Đại dịch béo phì toàn cầu đang trở nên tồi tệ hơn, đặc biệt là ở trẻ em, với tỷ lệ béo phì tăng trong thập kỷ qua và xuất hiện ở các lứa tuổi sớm hơn. Ở Hoa Kỳ, khoảng 40% học sinh trung học ngày nay bị thừa cân. Tỷ lệ béo phì đã tăng gấp ba lần kể từ những năm 1970. Dự kiến tới năm 2030, có khoảng 1 tỷ người có nguy cơ béo phì trên toàn thế giới.

Hậu quả vô cùng nghiêm trọng, vì béo phì có tương quan chặt chẽ với huyết áp cao, tiểu đường, bệnh tim và các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng khác. Mặc dù căn bệnh rất phổ biến là vậy, nhưng các nhà khoa học tìm ra rất nhiều nguyên nhân, bao gồm di truyền, căng thẳng, vi-rút và những thay đổi trong thói quen ngủ. Tất nhiên, sự phổ biến của các loại thực phẩm chế biến sẵn nhiều đường, muối và chất béo cũng đóng một vai trò nhất định, đặc biệt là ở các quốc gia phương Tây, nơi mọi người trung bình tiêu thụ nhiều calo hơn mỗi ngày so với 50 năm trước. Các đánh giá khoa học gần đây kết luận rằng phần lớn tình trạng béo phì gia tăng trên toàn cầu trong bốn thập kỷ qua vẫn chưa giải thích được.

Một quan điểm mới nổi lên giữa các nhà khoa học là một nguyên nhân chính bị bỏ qua của căn bệnh này là do môi trường của chúng ta, đặc biệt, là do các chất hóa học gây ra, ngay cả khi ở liều lượng rất thấp, các chất này cũng có tác dụng làm rối loạn hoạt động bình thường của quá trình trao đổi chất ở người, làm rối loạn cơ thể khả năng điều chỉnh lượng năng lượng nạp vào và tiêu thụ.

Một số hóa chất này được gọi là “obesogens”, trực tiếp thúc đẩy sản xuất các loại tế bào và mô mỡ cụ thể có liên quan đến bệnh béo phì. Thật không may, những hóa chất này được sử dụng trong nhiều sản phẩm cơ bản nhất của cuộc sống hiện đại bao gồm bao bì nhựa, quần áo và đồ nội thất, mỹ phẩm, phụ gia thực phẩm, thuốc diệt cỏ và thuốc trừ sâu.

Mười năm trước, ý tưởng về bệnh béo phì do hóa học gây ra chỉ là một giả thuyết ngoài lề, nhưng không còn như vậy nữa.

Bruce Blumberg, một chuyên gia về bệnh béo phì và các hóa chất gây rối loạn nội tiết từ Đại học California, Irvine, đã nói với tôi qua email: “Chất béo chắc chắn là một yếu tố góp phần gây ra đại dịch béo phì. “Khó khăn là xác định phần nào của bệnh béo phì có liên quan đến việc tiếp xúc với hóa chất”.

Quan trọng hơn, nghiên cứu gần đây chứng minh rằng obesogens gây hại cho các cá nhân theo những cách mà các thử nghiệm truyền thống về độc tính của hóa học không thể phát hiện ra. Đặc biệt, hậu quả của việc tiếp xúc với hóa chất có thể không xuất hiện trong suốt cuộc đời của một người đã tiếp xúc nhưng có thể được truyền lại thông qua “cơ chế biểu sinh” cho con cháu ở các thế hệ sau. Một ví dụ điển hình là Tributyltin hoặc TBT, một hóa chất được sử dụng trong chất bảo quản gỗ và trong số những thứ khác. Trong các thí nghiệm cho chuột tiếp xúc với mức TBT thấp và được cho là an toàn, Blumberg và các đồng nghiệp của ông nhận thấy sự tích tụ chất béo tăng lên đáng kể trong ba thế hệ tiếp theo.

TBT và các obesogens khác gây ra những tác động như vậy bằng cách can thiệp trực tiếp vào quá trình sinh hóa bình thường của hệ thống nội tiết, điều chỉnh việc lưu trữ và sử dụng năng lượng, cũng như hành vi ăn uống của con người. Hóa sinh này phụ thuộc vào nhiều loại hormone được sản sinh trong các cơ quan như hệ tiêu hóa, tuyến tụy và gan, cũng như các hóa chất trong não có khả năng thay đổi cảm giác đói. Các thí nghiệm đã chỉ ra rằng những con chuột tiếp xúc với hóa chất gây dị ứng trước khi sinh có biểu hiện thay đổi đáng kể về khẩu vị sau này trong cuộc đời của chúng và có khuynh hướng béo phì.

Gần 1,000 obesogens với những tác dụng như vậy đã được xác định trong các nghiên cứu trên động vật hoặc con người. Chúng bao gồm Bisphenol A, một hóa chất được sử dụng rộng rãi trong nhựa và phthalates, chất làm dẻo được sử dụng trong sơn, y học và mỹ phẩm. Những chất khác bao gồm paraben được sử dụng làm chất bảo quản trong thực phẩm và các sản phẩm giấy, và các hóa chất được gọi là organotins được sử dụng làm thuốc diệt nấm. Một nghiên cứu gần đây cho thấy các obesogens khác gồm thuốc trừ sâu thuốc diệt cỏ và cả glyphosate có trong nước tiểu của hầu hết người Mỹ.

Các nghiên cứu đã phát hiện ra rằng cuộc khủng hoảng béo phì cũng đang tác động tới nhóm thú cưng như mèo và chó, ... các động vật khác sống gần gũi với con người. Tỷ lệ béo phì gia tăng đáng kể thậm chí đã được ghi nhận ở các loài gặm nhấm và động vật linh trưởng trong phòng thí nghiệm, những động vật được nuôi trong điều kiện kiểm soát chặt chẽ về lượng calo và có tập thể dục. Các nhà nghiên cứu tin rằng yếu tố duy nhất có thể thúc đẩy sự tăng cân của những con vật này sẽ là những thay đổi hóa học tinh vi trong bản chất của thực phẩm chúng ăn hoặc trong vật liệu được sử dụng để xây chuồng của chúng.

Vì vậy, có thể chúng ta đã vô tình nhấn chìm môi trường sống của mình bằng các hóa chất ảnh hưởng đến một số phản ứng sinh hóa cơ bản nhất kiểm soát sự tăng trưởng và phát triển của con người. Đại dịch béo phì có thể sẽ tồn tại hoặc phát triển tồi tệ hơn, trừ khi chúng ta có thể tìm cách loại bỏ những hóa chất đó ra khỏi môi trường, hoặc ít nhất là xác định những chất có vấn đề nhất và giảm đáng kể sự tiếp xúc của con người với chúng.

Sẽ cần rất nhiều thời gian để cơ thể con người thích nghi với sự biến đổi của các chất hóa học này. Đặc biệt là tổ hợp chất phổ biến trong thực phẩm, nhựa, sơn, mỹ phẩm và các sản phẩm khác. Những khám phá trong di truyền học đã làm thay đổi sâu sắc đến khoa học sinh học cơ bản và y học trong 15 năm qua nhưng vẫn chưa tác động nhiều các hoạt động thực hành phổ biến về thử nghiệm an toàn hóa chất. Các nhà khoa học đang thúc đẩy những thay đổi, nhưng cần có thời gian.

Hy vọng rằng các phương pháp kiểm tra thích hợp sẽ được áp dụng trong vòng vài năm tới. Nếu không, chúng ta cũng có thể phải vật lộn để đấu tranh lại với dịch bệnh nguy hiểm này.