Phản ứng từ thị trường tài chính cho thấy sự hoài nghi vẫn còn rất lớn, ngay cả sau tuyên bố chính thức của Tổng thống Donald Trump vào cuối tuần trước. Điều này thể hiện qua việc tỷ giá USD/CNY tiếp tục tăng trong khi CAD/USD giảm xuống mức thấp nhất trong 22 năm qua. Những biến động này cho thấy các nhà đầu tư vẫn chưa hoàn toàn tin rằng các biện pháp thuế quan quy mô lớn sẽ được thực thi, bất chấp những cảnh báo trước đó.

Phản ứng thị trường tiền tệ trước chính sách thuế quan Mỹ

Andrew Bishop từ Signum Global Advisors nhận định rằng ngay cả sau khi bản ghi nhớ chính thức về thuế quan đối với Canada được công bố vào thứ Bảy, động thái này vẫn chỉ được xem như một đòn cảnh báo trên giấy tờ hơn là một cam kết thực thi ngay lập tức. Ông nhấn mạnh rằng kế hoạch áp thuế đã hai lần bị trì hoãn – từ ngày nhậm chức của Trump đến ngày 1/2 – mà không có bất kỳ nhượng bộ đáng kể nào từ phía Canada hay Mexico. Do đó, Signum Global Advisors dự đoán rằng thuế quan đối với Trung Quốc và Mexico có thể sẽ không được triển khai, trong khi thuế đối với Canada nhiều khả năng sẽ bị hoãn hoặc được điều chỉnh giảm.

Peter Tchir từ Academy Securities đưa ra một góc nhìn khác khi cho rằng Trump đã khéo léo gắn kết chính sách thuế quan này với cuộc chiến chống lại fentanyl – loại ma túy tổng hợp gây ra cuộc khủng hoảng nghiêm trọng tại Mỹ. Điều này mở ra một "lối thoát" cho chính quyền Trump: Washington có thể rút lại lệnh áp thuế nếu các quốc gia liên quan thể hiện những nỗ lực rõ ràng trong việc kiểm soát sản xuất và phân phối fentanyl. Tuy nhiên, chính yếu tố này cũng có thể biến thành một cái bẫy, khiến kế hoạch thuế quan trở nên vô thời hạn.

Lý do là bởi fentanyl đã trở thành một vấn đề nhức nhối trong nhiều năm qua, đòi hỏi một chiến lược dài hạn để kiểm soát hiệu quả. Hơn nữa, Canada chỉ đóng một vai trò rất nhỏ trong chuỗi cung ứng fentanyl toàn cầu, do đó việc áp thuế lên nước này để giải quyết vấn đề là không hợp lý. Đối với Mexico, mặc dù nước này đã có những động thái nhằm kiểm soát nhập cư bất hợp pháp và siết chặt các quy định về sản xuất ma túy, nhưng những cải thiện thực sự có thể mất nhiều năm mới đạt được. Quan trọng hơn, lệnh của Trump không đưa ra bất kỳ tiêu chí cụ thể nào để đánh giá sự tiến bộ của các quốc gia này trong việc giải quyết những vấn đề được đề cập.

Mặc dù Trump có ý định theo đuổi chính sách bảo hộ thương mại quyết liệt, nhưng việc khởi đầu bằng cách nhắm vào Mexico và Canada lại là một bước đi đầy rủi ro. Chính sách này không những không giúp giải quyết vấn đề fentanyl một cách hiệu quả mà còn có thể làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng di cư từ Mexico. Quan trọng hơn, việc áp thuế lên hai quốc gia láng giềng có thể gây tổn hại đến nền kinh tế Mỹ nhiều hơn những gì chính quyền Trump mong muốn

George Saravelos của Deutsche Bank thậm chí còn cho rằng không có bất kỳ "lối thoát" nào trong kế hoạch thuế quan này. Theo ông, văn kiện được ban hành không chứa một bộ tiêu chí rõ ràng nào để Mỹ có thể giảm leo thang căng thẳng. Đồng thời, ngôn từ của lệnh thuế đậm chất chính trị khi gắn chặt với vấn đề nhập cư, cho thấy phe bảo hộ thương mại trong chính quyền Trump đang chiếm thế thượng phong. Saravelos nhận định đây là kịch bản xấu nhất mà thị trường có thể tưởng tượng, khi tính không chắc chắn và rủi ro đối với nền kinh tế toàn cầu gia tăng mạnh mẽ.

Diễn biến lạm phát kỳ vọng 2 năm của Mỹ trong bối cảnh lo ngại thuế quan

Dù một số chuyên gia nhận định rằng mức thuế 10% áp lên năng lượng nhập khẩu từ Canada thể hiện sự mềm dẻo của Mỹ, Saravelos lập luận rằng việc đánh thuế vào mặt hàng chiến lược này vẫn là một quyết định cực đoan. Động thái này làm lung lay niềm tin của thị trường vào giả định rằng chính quyền Mỹ sẽ cân nhắc đến các yếu tố như chi phí sinh hoạt trước khi triển khai những biện pháp bảo hộ thương mại. Điều này càng củng cố mối lo ngại rằng chính quyền Trump sẵn sàng chấp nhận chi phí kinh tế cao để theo đuổi các mục tiêu chính trị.

Mặc dù Trump có được sự ủng hộ từ một bộ phận cử tri cho chính sách bảo hộ thương mại, nhưng việc bắt đầu bằng các biện pháp áp thuế đối với hai đối tác thương mại lớn nhất lại là một bước đi đầy rủi ro, tiềm ẩn nhiều tác động tiêu cực hơn là lợi ích. Ngay cả khi chấp nhận các lập luận sau đây:

• Toàn cầu hóa đã đi quá xa và dư luận Mỹ muốn đảo ngược xu hướng này;
• Trump được bầu với cam kết bảo vệ nền sản xuất trong nước;
• Thuế quan có thể được sử dụng như một công cụ đàm phán;
• Mỹ đang thâm hụt thương mại với cả Mexico và Canada;
• Fentanyl là mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe cộng đồng;
• Các nguyên tắc thương mại tự do truyền thống đã trở nên lỗi thời;
• Hiến pháp Mỹ và USMCA không ngăn cản Trump thực hiện chính sách này;

thì quyết định áp thuế vẫn là một sai lầm nghiêm trọng vì những lý do sau:

Thứ nhất, nếu fentanyl thực sự là nguyên nhân, thì Canada không nên bị nhắm đến. Việc đánh thuế một quốc gia không có vai trò đáng kể trong vấn đề này chẳng những không giải quyết được cốt lõi của vấn đề mà còn gây tổn hại không cần thiết đến quan hệ thương mại song phương.

Thứ hai, nếu mục tiêu là kiểm soát biên giới, thì một chính sách có thể đẩy Mexico vào suy thoái, làm gia tăng làn sóng di cư vào Mỹ, lại là một bước đi ngược với lợi ích mà chính quyền muốn đạt được.

Thứ ba, áp thuế lên Mexico và Canada – hai quốc gia có chuỗi cung ứng liên kết chặt chẽ nhất với nền kinh tế Mỹ – sẽ tạo ra những tác động lan tỏa tiêu cực, làm gián đoạn chuỗi cung ứng, đẩy chi phí sản xuất lên cao, gây lạm phát và đe dọa hàng triệu việc làm tại Mỹ.

Tỷ lệ phần trăm thâm hụt thương mại của Hoa Kỳ với các đối tác

Thứ tư, cả Mexico và Canada đều có thể trả đũa bằng cách áp thuế lên hàng hóa Mỹ, khiến các nhà xuất khẩu Mỹ chịu tổn thất nặng nề, làm suy giảm khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp Mỹ trên thị trường quốc tế.

Cuối cùng, nếu mục tiêu thực sự là cắt giảm thâm hụt thương mại, thì Mexico và Canada không phải là đối tượng ưu tiên. Theo phân tích của Brad Setser thuộc Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, Mỹ có thâm hụt thương mại lớn hơn nhiều với các quốc gia như Việt Nam, Đài Loan và Ireland – những nước xuất khẩu nhiều vào Mỹ nhưng lại nhập khẩu rất ít. Nếu chính quyền Trump thực sự muốn sử dụng thuế quan như một công cụ để điều chỉnh cán cân thương mại, họ nên nhắm vào các quốc gia có mức thâm hụt lớn hơn thay vì gây tổn hại đến các đối tác chiến lược ngay sát biên giới.

Thâm hụt thương mại song phương của Hoa Kỳ

Tóm lại, ngay cả khi Trump có sứ mệnh chống toàn cầu hóa và bảo hộ thương mại, việc khởi động bằng cách áp thuế lên hai nước láng giềng lại mang đến rủi ro lớn nhất cho thị trường lao động và giá cả tại Mỹ. Điều này không giúp giải quyết vấn đề fentanyl, có thể kích hoạt làn sóng di cư từ Mexico, và hầu như không hiệu quả trong việc thu hẹp thâm hụt thương mại. Thị trường tài chính đang phản ứng tiêu cực không phải vì Trump bất ngờ mạnh tay, mà vì chính sách này đơn giản là một ý tưởng quá tồi.

Ăn Miếng Trả Miếng: Căng Thẳng Thương Mại Toàn Cầu Leo Thang

Trong suốt một thời gian dài, nhiều nhà phân tích vẫn tin rằng những tuyên bố cứng rắn của Donald Trump về thuế quan chỉ đơn thuần là một chiến thuật nhằm gây sức ép lên các đối tác thương mại, tạo lợi thế cho Mỹ trên bàn đàm phán. Tuy nhiên, diễn biến thực tế đã chứng minh điều ngược lại. Cuộc chiến thương mại không còn dừng lại ở những lời đe dọa mà đang dần trở thành một cuộc đối đầu thực sự với những hệ lụy khó lường. Việc Canada và Mexico nhanh chóng đưa ra các biện pháp trả đũa đã thổi bùng thêm lo ngại trong giới tài chính toàn cầu, đặc biệt là về nguy cơ phá vỡ đà suy giảm của lạm phát - một thành quả quan trọng mà các nền kinh tế lớn mới chỉ bắt đầu đạt được sau chuỗi biến động kinh tế kéo dài.

Mức độ nghiêm trọng của tình hình được phản ánh rõ qua những cảnh báo từ bà Ngozi Okonjo-Iweala, Tổng Giám đốc Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới ở Davos chỉ hai tuần trước. Bà kêu gọi các quốc gia tránh lao vào vòng xoáy trả đũa thuế quan, nhấn mạnh rằng hậu quả của một cuộc chiến thương mại toàn diện sẽ vô cùng nghiêm trọng. Lời kêu gọi này không phải không có cơ sở, bởi thực tế cho thấy Mỹ và Trung Quốc hiện đóng góp gần như ngang nhau vào ngân sách của WTO, mỗi nước chiếm khoảng 11.4% trong tổng số 405 triệu USD của tổ chức này vào năm 2024. Nếu xung đột thương mại tiếp tục leo thang, vai trò giám sát và điều phối của WTO sẽ bị đe dọa nghiêm trọng, làm suy yếu hơn nữa khả năng duy trì một hệ thống thương mại đa phương công bằng.

Mỹ và Trung Quốc đóng góp gần 1/5 ngân sách WTO năm 2024 giữa căng thẳng thương mại

Những căng thẳng leo thang này cũng phơi bày những hạn chế của WTO trong vai trò là trọng tài thương mại quốc tế. Trump không ngừng gia tăng áp lực lên các đối tác thương mại lớn bằng những cáo buộc về sự bất công trong quan hệ kinh tế. Từ việc phàn nàn về các rào cản thương mại mà Liên minh châu Âu áp đặt lên hàng hóa Mỹ, đến việc chỉ trích Nhật Bản vì thặng dư thương mại 70 tỷ USD với Mỹ và cáo buộc nước này thao túng tỷ giá đồng yên nhằm tạo lợi thế xuất khẩu – tất cả đều nằm trong chiến lược "Nước Mỹ Trên Hết" mà Trump theo đuổi. Trước nguy cơ một cuộc chiến thuế quan toàn diện bùng nổ, WTO đã đưa ra cảnh báo rằng GDP toàn cầu có thể sụt giảm ở mức hai con số, tương tự như những gì đã xảy ra sau khi Mỹ ban hành Đạo luật Smoot-Hawley vào những năm 1930, đẩy nền kinh tế thế giới vào vòng xoáy suy thoái nghiêm trọng.

Trong bối cảnh này, tương lai của Hiệp định Mỹ - Mexico - Canada (USMCA) trở nên đặc biệt bấp bênh khi thời hạn đánh giá bắt buộc vào năm 2026 đang đến gần. Theo Christopher Sands, chuyên gia từ Wilson Center – một tổ chức nghiên cứu chính sách tại Washington, nếu xung đột thương mại giữa ba nước không được giải quyết, quá trình rà soát này có nguy cơ trở thành một “lễ truy điệu” cho USMCA, thay vì một cơ hội để cải thiện và củng cố thỏa thuận thương mại khu vực.

Sands nhấn mạnh rằng trước khi nghĩ đến việc đàm phán lại, các bên cần phải đạt được một thỏa thuận ngừng bắn. Ông khuyến nghị Canada và Mexico không nên đồng ý mở lại cuộc thảo luận về USMCA sớm hơn dự kiến, hoặc thậm chí là không nên xem xét lại hiệp định này ở bất kỳ thời điểm nào, trừ khi chính quyền Trump cam kết từ bỏ ý định áp thuế 25% đối với hàng hóa nhập khẩu từ hai quốc gia này. Để giữ vững lập trường này, các nhà lãnh đạo Canada và Mexico cần thể hiện sự đoàn kết và kiên định tuyệt đối. Nếu không, USMCA sẽ mất đi ý nghĩa thực tế, trở thành một thỏa thuận không còn giá trị, và khu vực Bắc Mỹ sẽ bước vào một giai đoạn bất ổn kinh tế chưa từng có tiền lệ.

Vấn đề cốt lõi không chỉ nằm ở mức thuế quan hay phản ứng của các đối tác thương mại, mà còn là câu hỏi lớn hơn: Donald Trump thực sự muốn đạt được điều gì với chính sách thương mại đầy đối đầu này? Theo chuyên gia Tina Fordham từ Fordham Global Foresight, liệu các mức thuế mới có phải là một công cụ giúp chính quyền Trump tạo nguồn thu để tài trợ cho các đợt cắt giảm thuế trong nước, hay đây đơn thuần chỉ là một màn phô diễn quyền lực, nhằm tái khẳng định vị thế của Mỹ trên bàn cờ thương mại toàn cầu? Và nếu đó là mục tiêu, đâu sẽ là thước đo cho một chiến thắng thực sự – thặng dư thương mại, sự nhượng bộ từ các đối tác, hay chỉ đơn giản là việc thể hiện sự cứng rắn?

Marko Papic, chuyên gia chiến lược từ BCA Research, nhận định rằng động thái áp thuế của Trump không chỉ nhắm đến đối thủ mà còn là lời cảnh báo đối với cả các đồng minh. Thông điệp rất rõ ràng: Mỹ sẽ không nhân nhượng trong bất kỳ cuộc đàm phán thương mại nào. Tuy nhiên, chính sách này tiềm ẩn rủi ro phản tác dụng. Việc đánh thuế mạnh tay vào hàng hóa nhập khẩu sẽ làm suy yếu sức mua của người tiêu dùng Mỹ – vốn được xem là động lực tăng trưởng chính của nền kinh tế toàn cầu. Khi đó, các quốc gia xuất khẩu sẽ buộc phải tìm kiếm thị trường thay thế ngoài nước Mỹ, làm thay đổi sâu sắc trật tự thương mại thế giới.

Papic cảnh báo rằng Trung Quốc đã sớm nhận thức được xu hướng này và nhanh chóng tận dụng cơ hội để mở rộng ảnh hưởng kinh tế. "Bắc Kinh đang thành công trong việc giành lấy lợi thế trên nhiều thị trường mới nổi. Tôi đã trực tiếp cảnh báo các thành viên Quốc hội Mỹ rằng họ đang thất thế trong cuộc đua chinh phục trái tim, lý trí và túi tiền của người tiêu dùng tại những nền kinh tế quan trọng như Indonesia, Brazil hay Việt Nam," Papic nhấn mạnh. Việc để mất sức ảnh hưởng tại các thị trường này không chỉ đơn thuần là một vấn đề thương mại, mà còn là một thất bại chiến lược về địa kinh tế, làm suy yếu vị thế toàn cầu của Mỹ trong dài hạn.

Dù chiến lược "Nước Mỹ Trên Hết" có thể mang lại những thành công nhất thời trong việc thể hiện quyền lực kinh tế của Mỹ, nhưng những thành quả này có thể không kéo dài lâu. Theo báo cáo từ Gavekal Research, mặc dù Mỹ đang nắm giữ lợi thế đáng kể trong lĩnh vực năng lượng – đặc biệt là dầu mỏ và khí đốt, nhưng đây không phải là yếu tố có thể đảm bảo một sự phục hồi công nghiệp bền vững. Thực tế, triển vọng mở rộng vị thế trong ngành năng lượng truyền thống của Mỹ đang dần thu hẹp.

“Dư địa để Mỹ tiếp tục gia tăng lợi thế trong lĩnh vực dầu khí không còn nhiều,” báo cáo của Gavekal nhấn mạnh. “Trong hai thập kỷ tới, câu chuyện năng lượng toàn cầu sẽ xoay quanh quá trình điện khí hóa và phát triển công nghệ tiên tiến. Trong cuộc chuyển đổi này, dầu mỏ và khí đốt sẽ chỉ đóng vai trò thứ yếu so với các nguồn năng lượng tái tạo, điện hạt nhân và hệ thống lưới điện thông minh – những lĩnh vực mà Trung Quốc đang dẫn đầu với khoảng cách ngày càng gia tăng.”

Nếu Mỹ tiếp tục tập trung vào các ngành công nghiệp truyền thống mà không đầu tư mạnh mẽ vào đổi mới công nghệ, nguy cơ mất đi lợi thế cạnh tranh là rất lớn. Chính sách bảo hộ có thể mang lại lợi ích ngắn hạn, nhưng về dài hạn, nó có thể làm suy giảm năng lực công nghiệp của Mỹ và đẩy các đối tác thương mại quan trọng rời xa quỹ đạo kinh tế của Washington.

Trong tuần qua, thị trường tài chính toàn cầu đã chứng kiến một cú sốc lớn đến từ DeepSeek – nền tảng trí tuệ nhân tạo (AI) của Trung Quốc. Sự trỗi dậy đột ngột và đầy ấn tượng của DeepSeek đã khiến Nvidia – gã khổng lồ trong lĩnh vực chip AI – lao dốc kỷ lục, đánh mất hàng trăm tỷ USD vốn hóa chỉ trong một phiên giao dịch. Đây được xem là tổn thất lớn nhất trong lịch sử đối với một công ty niêm yết. Tuy nhiên, chỉ ít ngày sau, thị trường tài chính lại chuyển hướng sự chú ý sang cuộc chiến thương mại leo thang, với những căng thẳng xoay quanh thuế quan và chính sách bảo hộ thương mại của Mỹ.

Dữ liệu từ Bloomberg Trends cho thấy mức độ quan tâm của giới đầu tư đối với hai chủ đề này trong suốt tháng Một, với số lượng tin tức liên quan đến DeepSeek và thuế quan xuất hiện liên tục trên Bloomberg Terminal. Mặc dù các chính sách thương mại sẽ tiếp tục là tâm điểm trong thời gian tới, nhưng tác động của DeepSeek đối với ngành công nghệ vẫn chưa thể bị xem nhẹ.

Sự quan tâm đối với DeepSeek suy giảm khi thuế quan trở lại tâm điểm truyền thông

Đáng chú ý, nhóm "Magnificent Seven”, bao gồm những tập đoàn công nghệ hàng đầu như Apple, Microsoft, Alphabet, Amazon, Meta, Tesla và Nvidia, vẫn duy trì vị thế vững chắc. Chỉ số của nhóm này so với 493 cổ phiếu lớn tiếp theo trên thị trường chứng khoán cho thấy họ vẫn đang giao dịch cao hơn đáng kể so với mức trung bình động 200 ngày, và thậm chí đang bám sát mức trung bình 50 ngày. Điều này chứng tỏ rằng, dù DeepSeek được nhiều chuyên gia ví như "Khoảnh khắc Sputnik" đối với công nghệ Mỹ – ám chỉ một bước ngoặt mang tính bước ngoặt trong cuộc đua AI – nhưng cú sốc này vẫn chưa đủ mạnh để tạo ra một đợt điều chỉnh thực sự trên thị trường.

Sự thống trị của nhóm Big Tech chững lại đôi chút nhưng vẫn duy trì vị thế

Tác động rõ ràng nhất đến nay vẫn thuộc về Nvidia – công ty thống lĩnh thị trường chip AI với những bộ xử lý GPU tiên tiến nhất. Thành công của DeepSeek làm dấy lên lo ngại rằng nhu cầu đối với chip của Nvidia có thể giảm trong tương lai, đặc biệt nếu các mô hình AI mới của Trung Quốc không còn phụ thuộc vào phần cứng do Mỹ sản xuất. Đây chính là nguyên nhân dẫn đến làn sóng bán tháo cổ phiếu Nvidia, khiến giá trị công ty sụt giảm mạnh chỉ trong vài giờ giao dịch.

Tuy nhiên, ngay cả sau cú sốc này, Nvidia vẫn duy trì mức định giá cực kỳ cao so với phần còn lại của thị trường. Trong khi mức định giá trung bình của các cổ phiếu thuộc S&P 500 chỉ khoảng 1.7 lần doanh thu hàng năm, thì con số này đối với Nvidia lên đến 26 lần – một mức chênh lệch rất lớn phản ánh kỳ vọng khổng lồ của thị trường vào tiềm năng dài hạn của công ty.

Tại thời điểm này, vẫn còn quá nhiều ẩn số xung quanh DeepSeek, từ khả năng thực sự của nền tảng này cho đến mức độ ảnh hưởng dài hạn đối với ngành công nghiệp AI toàn cầu. Do đó, thị trường chưa vội định giá toàn bộ rủi ro từ kịch bản xấu nhất. Tuy nhiên, một điều chắc chắn là những kỳ vọng lạc quan đối với Nvidia và ngành chip AI nói chung đã bị thử thách nghiêm trọng. Nếu thực sự đang tồn tại một bong bóng AI, thì nó vẫn chưa vỡ – ít nhất là chưa phải lúc này.

Bài viết dựa trên quan điểm của một tác giả ở Bloomberg.