Lạm dụng quyền biểu quyết: Chiến lược "bỏ phiếu trống" và những hệ lụy pháp lý
Nguyễn Tuấn Đạt
Junior Analyst
"Bỏ phiếu trống" là chiến lược cho phép nhà đầu tư có quyền biểu quyết mà không chịu rủi ro tài chính, gây tranh cãi về xung đột lợi ích trong quản trị công ty. Vụ kiện giữa Masimo và RTW mở ra cuộc tranh luận về tính hợp pháp và hệ lụy của chiến lược này.
Chiến lược "bỏ phiếu trống" đề cập đến việc nhà đầu tư có thể sử dụng các công cụ tài chính như phái sinh hoặc giao dịch vay mượn cổ phiếu để có quyền biểu quyết trong các cuộc bỏ phiếu của cổ đông mà không cần phải sở hữu cổ phiếu thực sự. Điều này tạo ra sự tách biệt giữa quyền bỏ phiếu và quyền sở hữu tài chính. Khi nhà đầu tư vay mượn cổ phiếu và bán khống, họ vẫn giữ quyền bỏ phiếu đối với số cổ phiếu mình sở hữu, nhưng không phải chịu rủi ro tài chính từ những thay đổi của giá cổ phiếu. Một ví dụ điển hình là việc một nhà đầu tư có thể bỏ phiếu cho một lượng cổ phiếu lớn mà không thực sự nắm giữ quyền sở hữu kinh tế, điều này có thể dẫn đến xung đột lợi ích trong việc ra quyết định quản trị công ty. Trong trường hợp của Masimo và RTW, nhà đầu tư có thể tham gia vào chiến lược này để ảnh hưởng đến cuộc chiến tranh quyền lực giữa các cổ đông và ban giám đốc công ty, từ đó đặt ra câu hỏi về tính hợp pháp và những hậu quả có thể xảy ra khi sử dụng chiến lược này.
Tuy nhiên sẽ có một vài cách để phòng ngừa rủi ro. Nếu bạn sở hữu nhiều cổ phiếu của một công ty nhưng muốn phải chịu hoàn toàn rủi ro về mặt kinh tế đối với giá cổ phiếu. Đơn giản nhất là bạn có thể mua cổ phiếu của công ty, nhưng đồng thời mượn cổ phiếu khác để bán khống. Ví dụ, nếu bạn mua 10 triệu cổ phiếu của công ty, bạn có thể mượn thêm 10 triệu cổ phiếu và bán chúng, tạo ra một tình huống trong đó bạn không chịu rủi ro tài chính vì các khoản lãi và lỗ từ cổ phiếu mua và bán khống sẽ bù đắp cho nhau. Tuy nhiên, dù bạn không có lợi ích tài chính thực sự từ số cổ phiếu bán khống, bạn vẫn giữ quyền bỏ phiếu đối với số cổ phiếu đã mua. Điều này tạo ra sự tách biệt giữa quyền sở hữu và quyền biểu quyết, khiến cho các quyết định quản trị công ty có thể bị ảnh hưởng bởi những người không thực sự nắm giữ quyền lợi tài chính, nhưng vẫn có quyền kiểm soát các cuộc bỏ phiếu quan trọng.
Có một câu hỏi thú vị là "Chuyện gì xảy ra nếu bạn sở hữu 10 triệu cổ phiếu và bán khống 20 triệu cổ phiếu?". Điều này tạo ra một xung đột lợi ích: bạn có quyền bỏ phiếu để tác động đến công ty, nhưng động cơ bỏ phiếu của bạn lại không phù hợp với lợi ích của công ty, vì bạn thực sự sẽ được hưởng lợi nếu công ty thất bại. Nói cách khác, bạn có thể quyết định các vấn đề quan trọng của công ty, nhưng lại có lợi khi công ty đi xuống, làm cho động cơ của bạn trong việc bỏ phiếu không còn trung thực hay có lợi cho sự phát triển của công ty.
Nếu bạn là giám đốc điều hành của một công ty đại chúng và đang phải đối mặt với cuộc chiến ủy nhiệm từ một quỹ đầu cơ hoạt động. Để bảo vệ vị trí của mình, bạn có thể tìm cách thu hút sự hỗ trợ từ các nhà đầu tư khác. Một chiến lược có thể là gọi điện cho người bạn điều hành một công ty đầu tư, yêu cầu họ mua một lượng cổ phiếu tương đương 9.9% của công ty để bỏ phiếu ủng hộ CEO. Con số 9.9% là quan trọng vì nếu một cá nhân sở hữu hơn 10% cổ phiếu, họ sẽ bị coi là người trong nội bộ và phải tuân theo các quy định công khai và giao dịch nghiêm ngặt theo Điều 16 của Đạo luật Giao dịch Chứng khoán Mỹ. Tuy nhiên, nếu sở hữu dưới 10%, người đó không bị ràng buộc bởi các quy định này, vì vậy 9.9% là mức an toàn để tránh các quy định này, đồng thời có thể giúp CEO thu thập đủ số lượng phiếu để chiến thắng trong cuộc chiến ủy quyền.
Tuy nhiên, họ có thể từ chối vì anh ta không muốn đầu tư vì không tin vào tương lai của công ty, vì cổ phiếu của công ty này đang gặp khó khăn và giá trị không tốt. Trong tình huống này, có một giải pháp: người bạn có thể mua 9.9% cổ phiếu của công ty và đồng thời bán khống 9% cổ phiếu đó. Việc bán khống sẽ giúp giảm bớt rủi ro tài chính trong khi vẫn có đủ quyền bỏ phiếu từ số cổ phiếu họ đã mua. Đây là một chiến lược giúp họ có thể tham gia bỏ phiếu mà không phải lo lắng quá nhiều về nguy cơ tài chính từ việc sở hữu cổ phiếu thực tế.
Tuy nhiên, việc thực hiện giao dịch mua và bán khối lượng lớn cổ phiếu sẽ phát sinh chi phí. Để giảm chi phí này, người bạn này có thể thực hiện các giao dịch mua và bán đồng thời, tức là mua cổ phiếu và bán khống cổ phiếu ngay lập tức. Cách này giúp tránh làm biến động giá cổ phiếu quá mạnh, từ đó giảm chi phí giao dịch. Ngoài ra, có thể giảm chi phí mượn cổ phiếu để bán khống bằng cách chỉ thực hiện giao dịch trong thời gian ngắn, chẳng hạn như ngay trước ngày ghi nhận của cuộc bỏ phiếu cổ đông. Sau khi bỏ phiếu xong, họ có thể thoát khỏi vị thế này (bán cổ phiếu đã mượn) mà không phải giữ nó lâu, giúp tiết kiệm chi phí mượn cổ phiếu và chi phí giao dịch tổng thể.
Trong vài năm qua, một quỹ đầu cơ theo chiến lược chủ động, Politan Capital, đã tiến hành một cuộc chiến ủy nhiệm dài chống lại ban quản lý của một công ty công nghệ y tế có tên là Masimo Corp. Phải mất một thời gian dài, vì hội đồng quản trị của Masimo phục vụ các nhiệm kỳ ba năm so le, vì vậy Masimo đã phải thắng hai cuộc chiến ủy nhiệm, cách nhau một năm, để giành quyền kiểm soát hội đồng quản trị. Nhưng họ đã làm được. Vào tháng 9, người sáng lập Masimo, Joe Kiani, đã từ chức và người được Masimo bổ nhiệm đã tiếp quản vị trí giám đốc điều hành.
Chúng tôi đã quan sát thấy một công ty môi giới liên kết với một nhà đầu tư là bạn của Kiani đã bỏ phiếu cho một vị trí quan trọng - khoảng 9.9 phần trăm cổ phiếu đang lưu hành của công ty - có lợi cho những người được công ty đề cử. Số lượng cổ phiếu được bỏ phiếu tại công ty môi giới này vượt quá số cổ phiếu được công khai báo cáo là do nhà đầu tư này sở hữu gấp nhiều lần. Số tiền vượt quá đó đã được tích lũy tại công ty môi giới trong giai đoạn chạy đến ngày chốt danh sách cổ đông có quyền bỏ phiếu và sau đó được xử lý khỏi cùng một công ty môi giới. Những biến động cổ phiếu này gần như tương ứng chính xác với các biến động vào và ra khỏi các công ty môi giới liên kết với các công ty cho vay cổ phiếu trên thị trường.
Politan Capital, sau khi phân tích dữ liệu, nghi ngờ rằng một nhà đầu tư liên quan đến Joe Kiani đã thực hiện chiến thuật mua cổ phiếu ngay trước ngày chốt danh sách cổ đông có quyền bỏ phiếu, chỉ để tham gia bỏ phiếu, và sau đó bán cổ phiếu ngay sau khi ngày này qua đi, sau đó bán ra nhanh chóng để tránh rủi ro kinh tế. Đây là một cách sử dụng quyền bỏ phiếu không trung thực vì người đó không thực sự gắn bó về mặt lợi ích tài chính với công ty.
Politan Capital đã giành chiến thắng trong cuộc chiến ủy nhiệm kéo dài và hiện tại kiểm soát công ty Masimo. Điều này mang đến cho Masimo cơ hội kiện Joe Kiani (người sáng lập Masimo) cùng với các cộng sự của ông, Roderick Wong và Naveen Yalamanchi từ RTW Investments, với lý do "bỏ phiếu trống".
Tuy gây hành động này tranh cãi nhưng vẫn không bất hợp pháp. Khái niệm cơ bản của "bỏ phiếu trống" là bạn có quyền bỏ phiếu dựa trên số cổ phiếu mà bạn sở hữu, ngay cả khi bạn đã phòng hộ để giảm hoặc loại bỏ rủi ro kinh tế liên quan đến số cổ phiếu đó. Đây là hành vi hợp pháp vì hai nguyên tắc chính không gây tranh cãi: quyền bỏ phiếu với cổ phiếu bạn sở hữu và quyền phòng hộ số cổ phiếu đó. Đơn kiện của Masimo không trực tiếp tấn công vào tính hợp pháp của "bỏ phiếu trống" mà thay vào đó tập trung vào một khía cạnh kỹ thuật. Cụ thể, Masimo lập luận rằng vì Kiani và RTW hợp tác để giành chiến thắng trong cuộc bỏ phiếu cổ đông, họ nên được coi là một "nhóm" theo quy định tại Điều 16 của Đạo luật Giao dịch Chứng khoán Hoa Kỳ. Việc này sẽ đẩy tỷ lệ sở hữu tổng cộng của họ vượt qua mức giới hạn 10% (bao gồm 9.9% của RTW và 9.1% của Kiani). Vượt quá giới hạn này có thể khiến họ phải tuân theo các quy định nghiêm ngặt hơn về giao dịch và công khai thông tin.
Mặc dù tổng tỷ lệ sở hữu của Kiani và RTW không đủ để giành chiến thắng trong cuộc bỏ phiếu, nhưng nó đã vượt qua ngưỡng 10%, tạo ra một số vấn đề pháp lý. Theo luật, nếu một nhóm cổ đông sở hữu hơn 10% cổ phần của một công ty, họ sẽ bị cấm thực hiện một số hành vi như "giao dịch nội gián ngắn hạn". Điều này có nghĩa là nếu họ mua cổ phiếu rồi bán lại trong vòng 6 tháng với giá bán cao hơn giá mua, họ phải hoàn trả phần lợi nhuận đó cho công ty.
Ngoài ra, các quy tắc nêu rằng 10% cổ đông — bao gồm cả các nhóm — không được phép bán khống cổ phiếu, điều này khá quan trọng đối với bỏ phiếu trống. Trong trường hợp này, đơn kiện của Masimo cáo buộc rằng RTW đã thực hiện các giao dịch bán khống như một phần trong chiến thuật này. Điều này vi phạm Điều 16(c) của luật chứng khoán Mỹ, nhưng vẫn chưa rõ liệu Masimo có thể áp dụng biện pháp pháp lý nào để xử lý hành vi này hay không.
"Bỏ phiếu trống" từ lâu đã gây tranh cãi vì làm xói mòn mối liên hệ giữa quyền bỏ phiếu và lợi ích kinh tế của cổ đông. Theo nguyên tắc, những người đưa ra quyết định ảnh hưởng đến công ty nên là những người có lợi ích gắn liền với sự thành công của công ty, chứ không phải những người trung lập hoặc thậm chí có động cơ hưởng lợi khi công ty gặp khó khăn. Tuy nhiên, hiện nay, hành vi này vẫn được xem là hợp pháp trong nhiều trường hợp, dù gây phản cảm và tiềm ẩn nhiều rủi ro đạo đức. Vụ kiện của Masimo nhằm chống lại hành vi "bỏ phiếu trống" là một nỗ lực pháp lý sáng tạo, nhưng khả năng thành công vẫn còn bỏ ngỏ. Ngay cả khi thắng kiện, mức bồi thường có thể không đáng kể. Đáng chú ý, vụ việc có thể dẫn đến một hệ quả không mong muốn: khi công chúng và các nhà đầu tư hiểu rõ hơn về "bỏ phiếu trống", chiến lược này có thể trở thành công cụ được sử dụng rộng rãi hơn trong các cuộc đấu tranh quyền lực doanh nghiệp. Điều này đặt ra câu hỏi lớn về cách điều chỉnh và quản lý hành vi cổ đông để đảm bảo sự công bằng và đạo đức trong quản trị công ty.
Bloomberg