Nhiều người cho rằng việc phân tích chính sách thương mại của Donald Trump như một thứ có logic là hoàn toàn vô nghĩa. Họ ví von rằng tìm cách hiểu và đối phó với những chính sách này chẳng khác nào "cố chơi cờ vua với một con tê giác đang nổi giận". Có lẽ họ nói đúng - chính sách của Trump quả thật không hề rõ ràng hay mạch lạc. Tuy nhiên, nếu Trump tái đắc cử, việc nắm bắt được những mảnh ghép chính sách này sẽ là chìa khóa quan trọng để dự đoán những xung đột sắp tới trong lòng chính quyền của ông.

Hiện tại, Trump đang đưa ra ít nhất năm cam kết về chính sách thương mại - những cam kết này đôi khi mâu thuẫn nhau hoặc thậm chí không thể thực hiện được. Ông muốn tăng thuế với mọi đối tác thương mại lên 10-20%, áp thuế đặc biệt nặng với Trung Quốc (60% hoặc cao hơn), thay thế hoàn toàn thuế thu nhập liên bang bằng doanh thu từ thuế quan (một ý tưởng phi thực tế), ban hành luật thương mại có đi có lại, và thậm chí có ý định phá giá đồng USD. Mục tiêu của những chính sách này khá đa dạng: giảm thâm hụt thương mại, làm suy yếu vị thế của Trung Quốc, thúc đẩy các nước khác giảm thuế, và nâng cao thu nhập của người Mỹ.

Nhìn lại nhiệm kỳ đầu của Trump, dù mang tiếng là người theo chủ nghĩa bảo hộ, nhưng chính sách thương mại của ông thực chất là một cuộc đấu không ngừng nghỉ giữa các trường phái tư tưởng. Trong nội các có những người ủng hộ thuế quan quyết liệt như Peter Navarro, nhưng cũng có những người theo chủ nghĩa tự do thương mại như Larry Kudlow (Chủ tịch Hội đồng Kinh tế Quốc gia). Thực tế cho thấy, EU đã khéo léo tránh được nguy cơ bị áp thuế ô tô năm 2018 bằng cách vận động hành lang qua Kudlow, dù Navarro đã rất quyết liệt thúc đẩy chính sách này.

Trong nhiệm kỳ thứ hai (nếu đắc cử), Trump nhiều khả năng sẽ tiếp tục chứng kiến những cuộc tranh luận nội bộ gay gắt tương tự. Khó khăn lớn nhất khi phân tích các chính sách này là ngay cả những đề xuất nghe có vẻ hợp lý cũng không thể được đánh giá đơn thuần qua vẻ bề ngoài của chúng.

Một ví dụ điển hình là kế hoạch "thương mại có đi có lại" - được các cố vấn thân cận của Trump như Kevin Hassett (cựu chủ tịch Hội đồng Cố vấn Kinh tế) đặc biệt ủng hộ. Thoạt nghe, đây có vẻ là một chiến lược khôn ngoan: tận dụng mức thuế thấp hiện tại của Mỹ để thúc đẩy các nước khác mở cửa thị trường. Tuy nhiên, nếu áp dụng một cách công bằng và đồng đều, chính sách này có thể gây ra một cơn “địa chấn chính trị”, bởi thực tế Mỹ không hề "tự do thương mại" như nhiều người vẫn nghĩ.

Hãy lấy ngành sữa làm ví dụ. New Zealand - được ví như "Ả-rập Xê-út của ngành sữa" với 25% thị phần xuất khẩu sữa bột toàn cầu - phải chịu thuế trung bình 14% khi bán sản phẩm vào Mỹ, trong khi họ hầu như không đánh thuế sữa nhập khẩu. Wisconsin, bang sản xuất sữa lớn thứ hai của Mỹ và cũng là một bang có tầm quan trọng đặc biệt về mặt chính trị, chắc chắn sẽ phản đối kịch liệt nếu Trump hay Quốc hội có ý định cắt giảm thuế để cạnh tranh công bằng với New Zealand.

Tương tự với ngành đường: Brazil, một cường quốc xuất khẩu đường, chỉ áp thuế 16% với đường thô của Mỹ, trong khi hàng xuất khẩu của họ phải chịu mức thuế lên tới 44% khi vào thị trường Mỹ. Các nhà sản xuất đường Florida có sức ảnh hưởng chính trị rất lớn - đến mức Tổng thống Bill Clinton từng phải tạm gác cuộc gặp với Monica Lewinsky để nghe điện thoại từ gia tộc Fanjul, “ông trùm” trong ngành đường. Với tình hình này, một thỏa thuận thương mại công bằng về đường gần như không thể xảy ra.

Dù Trump có vẻ rõ ràng về mục tiêu, nhưng có lẽ ngay cả ông cũng chưa chắc chắn về mức độ nghiêm trọng với từng chính sách cụ thể. Một số cố vấn như nhà quản lý quỹ Scott Bessent cho rằng việc đe dọa tăng thuế chỉ là chiến thuật đàm phán của Trump, và ông không thực sự có ý định làm suy yếu đồng USD. Ngược lại, những người từng làm việc với Trump lại tin rằng ông thực sự ưa thích việc áp thuế, đặc biệt là để tăng nguồn thu và tạo điều kiện giảm thuế thu nhập, nhưng vẫn có thể đàm phán nếu nhận được những đề xuất hợp lý.

Chắc chắn trong chính quyền Trump sẽ có những người muốn Mỹ tách rời khỏi Trung Quốc, nhưng cũng sẽ có những người hướng tới một thỏa thuận với Chủ tịch Tập Cận Bình.

Có nhiều người cho rằng phân tích chính sách của ông Trump là công việc vô ích: ông ấy không bao giờ có kế hoạch cụ thể, các quan chức của ông ấy cũng thiếu thống nhất. Tuy nhiên, hiểu rõ các chính sách mà ông ấy đề ra vẫn rất quan trọng. Ít nhất, điều này giúp chúng ta dự đoán được những cuộc tranh luận nội bộ gay gắt trong chính quyền Trump nhiệm kỳ tới, nếu ông ấy tái đắc cử.