Liệu quy tức Sahm thực sự có khả năng cảnh báo suy thoái kinh tế?
Trần Phương Thảo
Junior Analyst
Trong hơn hai năm, Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ đã đẩy lãi suất lên cao để làm chậm lạm phát trong khi hy vọng rằng chúng không đẩy nền kinh tế vào suy thoái. Đây là một hành động mạo hiểm sẽ dễ dàng hơn nếu có một thước đo đáng tin cậy về vị trí rủi ro suy thoái tại bất kỳ thời điểm cụ thể nào. Những lo lắng do báo cáo việc làm yếu kém vào tháng 7 đã tăng cao bởi thực tế là dữ liệu đã kích hoạt cái được gọi là quy tắc Sahm, do nhà kinh tế học Claudia Sahm đưa ra và đặt tên. Nhưng Sahm là một trong số nhiều nhà kinh tế cho rằng lần này có thể khác - rằng sự gia tăng tỷ lệ thất nghiệp có thể liên quan nhiều hơn đến hậu quả của đại dịch.
Quy tắc Sahm là gì?
Quy tắc Sahm nêu rằng khi trung bình động ba tháng của tỷ lệ thất nghiệp (tức là trung bình kết hợp tỷ lệ của ba tháng gần nhất) tăng 50 bps trở lên so với mức thấp nhất trong 12 tháng qua, thì nền kinh tế Hoa Kỳ đang ở giai đoạn đầu của suy thoái.
Tỷ lệ thất nghiệp trong báo cáo việc làm tháng 7 tăng lên 4.3%. Điều đó đưa tỷ lệ thất nghiệp trung bình của tháng 5, tháng 6 và tháng 7 lên 4.1% — cao hơn 60 bps so với mức thấp 3.5% trong báo cáo thị trường lao động tháng 7 năm 2023.
Quy tắc Sahm đã xuất hiện sau báo cáo việc làm tháng 7
Liệu quy tắc Sahm có thực sự hiệu quả?
Nhìn chung, có vẻ như Sahm, nhà kinh tế trưởng tại New Century Advisors và là chuyên gia viết bài cho Bloomberg Opinion, đã phát triển chỉ số mang tên bà vào năm 2019, khi bà còn là nhân viên tại Fed. Chỉ số này phụ thuộc vào một yếu tố quan trọng về cách thức hoạt động của tình trạng thất nghiệp. Chỉ số này tăng chậm trước khi suy thoái bắt đầu, nhưng tăng rất nhanh khi suy thoái sắp xảy ra hoặc đang diễn ra.
Nhìn lại dữ liệu kinh tế trong 50 năm qua cho thấy quy luật này đã diễn ra chính xác, với tình trạng thất nghiệp tăng vọt vào đầu mỗi đợt suy thoái.
Quy tắc Sahm đã chính xác trong quá khứ
Tầm quan trọng của quy tắc Sahm
Chính sách tiền tệ thường xuất hiện muộn. Các ngân hàng trung ương thường chậm trễ trong việc chống lạm phát, như đã xảy ra với Fed vào năm 2021, hoặc giữ lãi suất ở mức cao quá lâu khi nền kinh tế suy yếu, do đó gây ra suy thoái hoặc khiến tình hình suy thoái trở nên tồi tệ hơn. Vì vậy, việc có đèn cảnh báo kịp thời có thể giúp ích rất nhiều.
Tất nhiên, quy tắc kinh tế không giống như các định luật vật lý. Chúng là những quan sát về tác động của hành vi con người, vì vậy độ chính xác của chúng có thể thay đổi theo thời gian khi xu hướng thay đổi hoặc khi có các sự kiện bên ngoài hoặc bất ngờ - xấu hoặc tốt - làm gián đoạn đáng kể nền kinh tế. Các nhà kinh tế và nhà hoạch định chính sách phần lớn sử dụng chúng như những cột mốc chỉ đường nhưng không phải lúc nào cũng chú ý đến các quy tắc.
Các nhà kinh tế đã theo dõi chặt chẽ quy tắc Sahm trong năm qua khi tỷ lệ thất nghiệp tăng dần. Mặc dù vẫn chưa tăng vọt đến mức đáng lo ngại, nhưng các chuyên gia lo ngại thị trường lao động có thể đang trên bờ vực mất việc làm nhanh hơn. Các nhà kinh tế thường nói rằng tỷ lệ thất nghiệp tăng như tên lửa và giảm như lông vũ.
Điều gì đang xảy ra với thị trường lao động Mỹ?
Tỷ lệ thất nghiệp trong tháng 7 đạt 4.3%, mức đỉnh trong gần ba năm và tăng so với mức thấp nhất sau đại dịch là 3.4% đạt được vào đầu năm 2023. Nhưng ngay cả với mức tăng đó, tỷ lệ thất nghiệp vẫn ở mức rất thấp trong lịch sử. Tỷ lệ thất nghiệp trung bình trong 50 năm qua là trên 6%; tỷ lệ dưới 4% chưa từng thấy kể từ cuối những năm 1960.
Khi xem xét kỹ hơn số đơn xin trợ cấp thất nghiệp lần đầu, nhiều thành phần của thị trường lao động vẫn khỏe mạnh. Việc sa thải vẫn ở mức thấp và số lượng việc làm còn trống, mặc dù đã giảm, vẫn ở mức cao. Hơn nữa, sự gia tăng tỷ lệ thất nghiệp trong tháng 7 một phần là do tỷ lệ tham gia tăng nhẹ, hay số lượng người Mỹ đang có việc làm hoặc đang tích cực tìm kiếm việc làm. Nhìn chung, điều đó được coi là tích cực. Điều đó có nghĩa là nhiều người mới thất nghiệp đang thoát khỏi tình trạng trì trệ của nền kinh tế chứ không phải mất việc.
Nhưng con số thất nghiệp mới nhất đã vượt quá ước tính của cả các nhà kinh tế và các nhà hoạch định chính sách của Fed. Tốc độ tạo việc làm cũng chậm lại, xuống mức trung bình 170,000 việc làm trong ba tháng qua, giảm so với mức gần 300,000 việc làm mỗi tháng vào năm ngoái.
Tình hình nền kinh tế Mỹ
Nền kinh tế nói chung đang tiến triển với tốc độ khá, mặc dù một số điểm yếu bắt đầu xuất hiện. Tăng trưởng đạt 2.8% trong quý 2, mức phù hợp với chuẩn mực lịch sử. Nhưng người Mỹ có thu nhập thấp lại không được như vậy. Chi tiêu của người tiêu dùng giảm và khi tiền tiết kiệm trong đại dịch cạn kiệt, tình trạng vỡ nợ thẻ tín dụng và vay mua ô tô bắt đầu tăng.
Một điều khiến một số người lo lắng là lãi suất của Fed, đã được giữ nguyên ở mức đỉnh trong 23 năm trong một năm nay. Với tình trạng thất nghiệp gia tăng, mối lo ngại ngày càng tăng rằng khi các nhà hoạch định chính sách bắt đầu nới lỏng chính sách, thì mọi thứ đã quá muộn.
Nhà kinh tế Sahm nghĩ gì?
Việc phục hồi sau Covid cũng bất thường như chính đại dịch vậy. Việc sa thải hàng loạt công nhân trong các lĩnh vực rất cụ thể (bất kỳ lĩnh vực nào liên quan đến tương tác trực tiếp) vào năm 2020 và sau đó là cuộc chạy đua tuyển dụng lại họ khi các hạn chế được dỡ bỏ khiến một số nhà quản lý lo ngại hơn về việc sa thải mọi người. Điều đó có thể giúp duy trì tỷ lệ thất nghiệp ở mức thấp hơn. Ngoài ra, Hoa Kỳ đã chứng kiến sự gia tăng lớn về số lượng người di cư vào nước này trong vài năm qua, với Goldman Sachs ước tính rằng chỉ riêng năm 2023 đã có 2.5 triệu người đến. Các nhà kinh tế cho biết dòng người đổ vào đó có thể đã thúc đẩy tăng trưởng cao hơn ở Hoa Kỳ và có thể giúp giảm tỷ lệ thất nghiệp trong những tháng tới khi lực lượng lao động tiếp tục hấp thụ những người mới gia nhập đó.
Sahm cho biết những yếu tố này có thể có nghĩa là quy tắc của bà đang phóng đại sự yếu kém của thị trường lao động. Bà cũng chỉ ra mức độ sa thải vẫn thấp và mức độ tham gia mạnh mẽ là những chỉ báo cho thấy thị trường lao động có thể không đẩy nền kinh tế đến bờ vực suy thoái.
“Hoa Kỳ không suy thoái, mặc dù chỉ số mang tên tôi cho biết điều đó”, Sahm viết trong mục Bloomberg Opinion ngày 7 tháng 8. Tuy nhiên, Sahm lập luận rằng đó là một chỉ số có liên quan và cho thấy Fed nên bắt đầu cắt giảm lãi suất.
Fed đang phản ứng như thế nào?
Các quan chức Fed, những người cho đến gần đây vẫn tập trung vào việc làm giảm lạm phát, hiện đang chú ý nhiều hơn đến thị trường lao động.
"Những gì chúng tôi nghĩ là chúng tôi đang thấy là thị trường lao động đang bình thường hóa và chúng tôi đang theo dõi cẩn thận để xem liệu nó có trở nên tốt hơn không", Chủ tịch Fed Jerome Powell cho biết trong cuộc họp báo ngày 31 tháng 7, trước khi báo cáo việc làm mới nhất được công bố. Nếu " thị trường lao động bắt đầu cho thấy dấu hiệu rằng còn có thể hơn thế nữa, thì chúng tôi đã có vị thế tốt để phản ứng".
Powell và những quan chức khác đã báo hiệu rằng đợt cắt giảm lãi suất đầu tiên có thể diễn ra sớm nhất là vào tháng 9. Sau khi báo cáo việc làm tháng 7 được công bố vào đầu tháng 8, các thị trường tương lai bắt đầu đặt cược rằng các nhà hoạch định chính sách của Fed sẽ đưa ra mức cắt giảm lớn hơn bình thường tại mỗi cuộc họp trong số ba cuộc họp còn lại trong năm nay.