Góc nhìn vĩ mô về Lãi suất âm: Rủi ro lớn, hiệu quả thấp
Lê Bảo Khánh
Founder
Các thị trường tài chính dường như đang đặt cược và thách thức FED đi đến việc áp dụng lãi suất âm trong tương lai. Tuy nhiên, các nhà hoạch định chính sách có lẽ sẽ cần cân nhắc kĩ lưỡng bởi trong khi những lợi ích mang lại không hề cao, chính sách lãi suất âm sẽ gây ra những rủi ro khủng khiếp, bao gồm việc làm méo mó thị trường.
- Mức biến động hàm ý của các quyền chọn trên thị trường Fed fund future tăng lên mức kỉ lục khi thị trường kì vọng Fed tiếp tục cắt giảm lãi suất trong thời gian tới. Các hoạt động phòng ngừa rủi ro củng cố cho các vị thế đặt cược vào các biện pháp nới lỏng tiếp theo của Fed, nhưng một viễn cảnh đen tối phía trước có thể thúc đẩy những sự thay đổi trong các kỳ vọng cơ bản của thị trường.
- Fed không phải lúc nào cũng đáp ứng kì vọng của thị trường, như trường hợp khi các hợp đồng eurodollar báo hiệu lãi suất âm trong năm 2016. Các quan chức cấp cao đã dẹp bỏ ý tưởng đó và chính Powell hôm thứ tư đã nhấn mạnh lại rằng lãi suất âm không phải là một công cụ thích hợp, trong khi Bullard hoài nghi về tính hiệu quả của nó.
- Nhưng với việc mức lãi suất thực dường như sẽ tiếp tục tăng trong bối cảnh các yếu tố giảm phát áp đảo, cũng như những cảnh báo về 1 cuộc suy thoái nếu các biện pháp cách ly kéo dài đang ngày càng được nhắc đến, cũng khó có thể bỏ qua khả năng chứng kiến những can thiệp bất ngờ từ Fed. Vì vậy, cũng cần xem xét kĩ những hệ quả của chính sách lãi suất âm.
- Fed có lí do để nghi ngờ tính hiệu quả của chính sách lãi suất âm, dựa trên những tiền lệ trên toàn cầu. Chính sách này đã thất bại trong việc thúc đẩy “lạm phát do cầu kéo”, làm tăng sự méo mó khi mức biên lãi ròng của các ngân hàng bị bóp nghẹt, khiến việc điều chỉnh bảng cân đối kế toán bị trì hoãn và đóng góp vào việc tạo nên bong bóng giá tài sản, dựa trên nghiên cứu của ngân hàng thanh toán quốc tế BIS năm 2019.
- Các tiền lệ ở Châu Âu và Nhật Bản, các quốc gia có mức thặng dư tài khoản vãng lai, hoàn toàn khác với Hoa Kỳ. Vị thế đồng tiền dự trữ toàn cầu của USD sẽ giúp hạn chế sự mất giá của đồng bạc xanh, khá tương đồng với trường hợp của Thụy Sỹ.
- Nhưng đồng tiền, dù ít hay nhiều có thể sẽ bị ảnh hưởng bởi sự suy giảm niềm tin, sự sụt giảm của mức chênh lệch lãi suất với các đồng tiền khác, cũng như những gánh nặng nợ nần ngày càng chồng chất. Ngay cả ECB hiện cũng đang đặt ra các câu hỏi về tính hiệu quả của chính sách lãi suất âm.
- Cấu trúc tài chính của Hoa Kỳ cũng hiện diện một rủi ro cá biệt - gần 5 nghìn tỷ đô la trong các quỹ thị trường tiền tệ có thể đối mặt với việc bị rút tiền đột ngột. Mức lãi suất âm sẽ cản trở trực tiếp cơ chế nhân tiền trên thị trường tiền tệ, chưa kể dẫn đến việc tích trữ tiền mặt tăng đột biến gây cản trở kênh truyền tải thanh khoản thị trường.
- Những người ủng hộ lãi suất âm cho rằng tiềm năng của nó chính là một giải pháp thay thế cho các hành động mở rộng bảng cân đối kế toán của Fed, đang được xem như một chốt chặn hỗ trợ cuối cùng cho thị trường. Các biện pháp nới lỏng định lượng này của Fed là vô cùng vụng về, và nếu được sử dụng thường xuyên, cuối cùng sẽ làm suy yếu sự độc lập của ngân hàng trung ương, ông Ken Kenoff thuộc đại học Harvard lập luận.
- Nhưng khi quy mô bảng cân đối kế toán đã phình to, mức lãi suất dưới 0 thực chất sẽ mang tính thu hẹp nhiều hơn, thậm chí áp đảo những tín hiệu mở rộng trong định hướng chính sách của Fed - theo nghiên cứu của Fed dựa trên các chính sách của ECB, ngân hàng trung ương với quy mô tài sản lên đến 38% GDP vào thời điểm đó.
- Bảng cân đối kế toán của Fed đã tăng vọt lên tương đương 31% GDP và được dự báo sẽ phình to hơn ngay cả khi quá trình mua tài sản diễn ra chậm lại. Và Fed đã phát hiện ra rằng khi những người tham gia thị trường vẫn kỳ vọng quy mô bảng cân đối kế toán sẽ duy trì lớn ngay cả ở mức chặn dưới 0%, một cuộc suy thoái nghiêm trọng hơn sẽ diễn ra bất kể việc Fed có tiếp tục cắt giảm lãi suất hay không
- Không có nước đi nào dễ dàng cho Fed trong bối cảnh thị trường tiếp tục bất ổn do những biến động khó lường của virus. Tăng cường QE, đưa ra các động thái định hướng chính sách hay kiểm soát đường cong lợi suất sẽ vẫn là những biện pháp được ưu tiên thay vì đưa lãi suất về âm. Và mặc dù tuyên bố “làm mọi thứ có thể” của Fed cho thấy không có bất cứ giới hạn hành động nào, thì một động thái áp dụng lãi suất âm như vậy dường như sẽ lợi bất cập hại.
