Quá trình quốc hữu hóa nền kinh tế: Chiến lược dài hạn đang manh nha?
Quỳnh Chi
Junior Editor
Thanh khoản toàn cầu đang trên đà mở rộng mạnh mẽ. Trong quý vừa qua, cung tiền toàn cầu đã tăng vọt lên mức kỷ lục 4.7 nghìn tỷ USD. Đà tăng này khởi đầu từ thời điểm Fed bất ngờ trì hoãn quá trình bình thường hóa bảng cân đối kế toán vào tháng 6, phản ánh tâm lý lo ngại về triển vọng kinh tế.
Kể từ đó, các nền kinh tế phát triển đã liên tục triển khai hàng loạt chính sách kích thích mới, bổ sung cho các gói tài khóa quy mô lớn hiện có. Các chương trình đầu tư hàng nghìn tỷ USD, điển hình như Quỹ Thế hệ Tiếp theo của EU, giờ đây còn bao gồm cả kế hoạch chi tiêu thâm hụt quy mô chưa từng có. Tuy nhiên, vận tốc lưu thông tiền tệ vẫn không tăng tương ứng. Hệ quả là các chương trình này chỉ dẫn đến tình trạng trì trệ kéo dài trong nền kinh tế. Các dự án và chi tiêu hiện tại của chính phủ đang hấp thụ nguồn tiền với tốc độ chưa từng thấy.
Các nền kinh tế phát triển dường như đã rơi vào vòng luẩn quẩn của việc phụ thuộc vào các kế hoạch chi tiêu mới và ngày càng lớn hơn. Hậu quả tất yếu là gánh nặng nợ gia tăng, tăng trưởng năng suất suy yếu và tiền lương thực tế ngày càng giảm.
Trong một phân tích gần đây, Bank of America đã chỉ ra rằng sự gia tăng nợ không hiệu quả đang tạo ra một vấn đề nghiêm trọng đối với nền kinh tế Mỹ. Cụ thể, cứ mỗi USD nợ chính phủ mới tạo ra, tác động đến GDP đã sụt giảm xuống còn chưa đầy 50 xu. Mỹ đang đối mặt với tình trạng “bội thực” nợ không hiệu quả. Tuy nhiên, ít nhất Mỹ vẫn duy trì được một mức tăng trưởng năng suất nhất định. Trong khi đó, tại khu vực Eurozone, tác động nhân số âm của nợ chính phủ mới là cực kỳ rõ ràng. Bất chấp các kế hoạch kích thích khổng lồ và chính sách lãi suất âm, khu vực này vẫn chìm trong trạng thái trì trệ kéo dài nhiều năm.
Mặc dù nhiều người có thể quy kết nguyên nhân cho các chính sách kém hiệu quả và chi tiêu chính phủ bất cẩn, có chuyên gia cho rằng đây là một chiến lược có chủ đích. Đó chính là quá trình quốc hữu hóa nền kinh tế một cách từ từ và tinh vi. Thông qua việc dần dần làm suy giảm tiết kiệm của tầng lớp trung lưu do tiền lương thực tế liên tục giảm, chính phủ đang mở rộng ảnh hưởng của mình trong nền kinh tế, đồng thời thu hút sự ủng hộ từ một bộ phận dân chúng đáng kể.
Các nhà đầu tư thị trường tài chính dường như rất hoan nghênh xu hướng này. Mỗi kế hoạch kích thích mới đồng nghĩa với việc bơm thêm tiền vào hệ thống, tạo ra nguồn thanh khoản dồi dào cho thị trường và thúc đẩy mở rộng hệ số định giá, bất chấp các chỉ số kinh tế cơ bản yếu kém. Tuy nhiên, các chuyên gia cần thận trọng hơn khi đón nhận giai đoạn tiếp theo của chính sách đàn áp tài chính này. Sự bất mãn đang âm ỉ và lan rộng trong dân chúng, và dù bằng cách nào đi nữa, tình hình này có nguy cơ kết thúc một cách không mấy tốt đẹp.
Bản chất của các cuộc khủng hoảng nợ đang có sự chuyển biến. Thay vì là những sự kiện đột ngột và thảm khốc, chúng đang diễn ra như một quá trình "sôi chậm", nhưng vẫn dẫn đến kết quả tương tự: sự suy giảm tài sản và mức sống của người dân.
Các nhà kinh tế theo trường phái Tân Keynes đang hân hoan tuyên bố chiến thắng khi nhìn vào bốn năm qua của nền kinh tế Mỹ. Tuy nhiên, thực tế đối với nhiều người thuộc tầng lớp trung lưu lại hoàn toàn khác. Họ đang trải qua một quá trình suy giảm kinh tế tương tự như người dân Hy Lạp đã phải đối mặt vào năm 2009.
Khi các ngân hàng trung ương đề cập đến "hạ cánh mềm", thực chất họ đang ám chỉ một quá trình xói mòn từ từ sức mua của tiền lương và tiền gửi. Đây chính xác là tình trạng mà chúng ta đang chứng kiến, cộng thêm gánh nặng thuế ngày càng tăng. Khái niệm "hạ cánh mềm" thực tế chỉ mang lại lợi ích cho giới chức chính phủ và những cá nhân có khả năng bảo vệ tài sản khỏi tác động của lạm phát và mất giá tiền tệ.
Đợt bơm tiền mới này có thể không gây ra một cú sốc lạm phát do vận tốc lưu thông tiền tệ vẫn ở mức thấp. Tuy nhiên, hậu quả là mức đầu tư, tăng trưởng và năng suất đều suy giảm. Trong khi giá tài sản trên thị trường tài chính, hệ số định giá và các bong bóng có thể tiếp tục xuất hiện, thì các hộ gia đình và doanh nghiệp nhỏ lại phải đối mặt với tình trạng ngày càng khó khăn hơn.
Chuỗi các gói kích thích liên tiếp đang phơi bày sự thất bại của các chính sách theo trường phái Keynes. Trước đây, các chương trình chi tiêu và cắt giảm lãi suất thường được triển khai với khoảng cách vài năm. Hiện nay, chính phủ liên tục chồng chất các chương trình mới lên nhau, đồng thời tuyên bố rằng nền kinh tế sắp bước vào giai đoạn phục hồi.
Chi tiêu chính phủ đang hấp thụ phần lớn nguồn cung tiền mới, dẫn đến hệ quả là khu vực sản xuất gặp khó khăn trong việc tiếp cận tín dụng, sức mua của đồng tiền suy giảm, và tài sản của người dân bị xói mòn thông qua cơ chế thuế và lạm phát.
Theo dự báo mới nhất của OECD, đến năm 2025, lạm phát toàn cầu sẽ ở mức 3.5%, trong khi tốc độ tăng trưởng kinh tế chỉ đạt 3.3%.
Hậu quả của việc triển khai các chương trình chi tiêu quy mô lớn và chính sách đàn áp tài chính là 80% quốc gia thành viên OECD hiện có mức lạm phát hàng năm vượt quá mục tiêu đề ra của ngân hàng trung ương. Điều này phản ánh một xu hướng toàn cầu về việc chuyển dịch tài sản từ khu vực tư nhân và sản xuất sang khu vực công.
Cách đây vài năm, khi có người tuyên bố "Bạn sẽ không sở hữu gì cả, nhưng bạn sẽ hạnh phúc", nhiều người đã nhận ra mối nguy tiềm ẩn trong thông điệp này. Ngày nay, dù không còn ai công khai tuyên bố điều đó, nhưng lại đang được thực thi một cách âm thầm và từ từ. Hậu quả là sự suy giảm tài sản của người dân. Để tránh rơi vào tình trạng phụ thuộc, mỗi cá nhân cần chủ động bảo vệ mình khỏi tác động của lạm phát và các chính sách đàn áp tài chính.
ZeroHedge