PBoC tuyên bố cũng sẽ giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc đối với các ngân hàng thương mại xuống 0.5 điểm phần trăm, và dự kiến sẽ có thêm các đợt cắt giảm trong năm nay. Ngoài ra, các cơ quan quản lý sẽ tăng vốn cho các ngân hàng thương mại lớn nhất Trung Quốc, vì lợi nhuận và biên lợi nhuận của họ đã bị ảnh hưởng bởi việc giảm phí và nhượng bộ lãi suất. Vào hôm thứ Tư vừa qua, PBoC cũng đã cắt giảm lãi suất cho vay trung hạn đối với các ngân hàng.

Các cơ quan quản lý cũng trực tiếp nhắm đến thị trường bất động sản bằng cách giảm yêu cầu đặt cọc cho ngôi nhà thứ hai từ 25% xuống 15%. Họ cũng sẽ đưa ra các điều khoản tốt hơn cho các khoản vay dành cho các doanh nghiệp nhà nước mua lại các căn hộ chưa bán được từ các nhà phát triển bất động sản. (Chương trình hỗ trợ được triển khai từ tháng 5, song vẫn chưa đạt được hiệu quả như mong đợi, khi mà các chính quyền địa phương mới chỉ vay được 24.7 tỷ Nhân dân tệ, trong tổng số 500 tỷ Nhân dân tệ mà các ngân hàng địa phương đã sẵn sàng cung cấp.)

Thị trường chứng khoán Trung Quốc cũng nhận được sự quan tâm đặc biệt từ chính phủ. Các cơ quan quản lý đã công bố kế hoạch hỗ trợ tài chính lên tới 71 USD, nhằm tạo điều kiện cho các công ty môi giới, bảo hiểm và quỹ đầu tư tham gia mua cổ phiếu. Song song với đó, PBoC cũng cam kết cung cấp một khoản tiền khổng lồ 114 tỷ USD để hỗ trợ các doanh nghiệp trong việc mua lại cổ phiếu. Phản ứng tích cực từ giới đầu tư được thể hiện qua việc chỉ số CSI 300 của Thượng Hải và Thâm Quyến đã ghi nhận mức tăng đáng kể.

Chỉ số giá cổ phiếu Trung Quốc

Tuy nhiên, lợi ích từ những chính sách này có thể bị triệt tiêu bởi các hành động khác của chính phủ Trung Quốc, vốn làm suy giảm sự sẵn lòng chi tiêu và đầu tư của người tiêu dùng cũng như các doanh nghiệp trong nước.

Điển hình là việc Trung Quốc gần đây đe dọa đưa công ty mẹ của Tommy Hilfiger vào danh sách đen an ninh quốc gia. Động thái này được xem như một tín hiệu không mấy thân thiện đối với các nhà đầu tư nước ngoài. Thêm vào đó, vụ việc một nhà kinh tế học bị bắt giữ vì đã bày tỏ quan điểm chỉ trích lãnh đạo trong một cuộc trò chuyện trực tuyến riêng tư cũng gây nên nhiều lo ngại. Ngoài ra, kế hoạch tăng tuổi nghỉ hưu của Trung Quốc được dự đoán sẽ làm suy giảm niềm tin của người tiêu dùng, thay vì khuyến khích họ mở rộng chi tiêu như mong đợi.

Tổng hợp lại, những chính sách và hành động trái chiều này của Trung Quốc dường như đang tạo ra một nghịch lý trong nền kinh tế. Có vẻ như quốc gia này đang vô tình viết nên một cuốn cẩm nang về cách một nền kinh tế có thể tự mình tạo ra những rào cản cho sự phát triển của chính mình.

Hãy cùng phân tích sâu hơn về các chính sách của chính phủ Trung Quốc, những chính sách có thể gây tổn hại đến môi trường đầu tư kinh doanh và tiêu dùng trong tương lai, vượt xa tác động tích cực mà các sáng kiến gần đây của PBoC có thể mang lại:

1. Chiến lược gây bất an cho các tập đoàn đa quốc gia

Bộ Thương mại Trung Quốc đã đưa ra lời cảnh báo nghiêm trọng đối với PVH (mã chứng khoán NYSE:PVH) - tập đoàn sở hữu các thương hiệu thời trang danh tiếng như Calvin Klein và Tommy Hilfiger. Cụ thể, PVH đang đứng trước nguy cơ bị đưa vào danh sách đen an ninh quốc gia của Trung Quốc, với cáo buộc không thu mua bông từ vùng Tân Cương ở phía Tây Trung Quốc. Tập đoàn này chỉ có 30 ngày để đưa ra lời biện hộ trước cáo buộc đã phân biệt đối xử với các sản phẩm liên quan đến Tân Cương trong suốt 3 năm qua.

Đứng trước tình thế này, chiến lược của PVH dường như đã bị đặt vào thế khó: Họ chỉ đơn thuần muốn bán hàng sản xuất tại Trung Quốc trên thị trường Hoa Kỳ. Tuy nhiên, vấn đề nảy sinh khi Hoa Kỳ đã ban hành lệnh cấm nhập khẩu hàng hóa từ Tân Cương, trừ khi các nhà nhập khẩu có thể chứng minh rằng sản phẩm không được sản xuất bằng lao động cưỡng bức từ cộng đồng người Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ. Như vậy, mối đe dọa từ phía Trung Quốc đã đặt PVH vào tình thế tiến thoái lưỡng nan, giữa hai áp lực địa chính trị lớn.

Đáng chú ý, hiện có năm công ty khác đang nằm trong danh sách đen an ninh quốc gia của Trung Quốc, trong đó có những tên tuổi lớn như Lockheed Martin (NYSE:LMT) và Raytheon Technologies (NYSE:RTX), chủ yếu do liên quan đến việc bán vũ khí cho Đài Loan. Tuy nhiên, những công ty này không có hoạt động kinh doanh đáng kể nào tại Trung Quốc bị đe dọa. Ngược lại, PVH có một mạng lưới cửa hàng và hệ thống kho bãi rộng lớn tại thị trường tỷ dân này, khiến họ đứng trước nguy cơ thiệt hại to lớn.

Theo báo cáo của tờ Financial Times ngày 24/9, hậu quả của việc bị đưa vào danh sách đen có thể vô cùng nghiêm trọng đối với doanh nghiệp. Họ có thể phải đối mặt với các khoản tiền phạt nặng nề, bị hạn chế đáng kể trong hoạt động kinh doanh tại Trung Quốc, hoặc thậm chí phải chịu những hình phạt khác chưa được xác định rõ ràng.

2. Chiến lược răn đe giới lãnh đạo doanh nghiệp

Trong một diễn biến khác, các cơ quan chức năng Trung Quốc đã tiến hành điều tra và giam giữ một nhà kinh tế học uy tín. Nguyên nhân được cho là bắt nguồn từ những bài đăng của ông trên một nhóm trò chuyện riêng tư trên nền tảng WeChat, nơi ông đã bày tỏ quan điểm chỉ trích cách điều hành nền kinh tế của Chủ tịch Tập Cận Bình. Theo thông tin từ Wall Street Journal ngày 24/9, Zhu Hengpeng - nguyên Phó Giám đốc Viện Kinh tế thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Trung Quốc - đã bị bắt giữ vào mùa xuân năm nay.

Sự kiện này góp phần mở rộng danh sách ngày càng dài những nhà điều hành cấp cao - bao gồm cả người Trung Quốc và nước ngoài - đã bị chính quyền nước này kiểm soát. Một minh chứng mới nhất được South China Morning Post đưa tin ngày 19/9: một giám đốc cấp cao của Tập đoàn Formosa Plastics Đài Loan đã bị cấm xuất cảnh khỏi Trung Quốc đại lục kể từ khi đặt chân đến Thượng Hải hồi đầu tháng.

Trước đó, giám đốc mảng xe điện của tập đoàn bất động sản China Evergrande cũng đã bị giam giữ hồi đầu năm nay. Theo báo cáo của CNN, chỉ tính riêng trong năm 2023, hơn một chục lãnh đạo cấp cao đã đột ngột mất tích, bị giam giữ hoặc phải đối mặt với các cuộc điều tra tham nhũng.

Có lẽ sự kiện gây chấn động nhất là trường hợp của Jack Ma - biểu tượng của giới doanh nhân công nghệ Trung Quốc. Vào năm 2020, sau khi công khai phê bình các cơ quan quản lý và hệ thống ngân hàng quốc doanh trong một bài phát biểu, ông đột ngột biến mất khỏi công chúng và phải trải qua các cuộc phỏng vấn giám sát. Sự kiện này đã gửi đi một thông điệp rõ ràng: không ai, dù ở vị trí nào, có thể đứng ngoài tầm với của luật pháp và chính sách quốc gia.

Sự kết hợp giữa môi trường đầu tư đầy rủi ro và tình trạng trì trệ của nền kinh tế đã tạo ra một cú sốc lớn đối với lĩnh vực đầu tư mạo hiểm (VC) và sự phát triển của các doanh nghiệp khởi nghiệp tại Trung Quốc. Theo một phân tích từ Financial Times được công bố ngày 12/9, bức tranh về hoạt động gây quỹ VC đã thay đổi đáng kể: từ mức đỉnh 124.9 tỷ Nhân dân tệ vào năm 2017, con số này đã sụt giảm mạnh xuống chỉ còn 16.6 tỷ Nhân dân tệ trong năm ngoái - một sự sụt giảm đáng báo động.

Đồng thời, sự sôi động của làn sóng khởi nghiệp cũng đang dần lắng xuống. Từ đỉnh cao 51,302 công ty mới được thành lập vào năm 2018, con số này đã giảm xuống chỉ còn 1,202 trong năm vừa qua. Đáng lo ngại hơn, các chỉ số hiện tại cho thấy xu hướng này có thể tiếp tục đi xuống trong năm nay.

Bên cạnh đó, dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào Trung Quốc cũng đang chứng kiến một sự suy giảm đáng kể. Từ đỉnh cao 87.8 tỷ USD trong quý II năm 2023, FDI đã giảm mạnh và thậm chí chuyển sang mức âm trong hai quý gần đây. Đặc biệt, trong quý II năm 2024, FDI đã giảm xuống mức -27.1 tỷ USD.

Dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Trung Quốc

3. Chiến lược gây suy giảm tâm lý tiêu dùng

Trung Quốc đã công bố kế hoạch điều chỉnh tuổi nghỉ hưu - một quyết định có thể ảnh hưởng sâu sắc đến tâm lý xã hội. Kể từ tháng 1 năm 2025, một loạt thay đổi sẽ được áp dụng: Nam giới ở mọi ngành nghề sẽ phải kéo dài thời gian làm việc từ 60 lên 63 tuổi. Đối với nữ giới, sự phân biệt giữa lao động chân tay và trí óc được duy trì, với tuổi nghỉ hưu tăng từ 50 lên 55 đối với nhóm lao động chân tay, và từ 55 lên 58 đối với nhóm lao động trí óc.

Dân số và dự báo dân số trong độ tuổi lao động của Trung Quốc

Quyết định này được đưa ra trên cơ sở thực tế về sự gia tăng tuổi thọ kể từ khi chính sách ban đầu được thiết lập vào những năm 1950. Bên cạnh đó, nó còn nhằm mục đích mở rộng lực lượng lao động đóng góp vào hệ thống lương hưu quốc gia. Hệ thống này đang chịu áp lực ngày càng lớn do tỷ lệ sinh giảm và dân số già hóa nhanh chóng, dẫn đến sự mất cân đối giữa số người đóng góp và số người thụ hưởng.

Tỷ lệ thất nghiệp ở khu vực thành thị Trung Quốc theo nhóm tuổi

Mặc dù biện pháp này được kỳ vọng sẽ kéo dài tuổi thọ của quỹ lương hưu - vốn được dự đoán sẽ cạn kiệt vào năm 2035 nếu không có can thiệp - nó cũng tiềm ẩn nguy cơ làm trầm trọng thêm tình trạng thất nghiệp ở nhóm lao động trẻ.

Chỉ số niềm tin tiêu dùng Trung Quốc

Đáng chú ý, những thay đổi này có thể tác động tiêu cực đến tâm lý chi tiêu của cả người già lẫn người trẻ. Chỉ số niềm tin tiêu dùng của Trung Quốc, vốn đã ở mức thấp 86.0 điểm so với mức trung bình lịch sử 105.9 điểm trước khi chính sách mới được công bố, có nguy cơ suy giảm thêm.