Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đối mặt với những biến động khó lường, cách Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) cân nhắc tác động của thuế quan và chính sách tiền tệ không chỉ là vấn đề mang tính kỹ thuật của các nhà hoạch định chính sách mà còn trở thành tâm điểm của thị trường tài chính và giới phân tích kinh tế. Mọi động thái của Fed đều có thể ảnh hưởng sâu rộng đến triển vọng tăng trưởng, lạm phát và chính sách tiền tệ trong tương lai, đặc biệt trong bối cảnh năm 2025 đang đứng trước nhiều thách thức mới. Những diễn biến gần đây về thuế quan và định hướng chính sách của Fed đang làm dấy lên nhiều tranh luận về khả năng điều chỉnh lãi suất và mức độ tác động của chính sách thương mại đối với nền kinh tế Mỹ.

Dưới nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Donald Trump, các cuộc chiến thương mại và sự bất định trong chính sách thương mại đã để lại dấu ấn mạnh mẽ lên nền kinh tế Mỹ. Những đợt áp thuế trả đũa giữa Mỹ và Trung Quốc không chỉ làm gián đoạn chuỗi cung ứng mà còn tạo ra áp lực lên lạm phát và tâm lý thị trường. Khi đó, Phó Chủ tịch Fed (2018-2019) đã trực tiếp tham gia vào các cuộc họp của Ủy ban Thị trường Mở Liên bang (FOMC), nơi các tác động này được phân tích kỹ lưỡng trong các báo cáo của đội ngũ chuyên gia kinh tế hàng đầu.

Theo Chủ tịch Fed Jay Powell, những phân tích từ giai đoạn đó vẫn là một nền tảng tham khảo quan trọng để đánh giá tình hình hiện nay. Tuy nhiên, có một khác biệt mang tính quyết định: lạm phát hiện tại không còn ở mức thấp như năm 2018-2019. Trong giai đoạn đó, lạm phát dao động quanh hoặc dưới mức mục tiêu 2%, cho phép Fed có thể "bỏ qua" các đợt tăng giá nhất thời do tác động từ thuế quan. Nhưng bước sang năm 2025, bức tranh lạm phát phức tạp hơn nhiều. Sau khi lạm phát tăng vọt trong giai đoạn 2021-2024, hiện tại mức lạm phát vẫn duy trì ở khoảng 2,5%, cao hơn mục tiêu của Fed. Điều này đặt ra một thách thức lớn, buộc Fed phải duy trì sự thận trọng trong các quyết định chính sách tiền tệ.

Trong bối cảnh này, Fed phải đối diện với bài toán cân bằng giữa hai mục tiêu: kiềm chế lạm phát và duy trì tăng trưởng kinh tế. Nếu quá tập trung vào việc chống lạm phát bằng cách duy trì lãi suất cao trong thời gian dài, nền kinh tế có thể bị siết chặt quá mức, làm gia tăng rủi ro suy thoái. Ngược lại, nếu Fed nới lỏng chính sách quá nhanh trong khi lạm phát vẫn chưa thực sự ổn định, nguy cơ lạm phát quay trở lại sẽ đe dọa nền kinh tế trong dài hạn. Vì vậy, so với giai đoạn 2018-2019, Fed hiện nay không còn nhiều dư địa để "nhìn qua" các yếu tố ngắn hạn mà phải theo dõi sát sao và có những quyết định cẩn trọng hơn trong từng bước đi của mình.

Gần đây, một số quan chức Fed đã nhấn mạnh rằng họ "không vội" cắt giảm lãi suất trừ khi có bằng chứng rõ ràng cho thấy xu hướng giảm lạm phát được duy trì ổn định. Quan điểm này hoàn toàn hợp lý, bởi sau giai đoạn lạm phát tăng nóng, Fed cần đảm bảo rằng lạm phát kỳ vọng không bị lung lay. Việc hạ lãi suất một cách vội vã có thể khiến thị trường tài chính mất niềm tin vào khả năng kiểm soát lạm phát của ngân hàng trung ương.

Tuy nhiên, thị trường dường như đang đánh giá thấp khả năng lạm phát có thể sớm giảm xuống mức mục tiêu 2%. Điều này có thể xảy ra nếu các mức thuế quan thực tế được triển khai thấp hơn so với dự báo ban đầu, làm giảm tác động lan tỏa lên giá cả hàng hóa. Đồng thời, những yếu tố bất định trong chính sách thương mại, kết hợp với các kế hoạch thuế, chi tiêu và bãi bỏ quy định mạnh mẽ của chính quyền Trump, có thể tạo ra áp lực suy giảm đối với tăng trưởng kinh tế. Nếu kịch bản này diễn ra, nhà đầu tư có thể sớm điều chỉnh kỳ vọng về số lần Fed cắt giảm lãi suất trong năm 2025.

Lịch sử cho thấy, khi nền kinh tế đối mặt với tốc độ tăng trưởng chậm lại và lạm phát giảm dưới mức mục tiêu, Fed thường có xu hướng nới lỏng chính sách tiền tệ để kích thích tăng trưởng. Một ví dụ điển hình là năm 2019, khi Fed hạ lãi suất tổng cộng 75 điểm cơ bản trong giai đoạn từ tháng 7 đến tháng 11 nhằm ứng phó với những tác động tiêu cực của căng thẳng thương mại.

Liệu Fed có tiếp tục đi theo con đường này trong năm 2025 hay không sẽ phụ thuộc vào diễn biến thực tế của lạm phát và tăng trưởng. Nếu áp lực lạm phát tiếp tục suy giảm và các yếu tố bất ổn gia tăng làm suy yếu đà tăng trưởng, Fed có thể sẽ cân nhắc một chu kỳ cắt giảm lãi suất để hỗ trợ nền kinh tế. Tuy nhiên, nếu lạm phát kỳ vọng có dấu hiệu mất kiểm soát, Fed sẽ phải giữ nguyên chính sách thắt chặt để đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô. Đây chính là bài toán khó mà ngân hàng trung ương Mỹ cần giải quyết trong thời gian tới.

Sự bất định trong chính sách thương mại không chỉ ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế mà còn tạo ra những phản ứng khó đoán đối với thị trường tài chính. Một ví dụ điển hình là vào ngày 3/2 vừa qua, thị trường chứng khoán Mỹ đã có cú đảo chiều mạnh mẽ ngay sau khi chính quyền Biden bất ngờ thông báo hoãn áp dụng mức thuế 25% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Canada và Mexico thêm 30 ngày. Điều này cho thấy mức độ nhạy cảm cao của thị trường trước các tín hiệu chính sách, khi nhà đầu tư liên tục điều chỉnh kỳ vọng dựa trên những thay đổi đột xuất từ chính phủ.

Tuy nhiên, tác động thực sự của sự bất định này không chỉ đơn giản là gây biến động thị trường, mà còn có thể ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh theo hai chiều hướng trái ngược. Một mặt, sự thiếu chắc chắn về chính sách thương mại có thể khiến các doanh nghiệp trì hoãn quyết định tuyển dụng và đầu tư, do lo ngại về những thay đổi đột ngột có thể làm gián đoạn chiến lược kinh doanh dài hạn. Điều này tạo ra một lực cản đối với tăng trưởng kinh tế, đặc biệt là trong bối cảnh lãi suất cao và môi trường kinh doanh không ổn định.

Mặt khác, dữ liệu kinh tế gần đây cho thấy một số hoạt động tiêu dùng, thương mại và tích trữ hàng tồn kho đã được đẩy nhanh trong bối cảnh các doanh nghiệp dự đoán về khả năng áp thuế. Tâm lý phòng vệ này có thể tạo ra hiệu ứng thúc đẩy ngắn hạn cho nền kinh tế, khi các công ty tăng cường nhập khẩu và tích trữ nguyên liệu đầu vào trước khi các mức thuế mới có hiệu lực. Tuy nhiên, đây chỉ là một động lực mang tính tạm thời, và khi hiệu ứng này qua đi, nền kinh tế có thể đối diện với sự suy giảm nhu cầu và sụt giảm sản lượng do tồn kho đã đạt đỉnh.

Một yếu tố quan trọng cần lưu ý là mức thuế quan không chỉ ảnh hưởng đến chi phí hàng hóa nhập khẩu mà còn tác động đến toàn bộ chuỗi giá trị trong nước. Giá trị hàng hóa nhập khẩu không chỉ bao gồm chi phí sản xuất ở nước ngoài, mà còn có một tỷ trọng đáng kể từ các hoạt động trong nước như bán hàng, tiếp thị, logistics và sở hữu trí tuệ. Do đó, mức độ tác động của thuế quan đến lạm phát thực tế có thể thấp hơn so với những dự báo ban đầu, đặc biệt nếu các doanh nghiệp tìm cách hấp thụ chi phí hoặc điều chỉnh chuỗi cung ứng để giảm thiểu tác động của thuế.

Bên cạnh đó, các chính sách bãi bỏ quy định và các biện pháp liên quan đến thương mại, nhập cư cũng có thể tạo ra những tác động đồng thời đến cả cung và cầu của nền kinh tế, làm phức tạp thêm triển vọng chính sách tiền tệ của Fed. Chẳng hạn, việc nới lỏng quy định có thể thúc đẩy hoạt động sản xuất và đầu tư, nhưng nếu đi kèm với các biện pháp hạn chế nhập cư hoặc các hàng rào thương mại mới, nguồn cung lao động và chi phí sản xuất có thể bị ảnh hưởng, từ đó tạo áp lực lên giá cả. Chính những yếu tố này sẽ buộc Fed phải theo dõi sát sao diễn biến kinh tế và có những điều chỉnh linh hoạt để cân bằng giữa kiểm soát lạm phát và hỗ trợ tăng trưởng.

Bối cảnh kinh tế hiện nay đang đặt Cục Dự trữ Liên bang Mỹ vào một thế khó, khi những biến động về thương mại, thuế quan và chính sách tiền tệ tạo ra nhiều ẩn số đối với triển vọng kinh tế. Mặc dù lạm phát đã hạ nhiệt so với mức đỉnh trong giai đoạn 2021-2023, nhưng vẫn dao động trên mức mục tiêu 2%, khiến Fed không thể chủ quan trong việc điều hành chính sách tiền tệ. Với áp lực lạm phát vẫn hiện hữu, ngân hàng trung ương có lý do chính đáng để duy trì lãi suất ở mức cao và tiếp tục theo đuổi lập trường thận trọng nhằm đảm bảo ổn định giá cả trong dài hạn.

Tuy nhiên, kịch bản kinh tế có thể thay đổi nếu các yếu tố rủi ro diễn biến theo chiều hướng thuận lợi hơn. Nếu tác động từ thuế quan thấp hơn dự báo – do các mức thuế được thực thi một cách hạn chế hoặc bị trì hoãn – thì ảnh hưởng đến giá cả hàng hóa nhập khẩu có thể không quá nghiêm trọng, giúp giảm bớt áp lực lạm phát. Đồng thời, nếu tăng trưởng kinh tế suy yếu rõ rệt do sự sụt giảm trong đầu tư doanh nghiệp và tiêu dùng cá nhân, Fed sẽ phải cân nhắc đến việc nới lỏng chính sách tiền tệ để tránh đẩy nền kinh tế vào suy thoái. Khi đó, khả năng cắt giảm lãi suất có thể sớm được đưa vào bàn thảo, thậm chí diễn ra nhanh hơn so với kỳ vọng của thị trường.

Sự kết hợp giữa chính sách thương mại, thuế quan và định hướng điều hành của Fed đang tạo ra những tác động sâu rộng đến triển vọng lạm phát và tăng trưởng. Với lạm phát vẫn dao động trên mức mục tiêu 2% và những rủi ro từ chính sách thuế quan, Fed buộc phải duy trì lập trường thận trọng. Tuy nhiên, nếu các yếu tố kinh tế suy yếu mạnh hơn dự báo, khả năng cắt giảm lãi suất có thể sớm được đặt lên bàn thảo. Trong bối cảnh nhiều biến số còn chưa rõ ràng, Fed sẽ cần theo dõi sát sao và điều chỉnh linh hoạt để duy trì sự ổn định kinh tế vĩ mô của nước Mỹ.