Làn sóng bán tháo dữ dội đã quét qua các thị trường chứng khoán toàn cầu trong tuần qua, khiến các nhà đầu tư lo lắng phải chứng kiến những đợt giảm điểm mạnh chưa từng thấy.

Nguyên nhân của cơn bão này không đơn giản chỉ có một. Tuy nhiên, báo cáo việc làm tháng 7 của Mỹ công bố vào thứ Sáu tuần trước đã đóng vai trò như một chất xúc tác, làm dấy lên nỗi lo sợ rằng cỗ máy kinh tế khổng lồ nhất hành tinh đang đứng trước bờ vực của một cuộc suy thoái.

Trong cơn hoảng loạn, các nhà đầu tư đã quay sang chỉ trích Fed. Họ cho rằng NHTW này đã quá chậm chạp trong việc hạ nhiệt nền kinh tế bằng cách cắt giảm lãi suất, vốn đang ở mức cao nhất trong 23 năm qua - từ 5.25% đến 5.5%.

Chủ tịch Fed Jay Powell, người đang chuẩn bị cho đợt cắt giảm lãi suất đầu tiên kể từ năm 2020, giờ đây đang phải đối mặt với áp lực ngày càng tăng. Các tiếng nói từ Phố Wall đang kêu gọi ông hành động một cách quyết liệt và táo bạo nhất có thể.

Đà giảm chóng mặt của thị trường chứng khoán đã châm ngòi cho những đồn đoán về một hành động khẩn cấp từ Fed, thậm chí trước cả cuộc họp chính sách tiền tệ dự kiến vào giữa tháng 9. Tuy nhiên, trừ khi xảy ra một thảm họa tài chính quy mô lớn, khả năng này gần như không tồn tại.

Điều đáng chú ý là các nhà hoạch định chính sách tiền tệ Mỹ dường như không bi quan hoặc phản ứng theo phản xạ như các nhà đầu tư đang thể hiện. Họ đang giữ một thái độ thận trọng và cân nhắc, điều mà thị trường nên cảm thấy biết ơn thay vì lo lắng.

Như Ernie Tedeschi, cựu thành viên tại Hội đồng Cố vấn Kinh tế của Nhà Trắng, đã phát biểu đầu tuần này rằng một động thái bất ngờ có thể gây ra hỗn loạn thay vì xoa dịu. "Nếu Fed thực hiện một đợt cắt giảm khẩn cấp, điều đó sẽ truyền tải thông điệp về sự hoảng loạn. Điều họ cần làm ngay lúc này là thể hiện sự bình tĩnh và kiên định."

Adam Posen, Chủ tịch Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, đề xuất một giải pháp ôn hòa hơn. Ông cho rằng nếu tình trạng bất ổn kéo dài thêm vài ngày nữa, Powell nên đưa ra một tuyên bố, có thể cùng với Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen, để trấn an thị trường. Thông điệp có thể đơn giản như: "Chúng tôi sẵn sàng hành động, có đủ thanh khoản cho các tổ chức và thị trường quan trọng, và Fed có đầy đủ công cụ để ứng phó."

Hy vọng những lời nói đó đủ để xoa dịu lo lắng của các nhà đầu tư cho đến ngày 18 tháng 9 khi thị trường đang kỳ vọng vào một động thái lớn.

Trong khi đó, thị trường đang đặt cược lớn vào khả năng Fed sẽ cắt giảm lãi suất 50 bps trong cuộc họp tháng 9. Tuy nhiên, điều này còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Powell đã gián tiếp đề cập đến khả năng này trong cuộc họp của FOMC gần đây, nhưng ông cũng nhấn mạnh rằng Fed sẽ chỉ có động thái mạnh nếu nhìn thấy dấu hiệu rõ ràng của sự suy giảm kinh tế đáng kể.

Mặc dù Powell nói rằng một đợt cắt giảm lớn hơn 25 bps là "không phải điều đang được cân nhắc ngay bây giờ", sau đó ông nói thêm rằng nếu các quan chức "thấy điều gì đó có vẻ như là sự suy giảm đáng kể hơn, đó sẽ là điều mà chúng tôi có ý định phản ứng".

Thị trường chắc chắn nghĩ rằng Fed chia sẻ quan điểm của họ rằng dữ liệu việc làm cho thấy tăng trưởng của Mỹ sắp bị xóa sổ. Ngay trước khi đó, các nhà đầu tư cho rằng có 70.5% xác suất lãi suất sẽ thấp hơn 50 bps vào tối ngày 18 tháng 9.

Tuy nhiên, các quan chức Fed không nhìn nhận tình hình theo cách đó.

Hai quan chức đã phát biểu công khai trong tuần này - Chủ tịch Fed Chicago Austan Goolsbee và người đồng cấp tại Fed San Francisco, Mary Daly - đều kêu gọi sự bình tĩnh.

Mặc dù tin tức về thị trường việc làm tồi tệ hơn dự kiến, Goolsbee nói rằng dữ liệu chưa chỉ ra một cuộc suy thoái và Fed ít "biến động" hơn thị trường. Daly cho rằng đây chỉ là dấu hiệu của sự hạ nhiệt từ từ - điều mà Fed đang mong muốn để kiểm soát lạm phát.

Trong quá khứ, các nhà hoạch định chính sách lãi suất khác đã nói rằng cần có sự hạ nhiệt dần dần trên thị trường lao động để đạt được mục tiêu lạm phát 2% của họ một cách thành công.

Trước cuộc họp quan trọng vào giữa tháng 9, thị trường tài chính sẽ chú ý đến hai sự kiện chính. Đầu tiên là bài phát biểu của Chủ tịch Fed Powell tại hội nghị kinh tế thường niên ở Jackson Hole vào cuối tháng 8. Tiếp theo, vào ngày 6 tháng 9, báo cáo việc làm mới nhất sẽ được công bố, cung cấp thêm dữ liệu quan trọng về tình hình kinh tế Mỹ.

Dữ liệu việc làm có thể xấu đi. Nếu điều đó xảy ra, và các chỉ số lạm phát vẫn phù hợp với kỳ vọng, thì một động thái cắt giảm 50 bps có vẻ có khả năng xảy ra.

Nhưng nếu dữ liệu tháng 8 không rõ ràng, sự lo lắng của các nhà đầu tư sẽ ảnh hưởng đến Fed.

Có những rào cản khác đối với việc cắt giảm 50 điểm cơ bản.

Tình hình còn phức tạp hơn khi xét đến bối cảnh chính trị. Cuộc bỏ phiếu tháng 9 của Fed là cuộc họp cuối cùng trước cuộc bầu cử tổng thống. Ứng cử viên Đảng Cộng hòa Donald Trump đã đe dọa sa thải Powell nếu Fed cắt giảm lãi suất trước bầu cử, cho rằng điều này sẽ có lợi cho đảng Dân chủ đương nhiệm. Mặc dù những lời đe dọa này không thể lay chuyển Powell, chúng có thể khiến Fed thêm thận trọng trong việc đưa ra quyết định.

Chúng sẽ không ngăn cản Fed cắt giảm lãi suất. Với cuộc bầu cử tổng thống đang đến gần, FOMC sẽ cần những dấu hiệu rõ ràng và thuyết phục về sự suy thoái kinh tế trước khi đưa ra quyết định cắt giảm lãi suất trong cuộc họp tháng 9.

Đây cũng không phải là khởi đầu của bất kỳ chu kỳ cắt giảm lãi suất nào. Đây là sự khởi đầu của một chu kỳ diễn ra sau khi danh tiếng của các NHTW bị tổn hại nặng nề do lạm phát tăng lên mức cao nhất trong nhiều thập kỷ, càng có lý do để hành động một cách thận trọng.

Họ cũng cần tránh tạo ra ấn tượng rằng họ sẽ luôn can thiệp để cứu thị trường chứng khoán - một quan niệm được gọi là "Greenspan put".

Đôi khi cần phải có sự gây sốc và kinh ngạc. Khi lạm phát tăng vọt sau các giai đoạn đầu của đại dịch Covid-19, Fed đã tăng lãi suất mạnh mẽ.

Trong bối cảnh phức tạp này, các nhà đầu tư nên chuẩn bị tinh thần cho mọi khả năng. Fed có thể sẽ không hành động theo đúng kỳ vọng của thị trường, và điều đó có thể dẫn đến sự thất vọng. Nhưng đó chính là bản chất của thị trường tài chính - nơi mà sự bất ngờ luôn là điều có thể xảy ra.