đường ban đầu, không có kế hoạch và không có sự chắc chắn.”

Cho đến nay, Đảng Lao động đã giữ mình trong vùng an toàn. Các chính sách tài chính của họ gần như là một bản sao của chính phủ, như việc Đảng đã ủng hộ việc cắt giảm thuế của Hunt. Các chính sách tăng trưởng như cải cách lương hưu có thể đã được dỡ bỏ khỏi các tài liệu của Đảng Bảo thủ.

Khi các chiến lược kinh tế của Đảng Lao động xung đột với hiệu quả tài chính, tài chính công trở thành phần quan trọng. Kế hoạch đầu tư xanh với quy mô 28 tỷ GBP của Đảng Lao động đã bị dừng lại, mặc dù đầu tư vào khí hậu vẫn là cam kết trọng tâm. Các luật về quyền làm việc đã giảm bớt khi Đảng tập trung vào hoạt động kinh doanh. Ngành công nghiệp lại đi theo “kinh tế học an toàn” của Reeves, một học thuyết về sự tự lực, ổn định và đầu tư.

Thị trường tài chính cũng không được Đảng Lao động quan tâm nhiều. Các cuộc thăm dò dư luận cho thấy vai trò truyền thống đã đảo ngược, phần lớn là do cú sốc thị trường do cựu Thủ tướng Liz Truss gây ra trong nhiệm kỳ ngắn ngủi của bà hai năm trước. Theo các cuộc thăm dò của YouGov và Ipsos, người dân hiện tin cậy Đảng Lao động hơn đối với nền kinh tế.

Neil Wilson, nhà phân tích thị trường trưởng tại công ty dịch vụ tài chính Finalto, hoan nghênh việc Đảng Lao động dẫn đầu cuộc tranh cử. Ông nói, các nhà đầu tư thích sự chắc chắn hơn, vì thị trường chứng khoán có xu hướng hoạt động tốt hơn “khi kết quả có thể dễ dàng dự đoán và không thực sự sát sao”. Một cuộc khảo sát của Bloomberg với các nhà đầu tư năm ngoái cho thấy một chính phủ do Đảng Lao động lãnh đạo sẽ là kết quả tốt nhất cho chứng khoán và GBP.

Sunak đã phải đối mặt với một tình thế khó khăn. Sau khi trở thành thủ tướng vào năm 2020, ông đã hỗ trợ nền kinh tế qua Covid-19 và sau đó là cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt trở nên trầm trọng hơn do chiến tranh ở Ukraine, khiến nợ quốc gia của Anh lên tới gần 100% GDP. Lạm phát đạt mức cao nhất trong 40 năm và lãi suất được nâng lên mức cao như năm 2008.

Chi phí trả nợ công cao hơn, kết hợp với tốc độ tăng trưởng yếu, đòi hỏi chính phủ phải tăng thuế và cắt giảm chi tiêu. Tiếp nối chính sách thắt lưng buộc bụng trước đó, việc cắt giảm được cho là không bền vững. Quỹ Tiền tệ Quốc tế tuần này cảnh báo rằng cần phải có thêm 30 tỷ GBP tiền tiết kiệm khác để cân bằng sổ sách và để tài trợ hợp lý cho các dịch vụ công đang sụp đổ của Anh.

Cả hai Đảng đều có cùng một giải pháp cho những khó khăn kinh tế của đất nước: tăng trưởng. Đương nhiên, cả hai đều cho rằng tham vọng đạt được mục tiêu mà bên kia đã tuyên bố là không thể thực hiện được về mặt tài chính.

Đảng Bảo thủ tin rằng việc cắt giảm thuế và đổi mới công nghệ sẽ mang lại điều đó. Tuần trước, Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế cho biết ngành công nghệ Anh đang phát triển nhanh nhất ở châu Âu và dần bắt kịp Mỹ. Đảng Lao động cũng muốn “cắt giảm thuế đối với người lao động” nhưng sẽ đầu tư nhiều hơn.

Cả hai Đảng cũng hy vọng BoE sẽ giúp đỡ bằng cách cắt giảm lãi suất khi lạm phát phần lớn đã được kiểm soát. Tuy nhiên, BoE khó có thể giảm lãi suất cho đến sau cuộc bầu cử

Một bộ trưởng Đảng Bảo thủ cho biết cuộc bầu cử diễn ra sớm là một ý tưởng tồi tệ. Nếu Sunak đợi đến mùa thu, các hộ gia đình sẽ cảm nhận được tác động của nền kinh tế đang cải thiện và mức lãi suất thấp hơn.

Trở lại năm 1997, tỷ lệ thất nghiệp giảm xuống mức thấp nhất trong nhiều năm, tốc độ tăng trưởng tăng lên và nợ quốc gia giảm xuống. Nhưng thiệt hại đối với Đảng Bảo thủ đã xảy ra trong những năm trước. Lãnh đạo đảng Lao động Tony Blair đã giành chiến thắng vang dội.