Ngày 10/3, chỉ số S&P 500 giảm thêm 3%, kéo mức sụt giảm từ đỉnh thiết lập tháng trước xuống gần 9%. Chỉ số NASDAQ, nơi quy tụ các cổ phiếu công nghệ hàng đầu, mất tới 13% giá trị. Sự lao dốc này hoàn toàn đi ngược với viễn cảnh một kỷ nguyên tăng trưởng mạnh mẽ mà Tổng thống Donald Trump từng vẽ ra.

Tâm lý lo ngại của nhà đầu tư xuất phát từ chính sách thương mại khó đoán của Nhà Trắng. Đòn giáng mạnh nhất đến từ quyết định áp thuế 25% lên hàng nhập khẩu từ Canada và Mexico vào ngày 4/3—chỉ để rồi bị hoãn lại hai ngày sau đó trong một tháng. Động thái thất thường này khiến giới tài chính thêm phần bất an. Nhưng vấn đề không chỉ dừng lại ở thương mại. Sau nhiều năm tăng trưởng vượt trội, nền kinh tế Mỹ nay đang đối mặt với hàng loạt dấu hiệu suy yếu, từ niềm tin tiêu dùng suy giảm đến áp lực lạm phát gia tăng. Điều này dần làm lung lay niềm tin vào "chủ nghĩa đặc biệt của Mỹ"—một quốc gia từng được xem là nơi đầu tư lý tưởng, nay lại đang cho thấy mức sinh lời kém hấp dẫn hơn so với châu Âu và Trung Quốc.

"Trump Put" không còn tác dụng?

Hiệu suất S&P 500 qua các nhiệm kỳ tổng thống Mỹ

Trong nhiệm kỳ đầu tiên, giới tài chính từng tin rằng các chính sách cắt giảm thuế và nới lỏng quy định của ông Trump sẽ đủ sức áp đảo bản năng bảo hộ thương mại thất thường của ông. Nhà đầu tư cũng nhận thấy ông đặc biệt nhạy cảm với diễn biến thị trường và sẵn sàng can thiệp khi cần thiết. Niềm tin này hình thành khái niệm "Trump Put"—hàm ý rằng bất kỳ đợt bán tháo nào, đặc biệt do căng thẳng thương mại với Trung Quốc, cũng đều bị đảo ngược bởi những phát ngôn trấn an từ Nhà Trắng. Những ai vội vàng rút khỏi thị trường thường phải hối tiếc.

Lần này, câu chuyện có vẻ rất khác. Chính quyền Trump đang thể hiện sự cứng rắn hơn bao giờ hết. Ngày 6/3, ông tuyên bố rằng mình không quan tâm đến diễn biến thị trường, mà chỉ tập trung vào mục tiêu dài hạn. Cùng ngày, Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent nhấn mạnh rằng: "Phố Wall đã có quãng thời gian phát triển mạnh mẽ. Nhưng chính quyền này tập trung vào Main Street [kinh tế thực] hơn là thị trường tài chính." Đến ngày 9/3, khi được hỏi về nguy cơ suy thoái, ông Trump chỉ nói mơ hồ về "một giai đoạn chuyển tiếp" và né tránh câu trả lời trực diện.

Lời nói và hành động của ông đang khiến giới đầu tư dần tin rằng các biện pháp thuế quan với Canada và Mexico không chỉ là đòn bẩy đàm phán, mà thực sự là một chiến lược lâu dài. Chính điều này làm tăng thêm lo ngại rằng chính quyền Trump sẽ không vội vàng giải cứu thị trường như trước kia.

Chứng khoán Mỹ mất đi sức hấp dẫn khi châu Âu và Trung Quốc lên ngôi

Nếu trước đây nhà đầu tư không có nhiều lựa chọn ngoài Mỹ, thì giờ đây họ đang đổ tiền vào những thị trường khác hấp dẫn hơn. Trong vòng bốn tuần qua, chứng khoán châu Âu đã vượt trội so với S&P 500 tới 12 điểm phần trăm (tính theo USD), đánh dấu đợt tăng mạnh nhất trong hơn 15 năm.

Ba yếu tố chính đang thúc đẩy làn sóng đầu tư vào châu Âu: sự suy yếu của đồng USD, sự bùng nổ của cổ phiếu quốc phòng khi khu vực này chuẩn bị tăng chi tiêu quân sự trước sự thờ ơ của Mỹ, và đặc biệt là triển vọng phục hồi của nền kinh tế châu Âu sau giai đoạn trì trệ kéo dài.

Ngay cả thị trường Trung Quốc, vốn chững lại trong thời gian qua, cũng đang trỗi dậy mạnh mẽ nhờ làn sóng đầu tư vào các công ty trí tuệ nhân tạo (AI). Những nhà đầu tư lo ngại danh mục của họ quá phụ thuộc vào nhóm Big Tech của Mỹ nay có động lực rõ ràng để phân tán rủi ro sang các khu vực khác.

Cú sốc lớn nhất: Nhóm cổ phiếu công nghệ bị bán tháo mạnh

Nếu như những năm qua, nhóm cổ phiếu công nghệ cao là đầu tàu dẫn dắt thị trường chứng khoán Mỹ, thì lần này chính họ lại là nạn nhân chịu thiệt hại nặng nề nhất. Hai nhà sản xuất chip hàng đầu thế giới, Broadcom và Nvidia, đã giảm hơn 20% từ đầu năm đến nay. Nhưng cú trượt dài kinh hoàng nhất thuộc về Tesla.

Cổ phiếu Tesla đã bốc hơi tới 40% giá trị chỉ trong ba tháng đầu năm. Riêng ngày 10/3, cổ phiếu này giảm 15%. Nguyên nhân chính là doanh số bán hàng tại châu Âu sụt giảm tới 45% trong tháng 1, khi người tiêu dùng thể hiện thái độ chính trị bằng cách không mua xe Tesla. Đây là cú đánh mạnh vào hãng xe điện của Elon Musk—một đồng minh thân cận của ông Trump.

Áp lực đè nặng lên Fed: Liệu Jerome Powell có nhượng bộ?

Cách đây một tháng, thị trường hợp đồng tương lai quỹ liên bang dự báo khả năng lãi suất của Fed duy trì trên 4% vào cuối năm là 52%. Giờ đây, xác suất này giảm xuống dưới 10%, với ngày càng nhiều người tin rằng Fed sẽ phải cắt giảm lãi suất mạnh tay hơn.

Chủ tịch Fed Jerome Powell từ lâu đã trở thành mục tiêu công kích của ông Trump, và đợt suy giảm lần này có thể đẩy Fed vào tình thế phải hành động sớm hơn dự kiến. Nếu nền kinh tế tiếp tục phát tín hiệu suy yếu, khả năng cao Fed sẽ phải điều chỉnh chính sách tiền tệ theo hướng ôn hòa hơn.

Liệu đợt bán tháo có trở thành khủng hoảng?

Dù đợt giảm điểm lần này gây lo lắng, nhưng xét theo bối cảnh dài hạn, đây vẫn chưa phải là một cuộc khủng hoảng thực sự. Chỉ số S&P 500 đã tăng gấp đôi kể từ tháng 3/2020, vượt xa các chỉ số toàn cầu khác. Hệ số P/E dựa trên kỳ vọng thu nhập trong năm tới của các công ty thuộc S&P 500 đã giảm từ 25 lần xuống còn 21 lần trong vòng một tháng—dấu hiệu cho thấy thị trường vẫn ở mức định giá cao hơn mức trung bình lịch sử.

Điều đó có nghĩa là, ngay cả khi đợt bán tháo này chỉ là một "cơn lắc", rủi ro giảm tiếp vẫn hiện hữu. Niềm tin vào chứng khoán Mỹ được xây dựng qua nhiều năm tăng trưởng mạnh mẽ giờ đây lại trở thành gánh nặng: chỉ cần một cú sốc nhỏ cũng có thể gây ra một làn sóng tháo chạy mạnh hơn.

Hiện tại, thị trường vẫn chưa rơi vào hoảng loạn—nhưng nếu các tín hiệu tiêu cực tiếp tục chồng chất, điều đó có thể thay đổi rất nhanh.