Tại một buổi vận động tranh cử ở Tucson, Arizona vào đầu tháng này, Donald Trump đã thể hiện sự tự tin đầy khí phách quen thuộc. Ông tuyên bố đã giành chiến thắng “vĩ đại” trước Kamala Harris trong cuộc tranh luận tổng thống cách đó hai ngày và không ngại lặp lại những tuyên bố sai trái gây tranh cãi về việc người nhập cư Haiti ăn cắp và ăn thịt thú cưng.

Tuy nhiên, một phần lớn trong bài phát biểu của cựu tổng thống tập trung vào vấn đề kinh tế, cam kết chấm dứt “hỗn loạn và khổ sở” mà người Mỹ đang trải qua dưới chính quyền Biden.

“Chúng tôi sẽ mang lại thuế thấp, quy định ít, chi phí năng lượng rẻ, lãi suất thấp và lạm phát ít,” ông hứa hẹn. “Để mọi người có thể mua thực phẩm, xe hơi và một ngôi nhà đẹp.”

Kể từ khi khởi động chiến dịch tái tranh cử, Trump đã không ngừng chỉ trích chính quyền Biden-Harris về cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt.

Tại Arizona, ông đã đưa ra giải pháp truyền thống của đảng Cộng hòa với những cắt giảm thuế khổng lồ từ thu nhập làm thêm, tiền thưởng, lợi ích hưu trí cho đến những cắt giảm lớn cho cả cá nhân và doanh nghiệp.

Nhưng lần này, Trump còn giới thiệu một chương trình chính sách kinh tế mang tính dân túy hơn, khẳng định mình là người bảo vệ lợi ích của công nhân bình thường và ngành sản xuất trong nước!

Nhiều cử tri ủng hộ mức thuế được đề xuất, đặc biệt là ở các tiểu bang dao động nặng về sản xuất như Michigan, nơi Ford sản xuất xe điện

Các điểm chính trong chương trình “Maganomics” của Trump bao gồm việc áp đặt thuế quan mạnh tay lên hàng nhập khẩu từ khắp nơi trên thế giới, đặc biệt là từ Trung Quốc, cùng với một cuộc đàn áp nghiêm ngặt đối với nhập cư. Ngôn từ trong chiến dịch của ông cũng kêu gọi tăng cường ảnh hưởng chính trị lên chính sách tiền tệ và đồng USD.

Với những phát biểu của Trump, thật khó để phân biệt đâu là kế hoạch thực sự, đâu là lời nói phóng đại và đâu là chiêu thức thương lượng. Nhưng các nhà kinh tế đồng ý rằng chương trình của ông là một sự mở rộng cực kỳ táo bạo của các chính sách từ thời ông làm tổng thống từ 2017- 2021.

Nếu Trump chiến thắng và thực hiện những kế hoạch này, nền kinh tế Mỹ và mối quan hệ của nước này với thế giới sẽ hoàn toàn bị thay đổi.

Trong đảng Cộng hòa, một trong những người ủng hộ nổi bật nhất cho chương trình dân túy này là JD Vance, ứng viên phó tổng thống. “Một triệu chiếc toaster giả rẻ không đáng giá bằng một việc làm sản xuất của người Mỹ,” ông nói tại một buổi vận động vào tháng Bảy.

Tuy nhiên, các nhà phê bình cảnh báo rằng những chính sách này sẽ gây ra thiệt hại khủng khiếp cho nền kinh tế và không giúp Mỹ cạnh tranh với Trung Quốc.

“Chúng ta cần giao thương, đặc biệt là với kẻ thù. Tôi không nói rằng chúng ta sẽ bán vũ khí hạt nhân cho Kim Jong Un. Nhưng bạn cần có giao thương để mọi người có thể nói chuyện và hiểu nhau,” Arthur Laffer, một nhà kinh tế thân cận với Trump, nói. “Tất cả những chuyện trừng phạt và đe dọa thuế quan chỉ dẫn đến xung đột lớn hơn.”

Nếu được thực hiện, chúng sẽ đưa nền kinh tế Mỹ quay về thời kỳ mà một phần lớn doanh thu của chính phủ đến từ thuế quan thương mại thay vì từ thuế thu nhập của người dân và lợi nhuận doanh nghiệp.

“Ông ấy đang muốn thay đổi cách mà chúng ta nhìn nhận về nguồn doanh thu trong hệ thống thuế Mỹ và cách chúng ta giao thương với các đối tác,” Ernie Tedeschi, giám đốc kinh tế tại Yale Budget Lab, nhận xét. “Đó là cách mà chúng ta đã làm ở thế kỷ 19, không phải thế kỷ 20, càng không phải thế kỷ 21.”

Trong thời gian làm tổng thống, Trump đã áp đặt thuế quan mạnh mẽ lên Trung Quốc và nhiều chính sách này vẫn được giữ nguyên dưới thời Biden.

Nhưng nếu Trump tái đắc cử, ông có thể đưa thuế quan lên mức cao chưa từng thấy từ những năm 1930, khi Đạo luật Smoot-Hawley được thông qua.

Ban đầu, Trump nói rằng ông muốn áp đặt thuế 10% lên tất cả hàng hóa nhập khẩu, nhưng gần đây đã cho biết mức thuế có thể lên đến 20%. Đối với hàng hóa từ Trung Quốc, ông đã đề xuất mức thuế lên tới 60%. Tháng này, ông cảnh báo rằng các quốc gia muốn giảm phụ thuộc vào đồng USD sẽ phải chịu thuế 100% như một hình phạt.

Trump hy vọng rằng các rào cản thương mại này không chỉ tăng doanh thu mà còn khôi phục ngành sản xuất Mỹ, với ước tính 2 triệu việc làm sản xuất đã mất từ khi Trung Quốc gia nhập WTO năm 2001.

“Khi họ vào và lấy đi công việc, tài sản của chúng ta, họ đang lấy đi cả đất nước này,” ông nói với Time Magazine vào tháng Tư. “Tôi gọi đó là một vòng tròn bảo vệ quanh đất nước.”

Smoot-Hawley đẩy thuế quan của Hoa Kỳ lên mức cao kỷ lục

Chi phí Đắt Đỏ của “Maganomics”

Việc áp dụng chính sách thuế quan mạnh mẽ có thể mang lại hệ quả nặng nề cho nền kinh tế Mỹ. Viện Nghiên cứu Kinh tế Quốc tế Peterson ước tính rằng với mức thuế quan 20% áp dụng cho tất cả hàng hóa và thuế 60% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, mỗi hộ gia đình có thể phải chi thêm tới 2,600 USD mỗi năm. Đáng lưu ý, những chính sách này sẽ gây ảnh hưởng lớn nhất đến các hộ gia đình có thu nhập thấp, những người mà Trump tuyên bố là đối tượng ông đang cố gắng bảo vệ.

Nhiều nhà kinh tế cảnh báo rằng thuế quan không chỉ làm tăng chi phí sinh hoạt mà còn có thể đẩy lùi sự phát triển kinh tế. “Lần trước khi Trump khởi động chiến tranh thương mại, nền sản xuất toàn cầu đã rơi vào suy thoái,” Julia Coronado, một cựu nhà kinh tế của Fed đã nhấn mạnh.

Mary Lovely, một trong những nhà nghiên cứu của PIIE, cũng cảnh báo rằng chính sách thuế quan có thể dễ dàng trở thành công cụ bị lạm dụng. “Thuế quan không xuất hiện trong ngân sách của chính phủ, nhưng thực tế chúng giống như một khoản trợ cấp cho các nhà sản xuất nội địa, trong khi lại là một loại thuế gián tiếp đánh vào người tiêu dùng và nhiều cử tri không nhận ra điều này,” bà nói.

Trong khi đó, nhiều cử tri, đặc biệt là ở các bang công nghiệp như Michigan, vẫn ủng hộ mạnh mẽ các chính sách thuế quan. “Tại sao chúng ta lại không áp thuế lên mọi thứ từ Trung Quốc?” Nelson Westrick, một công nhân tại Ford, bức xúc.

Các cố vấn của Trump tuyên bố rằng thuế quan sẽ cung cấp nguồn quỹ cần thiết cho việc cắt giảm thuế, đặc biệt là những mức thuế thấp mà ông đã thiết lập trong nhiệm kỳ trước. Họ tin rằng các cắt giảm thuế sẽ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, từ đó giúp giảm gánh nặng nợ công ngày càng gia tăng.

Stephen Moore, một nhà kinh tế gần gũi với Trump, cho rằng: “Để giải quyết nợ công, điều quan trọng nhất là phải tăng trưởng kinh tế nhanh hơn.” Tuy nhiên, nhiều nhà kinh tế chỉ trích lập luận này. “Luôn có câu nói rằng cắt giảm thuế sẽ tự tài trợ, nhưng chưa bao giờ điều đó xảy ra,” Maury Obstfeld, một thành viên cao cấp của PIIE, nhận xét.

Thực tế, cắt giảm thuế có thể làm gia tăng thâm hụt, đặc biệt khi nền kinh tế đang ở trạng thái gần như toàn dụng lao động. “Chúng ta sẽ không thể cải thiện tình hình tài chính yếu kém của đất nước, điều này đang trở thành một mối lo ngại nghiêm trọng,” Mark Zandi, nhà kinh tế trưởng tại Moody’s Analytics cảnh báo.

Cuối cùng, nhiều chuyên gia lo ngại rằng khó có thể bù đắp chi phí cắt giảm thuế bằng cách thu thêm từ thuế quan. Mô hình ngân sách Penn Wharton ước tính rằng các kế hoạch của Trump có thể sẽ khiến thâm hụt ngân sách của Mỹ tăng lên 5.8 nghìn tỷ USD trong vòng một thập kỷ tới. Thêm vào đó, Viện Tax Foundation ước tính rằng kế hoạch miễn thuế cho tiền làm thêm sẽ làm mất thêm 227 tỷ USD doanh thu trong vòng mười năm tới. Liệu “Maganomics” có thực sự cứu vớt nền kinh tế Mỹ hay chỉ là một kế hoạch đầy rủi ro dẫn đến sự sụp đổ tài chính?

Sự Đe Dọa Đến Tính Độc Lập Của Cục Dự Trữ Liên Bang

Theo các chuyên gia tại Viện Nghiên cứu Kinh tế Quốc tế Peterson, Obstfeld và Kimberly Clausing, ngay cả khi chính quyền Trump áp dụng mức thuế quan 50% cho tất cả hàng hóa, tối đa chỉ thu được 780 tỷ USD. “Để hoàn toàn thay thế doanh thu từ thuế thu nhập bằng thuế quan, chúng ta cần mức thuế lên tới hai phần ba. Nhưng khi đó, người tiêu dùng sẽ chuyển sang sản phẩm khác, và sẽ có sự trả đũa từ các quốc gia khác,” Tedeschi từ Yale Budget Lab cho biết. “Khó mà tính toán chính xác, bạn không thể nâng mức thuế đủ cao.”

Gary Cohn, cựu cố vấn kinh tế hàng đầu của Trump và hiện là phó chủ tịch IBM, cảnh báo rằng Quốc hội không có sự ủng hộ cho kế hoạch thuế của Trump. “Có ngày càng nhiều sự phản đối từ cả Hạ viện và Thượng viện, và từ cả hai đảng,” ông nói.

Nhiều nhà đầu tư và chuyên gia kinh tế cũng lo ngại về việc Trump muốn kiểm soát Fed. Trong nhiệm kỳ của mình, Trump đã công khai chỉ trích Chủ tịch Fed Jay Powell, thậm chí từng cho rằng Powell có thể là “kẻ thù” lớn hơn cả lãnh đạo Trung Quốc, Tập Cận Bình. Trump tiếp tục chỉ trích Powell, cho rằng Fed đã mắc sai lầm nhiều lần và cho rằng ông có “cảm quan tốt hơn” về kinh tế so với nhiều người trong Fed.

Sau khi Fed gần đây giảm lãi suất, Trump lập luận rằng điều này chứng tỏ nền kinh tế Mỹ đang “rất tồi tệ” hoặc Fed đang “chơi trò chính trị.” Robert Lighthizer, cựu đại diện thương mại của Trump, cũng muốn làm yếu đồng USD để tăng xuất khẩu hàng hóa Mỹ, một chính sách mà lãi suất thấp có thể hỗ trợ.

Nhiều người trong đội ngũ Trump tin rằng lạm phát gia tăng có thể tạo điều kiện để chính quyền kiểm soát nhiều hơn đối với chính sách tiền tệ. “Joe Biden sẽ phải chịu trách nhiệm về lạm phát, dù cho điều đó có phải do ông ấy gây ra hay không. Đó là cách hoạt động của chính trị,” Laffer nhận định. “Nếu Fed mắc sai lầm, các thành viên đó sẽ phải chịu hậu quả ra sao? Không gì cả. Họ thậm chí không mất việc.”

Tuy nhiên, các nhà kinh tế cảnh báo rằng việc làm suy yếu tính độc lập của Fed có thể gây rối loạn thị trường và dẫn đến lạm phát cao hơn. “Lạm phát kỳ vọng dài hạn dựa vào niềm tin rằng một ngân hàng trung ương độc lập sẽ thực hiện các chính sách hạn chế khi lạm phát tăng,” Larry Summers, giáo sư kinh tế tại Harvard, cho biết. “Nếu niềm tin này bị xói mòn, điều đó có thể dẫn đến mức lương và giá cả cao hơn khi mọi người mong đợi lạm phát gia tăng.”

Zandi từ Moody’s cũng nghi ngờ về các kế hoạch làm yếu đồng USD. “Tôi không biết làm thế nào họ có thể duy trì giá trị đồng USD ở mức thấp trong thời gian dài,” ông nói. “Họ có thể cố gắng kiểm soát Fed và thực hiện chính sách tiền tệ mở rộng, nhưng điều này sẽ nhanh chóng gây ra lạm phát và phản tác dụng.”

Tính độc lập của Fed đã được quy định trong luật pháp hơn một thế kỷ, khiến cơ quan này chỉ chịu trách nhiệm trước Quốc hội, không phải tổng thống. Điều này có nghĩa là bất kỳ thay đổi quan trọng nào, bao gồm cả nhân sự, đều cần có sự ủng hộ từ phần lớn các nhà lập pháp.

“Quốc hội đã thiết kế Fed để làm cho tổng thống khó có thể can thiệp vào lãnh đạo của nó trong một nhiệm kỳ,” Gary Richardson, cựu sử gia của Fed, cho biết. “Họ có thể phàn nàn rất nhiều, nhưng Fed không cần phải đáp ứng những phàn nàn đó.”

Nhiệm kỳ của Powell với tư cách là Chủ tịch Fed sẽ kết thúc vào tháng 5/2026, điều này tạo cơ hội cho Trump có thể chỉ định một người kế nhiệm dễ bị ảnh hưởng hơn nếu ông tái đắc cử. Tuy nhiên, tổng thống kế nhiệm sẽ chỉ có khả năng hạn chế trong việc định hình ban lãnh đạo của Fed. Nhiệm kỳ của Adriana Kugler sẽ hết hạn vào tháng 1/2026, trong khi cơ hội tiếp theo không xuất hiện cho đến năm 2030.

Mặc dù Trump đã cố gắng trấn an rằng ông sẽ không loại bỏ Powell trước khi nhiệm kỳ của ông kết thúc, điều này có thể gây tranh cãi về mặt pháp lý, ông đã thêm một điều kiện quan trọng. “Tôi sẽ để ông ấy tiếp tục nhiệm vụ của mình,” Trump nói. “Đặc biệt nếu tôi nghĩ ông ấy đang làm điều đúng.”

Sarah Binder, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học George Washington, cho rằng Quốc hội sẽ “đứng lên và bảo vệ Fed” nếu có sự can thiệp từ một chính quyền Trump thứ hai. “Cuối cùng, đó là vấn đề về các chuẩn mực,” Binder cho biết. “Trump sẽ đi xa đến đâu trong việc thực thi quyền lực của mình?”