Tăng trưởng đã trở thành một trong những điều hiếm hoi, một liều thuốc chữa bách bệnh khi hứa hẹn mang lại lợi ích cho hầu hết mọi người trong xã hội, loại bỏ một số vấn đề ngoài tầm với của chính sách. Và vì lý do đó, việc theo đuổi tăng trưởng đã sự đồng thuận hiếm hoi giữa hai phe đối lập trong cuộc bầu cử Anh. Keir Starmer khẳng định tăng trưởng là mục tiêu của chính phủ trong khi Rishi Sunak cho biết đó là một trong năm ưu tiên của Đảng mình.

Việc tập trung vào tăng trưởng chắc chắn là đúng đắn. Vấn đề là làm thế nào để tạo ra tăng trưởng. Các nhà lãnh đạo chính trị ngày nay nói một cách tự tin về việc đạt được tăng trưởng. Nhưng sự chắc chắn này hoàn toàn trái ngược với những hiểu biết ít ỏi của con người về nguyên nhân tăng trưởng.

Đầu tiên, ý tưởng cho rằng các chính phủ nên theo đuổi sự tăng trưởng mới một cách đáng ngạc nhiên. Trước những năm 1950, hầu như không có chính trị gia, nhà hoạch định chính sách, nhà kinh tế nào nói về tầm quan trọng của tăng trưởng kinh tế. Điều đó đã thay đổi do chiến tranh lạnh. Hoa Kỳ và Liên Xô, mỗi bên đều mong muốn chứng tỏ rằng phe của mình đang chiến thắng trong cuộc chiến ý thức hệ, đã cạnh tranh gay gắt để phát triển hơn nhau.

Khi mối quan tâm chính trị tăng lên, các nhà kinh tế tranh nhau cố gắng tỏ ra hữu ích bằng những câu chuyện, mô hình và dữ liệu mới củng cố cho những mối quan tâm thực tế này. Nhà kinh tế học Dennis Mueller viết: “Trong những năm 1960, tốc độ tăng trưởng của các bài bình luận về tăng trưởng vượt xa tốc độ tăng trưởng kinh tế thực tế”.

Bất chấp điều đó, con người vẫn thiếu câu trả lời dứt khoát cho câu hỏi nguyên nhân tạo ra tăng trưởng là gì? Nhà kinh tế học Elhanan Helpman viết vào năm 2004: “Chủ đề này khó nắm bắt, và vẫn còn nhiều điều bí ẩn”.

Có một quan điểm lỗi thời cho rằng nền kinh tế chỉ đơn thuần là một thứ vật chất. Từ quan điểm này, tăng trưởng được thúc đẩy bằng cách xây dựng những thứ mà tất cả chúng ta đều có thể nhìn thấy và chạm vào - tàu nhanh hơn, đường rộng hơn, nhiều nhà hơn.

Tuy nhiên, tăng trưởng không thực sự đến từ thế giới của những thứ hữu hình, mà là từ thế giới của những ý tưởng vô hình. Không phải việc tiêu tốn những nguồn tài nguyên hữu hạn đất đai, con người, máy móc mà việc khám phá những ý tưởng mới giúp sử dụng những nguồn tài nguyên đó hiệu quả hơn bao giờ hết mới tạo ra tăng trưởng. Hay đơn giản hơn, tăng trưởng kinh tế bền vững đến từ tiến bộ công nghệ không ngừng.

Các nhà lãnh đạo chính trị không nên tuyên bố có khả năng kiểm soát số phận của nền kinh tế. Suy cho cùng, nếu có một đòn bẩy đơn giản mà chúng ta có thể sử dụng để tăng trưởng cao hơn thì vấn đề phát triển kinh tế đã được giải quyết từ lâu.

Có nhiều lý do chính đáng để xây thêm nhà nhưng sự chuyển đổi căn bản trong triển vọng tăng trưởng quốc gia khó có thể là một trong số đó. Thay vào đó, việc đảm bảo tăng trưởng sẽ đòi hỏi sự tập trung không ngừng vào việc khám phá những ý tưởng mới, làm tất cả những gì có thể để biến nước Anh trở thành nơi tốt nhất trên thế giới để phát triển và áp dụng những công nghệ mới mạnh mẽ nhất.

Đầu tư nhiều hơn vào R&D sẽ là khởi đầu tốt. Ở Anh, tỷ lệ chi tiêu trên GDP chỉ bằng một nửa so với Israel (đất nước đi đầu trong lĩnh vực này). Điều này cần được cải thiện.

Trong thế kỷ 20, sự tăng trưởng diễn ra bằng cách cung cấp cho con người nền giáo dục tốt hơn bao giờ hết. Đầu tiên là giáo dục cơ bản và sau đó là các trường cao đẳng và đại học. Thế kỷ 20 là thời điểm mà sự thịnh vượng của một quốc gia phụ thuộc vào sự sẵn lòng đầu tư vào người dân của mình.

Thế kỷ 21 sẽ khác. Những ý tưởng mới đến từ con người sẽ ít hơn nhưng từ công nghệ sẽ nhiều hơn. Các công ty lớn như Google DeepMind đã sử dụng AlphaFold để giải quyết vấn đề protein hay việc A.I phổ biến khắp mọi nơi đều là những ví dụ tiêu biểu.

Việc nước Anh hưng thịnh hay lụi tàn trong tương lai này sẽ phụ thuộc vào việc quốc gia có sẵn sàng đầu tư vào những công nghệ mới này cũng như con người và tổ chức đằng sau chúng hay không. Bất kỳ chiến lược tăng trưởng nghiêm túc nào cũng phải bắt đầu từ thực tế đó.

Bài viết trên là quan điểm của tác giả Daniel Susskind từ Financial Times.