Kể từ sau bước ngoặt chính sách của ông Tập vào cuối tháng 9 - nhằm hiện thực hóa tham vọng tăng trưởng 5%, giới đầu tư đang đổ dồn sự chú ý vào phiên họp quan trọng của Ủy ban Thường vụ Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc, thường diễn ra vào những ngày cuối tháng 10. Tuy nhiên, việc thiếu những chi tiết cụ thể cho đến thời điểm này đã khiến thị trường trở nên dè dặt. Vào năm 2023, các nhà lập pháp Trung Quốc buộc phải nâng mức thâm hụt ngân sách - lần đầu tiên kể từ năm 2000 - như một sự thừa nhận ngầm rằng đà phục hồi kinh tế hậu Đại dịch COVID-19 đang có dấu hiệu chững lại. Năm nay, giới đầu tư đang kỳ vọng vào những giải pháp mạnh mẽ và toàn diện hơn nữa từ chính phủ Trung Quốc.

Trump không thực sự là yếu tố quyết định khi Trung Quốc đưa ra gói kích thích

Cho đến thời điểm gần đây, gói kích thích kinh tế của ông Tập vẫn chỉ tập trung vào nội địa. Giới chức cấp Bộ đã đưa ra lời hứa về một đợt hoán đổi nợ quy mô chưa từng có trong nhiều năm qua, nhằm vực dậy tình hình tài chính các địa phương. Bên cạnh đó, chính quyền trung ương cũng sẽ can thiệp bằng cách mua lại các căn nhà tồn kho để bình ổn thị trường bất động sản, đồng thời tăng cường nguồn vốn dự trữ cho hệ thống ngân hàng, khuyến khích họ mạnh dạn cho vay trong bối cảnh kinh tế đang suy yếu. Tất cả những lộ trình này đều được xem là những bước đi hợp lý để giúp nền kinh tế Trung Quốc thoát khỏi bóng ma giảm phát.

Tuy nhiên, viễn cảnh Donald Trump chiến thắng có thể khiến Bắc Kinh phải điều chỉnh lại toàn bộ thứ tự ưu tiên. Những tuyên bố mang lập trường hawkish của ông về hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, cùng với những đặc quyền mà một Tổng thống Mỹ nắm giữ trong việc thiết lập và áp đặt thuế quan, đang trực tiếp đe dọa khát vọng cháy bỏng của ông Tập - biến Trung Quốc thành một cường quốc sản xuất công nghệ cao.

Rõ ràng, Trung Quốc không xa lạ với việc đối phó trước các động thái của Trump. Kể từ khi Huawei bị đưa vào danh sách đen thương mại của Mỹ năm 2019, nguồn lực quốc gia đã được dồn mạnh vào việc nâng tầm công nghiệp. Đơn cử như Huawei, chỉ riêng trong năm ngoái đã được chính phủ rót hơn 1 tỷ USD tiền tài trợ, tăng vọt hơn 4 lần so với năm 2019 - phần nào phản ánh thực tế rằng chính quyền Biden vẫn đang duy trì các chính sách thương mại cứng rắn của người tiền nhiệm. Trong khi các khoản vay ngân hàng dành cho khu vực công nghiệp tăng cao, các nhà phát triển bất động sản lại đang chật vật trong cuộc chiến tìm kiếm nguồn vốn mới. Vào tháng 7, Bắc Kinh đã công bố kế hoạch đầu tư 300 tỷ Nhân dân tệ (tương đương 42 tỷ USD) để mở rộng chương trình đổi mới và nâng cấp thiết bị nhằm vừa kích thích tiêu dùng, vừa thúc đẩy sản xuất công nghiệp.

Các khoản vay ngân hàng cho doanh nghiệp công nghiệp tăng mạnh sau cuộc chiến thương mại của Trump năm 2018

Trong bối cảnh đó, nhiều khả năng ông Tập sẽ phải tung ra một "vũ khí hạng nặng" nếu buộc phải đối đầu với Trump một lần nữa. Lu Ting - nhà kinh tế học của Nomura Securities nhận định rằng dưới kịch bản này, quy mô gói kích thích kinh tế của Bắc Kinh có thể tăng thêm tới 20%. Theo Reuters trích dẫn từ các nguồn tin, Trung Quốc đang cân nhắc phê duyệt kế hoạch phát hành thêm trái phiếu với quy mô khổng lồ - trên 10 nghìn tỷ Nhân dân tệ (tương đương 1.4 nghìn tỷ USD) trong những năm tới nếu Trump giành chiến thắng. Giới đầu tư khẳng định rằng một gói kích thích tầm cỡ như vậy là không thể thiếu để duy trì đà tăng trưởng của thị trường chứng khoán Trung Quốc.

Tuy nhiên, điều này không hẳn là tín hiệu đáng mừng cho nền kinh tế Trung Quốc. Thời gian gần đây, các cuộc thảo luận sôi nổi xoay quanh việc Bắc Kinh phát hành trái phiếu đặc biệt siêu dài hạn - một công cụ tài chính đa năng cho phép chính quyền trung ương linh hoạt vượt qua khuôn khổ ngân sách của chính mình. Các học giả đề xuất sử dụng nguồn vốn này để thiết lập quỹ bình ổn thị trường chứng khoán trị giá 2 nghìn tỷ Nhân dân tệ, hoặc triển khai chiến lược hoán đổi nợ địa phương. Thế nhưng, nếu việc củng cố nền công nghiệp để đối phó với những thách thức từ bên ngoài một lần nữa được đặt lên hàng đầu, mọi mục tiêu chính sách khác có thể sẽ phải nhường bước.

Thông điệp từ giới chức cấp cao gần đây đã phần nào hé lộ sự do dự của chính phủ trong việc giải quyết những vấn đề cốt lõi đang làm suy yếu nền kinh tế. Trong một cuộc họp báo mới đây, Bộ Tài chính đã đưa ra nhận định rằng các chính quyền địa phương vẫn còn dư địa phát hành trái phiếu lên tới 2.3 nghìn tỷ Nhân dân tệ trong năm nay. Phát biểu này dường như ngầm ý rằng chênh lệch tài chính không phải là vấn đề cấp thiết, và chính sách thắt chặt chi tiêu của địa phương không phải là nguyên nhân chính dẫn đến sự trì trệ kinh tế năm nay. Đáng chú ý, truyền thông nhà nước gần đây đã không đưa ra thêm thông tin gì về bản thiết kế của gói kích thích kinh tế, thay vào đó là tập trung đưa tin rầm rộ về Hội nghị thượng đỉnh BRICS kéo dài ba ngày tại Nga - sự kiện có sự tham dự của ông Tập với nhiều nghi thức hoành tráng.

Không khó để thấu hiểu mong muốn phản kháng của ông Tập trước những hành động gây hấn khó lường từ Trump. Thế nhưng, làm sao có thể có đủ sức mạnh đàm phán khi nền kinh tế nội địa chưa thực sự vững vàng và người tiêu dùng chưa đủ mạnh để tạo ra sức ảnh hưởng đối với các tập đoàn đa quốc gia? Có lẽ đã đến lúc vị Chủ tịch Trung Quốc cần tập trung toàn tâm toàn ý vào việc giải quyết những thách thức nội tại của đất nước.