Trong tuần vừa rồi, tân Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba đã phát biểu rằng nền kinh tế chưa sẵn sàng cho việc tăng lãi suất thêm. Động thái này là một sự đối nghịch rõ rệt so với lập trường trước đó của ông về việc ủng hộ BoJ từng bước chấm dứt các biện pháp kích thích tiền tệ cực đoan đã tồn tại nhiều thập kỷ.

Những phát ngôn thẳng thắn đáng ngạc nhiên này đã đẩy giá cặp tiền USD/JPY lên cao, đồng thời dấy lên nghi ngờ về mức độ quyết liệt của BoJ trong việc tăng lãi suất.

Mặc dù khó khăn chính trị chưa chắc có thể làm lung lay quyết định tăng lãi suất, các nhà phân tích cho rằng các cuộc thảo luận chính sách có thể sẽ gặp rào cản là cuộc tổng tuyển cử, dự kiến diễn ra vào ngày 27/10.

"Tôi không nghĩ mục đích của những phát biểu này là gây áp lực lớn lên BoJ. Thay vào đó, có lẽ ông Ishiba đang tập trung cuộc bầu cử," Katsuhiro Oshima, kinh tế trưởng tại Mitsubishi UFJ Morgan Stanley Securities nhận định. "Ông ấy được thị trường xem là một người ủng hộ chính sách tiền tệ cứng rắn. Có thể chính vì vậy, ông muốn điều chỉnh hình ảnh đó một chút."

Cuộc bầu cử sắp tới khiến nhiều nhà phân tích kỳ vọng BoJ sẽ chưa tăng lãi suất tại cuộc họp ngày 30-31/10.

Ueda được bổ nhiệm năm ngoái bởi cựu Thủ tướng Fumio Kishida, người đã từ chức vào tháng 9 và từng ủng hộ việc chấm dứt các chính sách tiền tệ nới lỏng.

BoJ đã thực hiện đợt tăng lãi suất đầu tiên trong 17 năm vào tháng 3, với lập luận rằng dữ liệu lạm phát và tăng trưởng tiền lương cho thấy Nhật Bản cuối cùng đã thoát khỏi tình trạng giảm phát kéo dài.

Tuy nhiên, bước chuyển táo bạo sang chính sách thắt chặt đã gặp trở ngại trong tuần này. Lãnh đạo Ishiba đã tái khẳng định với BoJ về tuyên bố năm 2013, cam kết cả hai bên tập trung vào việc hồi phục nền kinh tế trì trệ.

Chắc chắn, áp lực của BoJ về việc tăng lãi suất ngay trong năm nay đã giảm bớt trước khi Ishiba nhậm chức. Điều này một phần nhờ sự phục hồi của đồng JPY từ mức đáy trong ba thập kỷ hồi tháng 7, giúp giảm áp lực lạm phát từ chi phí nhập khẩu.

Dự đoán trước về bối cảnh chính trị, BoJ đã chuẩn bị để tạm dừng lộ trình điều chỉnh lãi suất. Sau khi giữ nguyên lãi suất tháng trước, Ueda đã báo hiệu rằng BoJ sẽ không vội vàng hành động khi thị trường vẫn hỗn loạn và những bất ổn kinh tế Mỹ gia tăng.

"Chúng sẽ không trực tiếp ảnh hưởng đến chính sách tiền tệ," một nguồn tin thân cận với BOJ nói về những phát biểu của Ishiba. "Nhưng BoJ cũng không cần phải tăng lãi suất khi có quá nhiều sự kiện đang diễn ra," nguồn tin này nói.

Bất ổn chính trị chưa dừng lại

Sau khi chấm dứt lãi suất âm vào tháng 3 và tăng lãi suất một lần nữa vào tháng 7, Ueda cho biết BoJ sẽ tiếp tục nâng lãi suất lên mức mà có thể duy trì sự ổn định của tăng trưởng. Các nhà phân tích đánh giá mức lãi suất đó sẽ là khoảng 1-1.5% - nếu nền kinh tế phát triển theo dự báo.

Với lạm phát vượt quá 2% trong hơn hai năm và gia tăng tiền lương, việc tạm dừng quá lâu có thể gây ra vấn đề về truyền thông.

Tuy nhiên, với khả năng xảy ra những bất ngờ chính trị trước cuộc bầu cử, BoJ có thể cân nhắc về những rủi ro quốc tế, chẳng hạn như nền kinh tế Mỹ suy yếu, làm lý do để không tăng lãi suất ngay lập tức.

Việc điều chỉnh thông điệp như vậy có thể giúp tránh việc khiến thị trường hoàn toàn tin rằng BoJ đã từ bỏ xu hướng thắt chặt.

"Điều cần thiết là BoJ phải nỗ lực cải thiện truyền thông, tránh gây nhầm lẫn không mong muốn về sự thay đổi chính sách của mình," thành viên hội đồng thống đốc BoJ Asahi Noguchi đã phát biểu hôm thứ Năm. Trong những nhận xét thẳng thắn hiếm có, ông cũng thừa nhận những vấn đề về cách NHTW truyền thông với thị trường.

Cũng có sự mơ hồ về việc liệu Ishiba có quay lại ủng hộ việc BoJ chấm dứt chính sách nới lỏng sau khi cuộc bầu cử kết thúc hay không.

Tỷ lệ ủng hộ của Ishiba đứng ở mức 50.7% trong một cuộc thăm dò của hãng tin Kyodo thực hiện vào ngày 1-2/10, thấp hơn tỷ lệ ủng hộ ban đầu của ba chính quyền trước đó. Dữ liệu này cho thấy đây sẽ là một cuộc chiến khó khăn trong cuộc bầu cử.

Mặc dù đảng Dân chủ Tự do (LDP) của Ishiba có khả năng vẫn nắm quyền, việc mất một số lượng ghế đáng kể có thể làm suy yếu vị thế của ông trong đảng. Điều này đồng nghĩa với việc ông sẽ tiếp tục chịu áp lực phải lắng nghe những lời kêu gọi về chính sách tài khóa và tiền tệ nới lỏng, các nhà phân tích cho biết.

Tùy thuộc vào kết quả bầu cử hạ viện tháng này, bất ổn chính trị có thể tiếp tục cho đến cuộc bầu cử thượng viện dự kiến diễn ra vào mùa hè năm sau.

"Nếu Ishiba thắng lớn trong cuộc bầu cử tháng này và tình hình chính trị ổn định, BoJ có thể tăng lãi suất vào tháng 12 hoặc tháng 1," Shigeto Nagai, trưởng bộ phận kinh tế Nhật Bản tại Oxford Economics nhận định.

"Nếu hỗn loạn chính trị kéo dài, điều đó có thể làm đảo ngược chiến lược của BoJ nhằm tăng lãi suất lên khoảng 0.75% vào năm tới," ông nói. "Về cơ bản, BoJ có lẽ muốn hành động nhanh chóng."