Đại dịch Covid-19 đã gây ra những xáo trộn lớn trong hành vi tiêu dùng của người dân châu Âu, nhiều người buộc phải điều chỉnh thói quen chi tiêu để thích ứng với tình hình mới. Nhu cầu nâng cấp công nghệ và thiết bị văn phòng tại nhà gia tăng khi nhiều người phải làm việc từ xa, trong khi những người có khả năng tài chính đã chi tiêu cho các món đồ giải trí như bể bơi mini hoặc xe mới để tận hưởng cuộc sống tại nhà. Tuy nhiên, sau khi các hạn chế do Covid-19 được nới lỏng, cuộc chiến giữa Nga và Ukraine đã làm gia tăng giá năng lượng, dẫn đến lạm phát và gây áp lực lên chi phí sinh hoạt. Lãi suất cao hơn đã ảnh hưởng tiêu cực đến thu nhập thực tế, khiến sức mua giảm và làm giảm niềm tin của người tiêu dùng. Khi cảm thấy không chắc chắn về tương lai, họ có xu hướng tiết kiệm nhiều hơn và chi tiêu ít hơn, dẫn đến sự gia tăng tỷ lệ tiết kiệm.

Vào thời điểm hiện tại, người tiêu dùng hiện tập trung vào những mặt hàng thiết yếu như thực phẩm và sản phẩm cơ bản, nhiều người bắt đầu chi tiêu cho du lịch và giải trí để bù đắp cho khoảng thời gian bị hạn chế. Điều này đã dẫn đến sự phục hồi mạnh mẽ cho ngành khách sạn và hàng không, trong khi các công ty tài chính, ngân hàng và bảo hiểm cũng chứng kiến lợi nhuận gia tăng nhờ vào nhu cầu tăng cao. Ngược lại, lợi nhuận của các công ty trong lĩnh vực hàng công nghiệp và hàng tiêu dùng lại thu hẹp do người tiêu dùng cắt giảm chi tiêu cho các sản phẩm không thiết yếu.

Có nhiều yếu tố tích cực đang tạo điều kiện cho sự phục hồi của người tiêu dùng ở châu Âu, đặc biệt là ở Vương quốc Anh. Lạm phát giảm và tiền lương đang tăng, cho phép người tiêu dùng có sức mua cao hơn. Hơn nữa, các hộ gia đình châu Âu có thể đang nắm giữ một lượng tiết kiệm lên tới 8.2% GDP vào cuối năm 2023, cung cấp nguồn lực tài chính dồi dào để chi tiêu. Niềm tin của người tiêu dùng cũng đang hồi phục, điều này rất quan trọng vì khi họ cảm thấy tự tin về tình hình tài chính, họ sẽ có xu hướng chi tiêu nhiều hơn. Cuối cùng, việc giảm thuế thu nhập lên tới 4% ở Vương quốc Anh trong năm qua giúp người tiêu dùng có thêm thu nhập khả dụng để chi tiêu. Tất cả những yếu tố này đều góp phần vào việc khôi phục sức mua và sự chi tiêu của người dân, thúc đẩy sự phục hồi kinh tế.

Do đó, khá ngạc nhiên khi các công ty tiêu dùng châu Âu không đạt được kỳ vọng về lợi nhuận trong kỳ báo cáo gần đây dù có nhiều yếu tố hỗ trợ cho sự phục hồi tiêu dùng. Các nhà phân tích chứng khoán giải thích rằng nhóm người có thu nhập cao vẫn giữ vững khả năng chi tiêu đối với các hàng hóa, dịch vụ cao cấp. Tuy nhiên, sự yếu kém trong chi tiêu lại xuất hiện rõ ràng hơn ở nhóm thu nhập thấp, nơi mà người tiêu dùng có xu hướng bị ảnh hưởng nhiều hơn bởi các yếu tố như lạm phát và lãi suất cao, dẫn đến việc họ thắt chặt chi tiêu và giảm mua sắm.

Người tiêu dùng đang sẵn sàng chi tiêu nhiều hơn. Chỉ là tiến độ diễn ra chậm. Sreedhar Mahamkali, nhà phân tích của UBS, nhấn mạnh rằng có bằng chứng về sự cải thiện tại các siêu thị ở Anh, nơi người tiêu dùng đang tiêu dùng nhiều hơn và mua các sản phẩm chất lượng cao hơn. Tuy nhiên, bên cạnh đó, chưa có dấu hiệu rõ ràng cho thấy sự gia tăng mạnh mẽ trong chi tiêu đối với hàng hóa tùy ý như quần áo, ô tô hoặc đồ gia dụng bền. Điều gì đã xảy ra? Tại sao bối cảnh tiêu dùng lành mạnh không chuyển thành sự phục hồi nhanh hơn trong chi tiêu?

Điều này có thể do lãi suất. Mặc dù ECB và BoE đã cắt giảm lãi suất, con số này vẫn ở mức cao. Lãi suất thực dự kiến ​​trong hai năm (sau khi trừ lạm phát) đã tăng từ mức -4% vào năm 2022 lên mức +1.5% vào năm 2023 và gần đây vẫn ở mức 0.75%. Điều này giúp giải thích tại sao Chỉ số hàng tiêu dùng và dịch vụ Stoxx 600 hoạt động kém hơn Chỉ số Stoxx 600 30% trong 18 tháng qua và giảm tới 20% so với năm ngoái.

Người tiêu dùng có thu nhập thấp có thể nhạy cảm hơn nhiều với lãi suất do họ phải tiếp xúc với các khoản vay tiêu dùng, vay mua ô tô, cho thuê và thế chấp. Tuy nhiên, các khoản vay mua ô tô giá rẻ được ấn định vào năm 2021-22 sẽ dần đáo hạn. Các hộ gia đình may mắn được cố định lãi suất thế chấp ở mức thấp trong đại dịch cũng sẽ cần phải tái thế chấp. Một đợt cắt giảm lãi suất đơn lẻ không làm giảm bớt những gánh nặng lớn này lên thu nhập khả dụng.

Khi lãi suất giảm, người tiêu dùng sẽ cảm thấy ít áp lực hơn trong việc trả nợ hoặc vay tiền. Điều này có thể thúc đẩy họ chi tiêu nhiều hơn, đặc biệt là cho các mặt hàng giá trị cao hơn như ô tô, đồ điện tử, hoặc đồ gia dụng, những thứ thường được mua bằng các khoản vay.

Sự suy yếu của kinh tế Trung Quốc có thể hạn chế sự cải thiện cho một số cổ phiếu công ty tiêu dùng, đặc biệt là các công ty sản xuất ô tô đại chúng và các thương hiệu xa xỉ. Tuy nhiên, các công ty nhỏ hơn ở những nền kinh tế nhạy cảm với lãi suất và các yếu tố kinh tế vĩ mô có thể hưởng lợi nhiều hơn từ các điều kiện thuận lợi. Ví dụ, các nền kinh tế như Tây Ban Nha, Scandinavia, và đặc biệt là Vương quốc Anh đang có cơ hội tốt hơn để phát triển nhờ hưởng lợi từ lãi suất giảm và các yếu tố hỗ trợ khác. Ngoài ra, cổ phiếu của các công ty tiêu dùng Anh đã tăng khoảng 13% kể từ cuộc bầu cử vào tháng 7, cho thấy rằng bối cảnh chính trị cũng có tác động tích cực đến niềm tin và sự hồi phục của thị trường tiêu dùng ở Vương quốc Anh.

Hy vọng rằng, lãi suất thấp hơn cũng sẽ thúc đẩy thị trường bất động sản. Điều này cũng sẽ hỗ trợ các công ty hàng hóa lâu bền. Các thông báo gần đây của chính phủ Anh về việc tăng cường khởi công xây dựng nhà ở có thể là một yếu tố quan trọng góp phần vào sự tăng trưởng trở lại của nền kinh tế Vương quốc Anh.

Trong dài hạn, chi tiêu của người tiêu dùng cho hàng hóa sẽ đóng vai trò quan trọng trong sự phục hồi kinh tế sau đại dịch Covid-19. Lý do là tiền chi tiêu cho dịch vụ thường có "giá trị gia tăng gộp" thấp, nghĩa là nó không tạo ra tác động kinh tế lan rộng. Ví dụ, khi một người chi tiêu cho dịch vụ như cắt tóc hoặc ăn uống, giá trị kinh tế chỉ giới hạn ở dịch vụ đó, và không lan rộng qua nhiều khâu khác. Ngược lại, tiền chi cho hàng hóa có "giá trị gia tăng gộp" cao hơn vì nó thúc đẩy các chuỗi cung ứng, tức là các khâu sản xuất, vận chuyển, và phân phối hàng hóa. Các chuỗi cung ứng càng dài và phức tạp, tiền chi tiêu càng được lan tỏa và kích thích nhiều ngành công nghiệp, tạo ra nhiều việc làm và giá trị kinh tế hơn. Do đó, khi người tiêu dùng chi tiêu nhiều hơn cho hàng hóa, sự phục hồi kinh tế sẽ sâu rộng hơn.