Lần đầu tiên Đức được miêu tả như vậy là vào năm 1998 khi đất nước này đối mặt với những thách thức sau quá trình thống nhất. Quay về hiện tại, IMF dự báo nền kinh tế Đức sẽ thu hẹp trong năm 2023, trở thành nền kinh tế G7 duy nhất chính thức thu hẹp trong năm nay - khiến biệt danh này lại xuất hiện trên các phương tiện truyền thông.

Nhưng liệu nền kinh tế lớn nhất châu Âu này có xứng đáng với cái tên đó không?

Gọi nền kinh tế có thị trường việc làm ổn định, nhu cầu tuyển dụng cao là “con bệnh của châu Âu” có vẻ không hợp lý lắm, Holger Schmieding, nguyên trưởng phòng kinh tế tại Berenberg Economics cho biết vào tuần trước. "Chắc chắn họ không tới mức này."

Mặc dù Đức đã rơi vào suy thoái trong quý đầu tiên của năm 2023, nhưng có "sự khác biệt lớn" giữa thời điểm hiện tại và thời kỳ trước đây khi Đức được gọi là "con bệnh của châu Âu", theo Jasmin Groeschl, chuyên gia kinh tế cấp cao về Châu Âu tại Allianz, bao gồm áp lực từ những thách thức địa chính trị bên ngoài và sự suy thoái kinh tế toàn cầu.

Những vấn đề đang đè nặng lên nền kinh tế Đức có thể chia thành "hai trận chiến rất riêng biệt", Stefan Kooths, giám đốc nghiên cứu về chu kỳ kinh doanh và tăng trưởng tại Viện Kinh tế Thế giới Kiel cho biết.

Có những vấn đề ngắn hạn, chu kỳ, nhiều trong số đó là kết quả của tình hình kinh tế toàn cầu, kết hợp với những vấn đề cấu trúc lâu dài, bắt nguồn từ chính Đức, ông nói.

Vấn đề ngắn hạn

Một sự khác biệt lớn giữa nền kinh tế Đức hiện tại và tình hình của họ trong những năm 1990 và đầu những năm 2000 là các vấn đề mang tính chu kỳ, theo Carsten Brzeski, nguyên trưởng phòng nghiên cứu vĩ mô toàn cầu và kinh tế trưởng Eurozone tại ING Research.

Việc mở cửa trở lại của Trung Quốc sau đại dịch Covid-19 vào đầu năm nay không tạo ra sự phục hồi như nhiều người hy vọng, ảnh hưởng đến các quốc gia sản xuất trên khắp thế giới, trong khi lãi suất và giá năng lượng cao hơn cũng đang gây tác động.

"Đó là một “căn bệnh” khác so với 20 năm trước", ông Brzeski cho biết.

Ví dụ, xuất khẩu của Đức chủ yếu tăng giảm theo tình hình kinh tế chung như ô tô, máy móc, dụng cụ và hóa chất, trong khi các quốc gia khác như Pháp phụ thuộc nhiều hơn vào xuất khẩu dịch vụ, đang phát triển mạnh mẽ sau đại dịch.

"Đức đang gặp khó khăn vì nhu cầu xuất khẩu linh kiện, thiết bị điện tử đang giảm", Groeschl nói.

Lần đầu tiên trong nhiều thập kỷ, Đức đã báo cáo thâm hụt thương mại đạt 1 tỷ EUR (1.03 tỷ USD) vào tháng 5/2022, đánh dấu sự chuyển đổi từ dư thặng hàng tháng sang thâm hụt.

Mặc dù sau đó Đức đã trở lại thặng dư 18.7 tỷ EUR vào tháng 6, xuất khẩu vẫn trì trệ. Giá trị hàng hóa xuất khẩu sang các quốc gia khác vào tháng 6 chỉ tăng 0.1% so với tháng trước và giảm 1% so với tháng 6/2022.

Xuất khẩu sang Trung Quốc giảm 5.9% xuống còn 8.2 tỷ EUR vào tháng 6 so với tháng trước, theo dữ liệu từ cơ quan thống kê liên bang Đức.

Vấn đề cấu trúc lâu dài

Song song với những vấn đề ngắn hạn và mang tính chu kỳ đó là các vấn đề cấu trúc lâu dài trong nền kinh tế Đức cần được giải quyết để đất nước này thoát khỏi hình ảnh "con bệnh."

"Đức cần đánh thuế doanh nghiệp thấp hơn, ít thủ tục hơn, phê duyệt nhanh hơn, đầu tư nhiều hơn vào đường, cầu và cơ sở hạ tầng kỹ thuật số, giá điện cạnh tranh và trường học tốt hơn," Joerg Kraemer, nguyên trưởng phòng kinh tế tại Commerzbank cho biết.

"Không có gói cải cách toàn diện đáng tin cậy để giải quyết nguyên nhân gốc rễ của sự suy yếu kinh tế Đức," ông bổ sung.

Vấn đề hưu trí

Số giờ làm việc tại Đức đã giảm từ năm 1991, và Viện Kinh tế Kiel dự báo sẽ tiếp tục giảm vào năm tới, ảnh hưởng đến tiềm năng tăng trưởng của đất nước, ông Kooths nói.

"Điều khiến tình hình trở thành một vấn đề thực sự là chúng ta có một di sản với số người phải được hỗ trợ bởi hệ thống hưu trí ngày càng tăng."

Đức có dân số đang già đi lớn nhất ở châu Âu, phần trăm người Đức ở tuổi nghỉ hưu ngày càng tăng, gây áp lực cho hệ thống hưu trí đã gặp khó khăn.

"Tăng tuổi nghỉ hưu là điều cần thiết trong quá trình cải cách", ông Kooths nói. "Đây thực sự là một vấn đề mà hiện tại chưa được giải quyết, nhưng nên được giải quyết - càng sớm càng tốt."

Khó khăn về năng lượng

Giống như hầu hết các quốc gia châu Âu, giá năng lượng của Đức đã biến động mạnh sau khi cuộc chiến Nga vào Ukraine bắt đầu. Năng lượng là một vấn đề lâu dài cho đất nước khi cố gắng thực hiện Chiến lược Hiệu quả Năng lượng 2050 của mình, bao gồm việc cắt giảm tiêu thụ năng lượng chính vào năm 2030.

Việc chuyển đổi sang sản xuất năng lượng bền vững không một chiều, hay rẻ. Ví dụ, Đức đã đóng cửa ba nhà máy điện hạt nhân cuối cùng vào tháng 4, khi đất nước này cố gắng giảm thiểu nguy cơ tai nạn hạt nhân, nhưng nhiều nhà khoa học khí hậu nhìn thấy việc này là một bước đi sai hướng.

Trong khi đó, có lo ngại rằng chi phí năng lượng cao đang thúc đẩy các công ty Đức xem xét việc rời khỏi đất nước.

"Nhiều doanh nghiệp có trụ sở tại Đức đang hoạt động tốt trên toàn cầu, nhưng họ đang gặp khó khăn trong hoạt động tại Đức," Siegfried Russwurm, nguyên trưởng phòng Liên đoàn Công nghiệp Đức cho biết.

Đức chỉ tầm trung

Với nhiều yếu tố góp phần vào biệt danh "con bệnh châu Âu" của Đức, đất nước có thể gặp khó khăn trong việc thoát khỏi hình ảnh này trong một thời gian dài.

"Đức không còn là số 1 của châu Âu nữa. Đức không còn là đầu tàu kinh tế. Đức chỉ tầm trung," ông Chmieding cho biết

Brzeski tin rằng Đức là “con bệnh châu Âu”, nhưng ông nói thêm "có nhiều con bệnh cũng đang tác động đến kinh tế châu Âu. Đây không phải một vấn đề đơn lẻ."

"Đức có lẽ chỉ là cái tên nổi bật nhất và dễ bị tổn thương nhất."